« اعتماد» در گفت‌وگو با كارشناسان بررسي كرد
ديپلماسي قرباني بازي سياسي غرب
سيدجلال ساداتيان: اگر با قلدري بخواهند موضوعات را حل كنند، ايران در برابر آن مقاومت خواهد كرد
محسن پاك‌آيين: ايران در طول مذاكرات حسننيت خود را نشان داد اما امريكا ضمن نقض تعهدات به ديپلماسي پشت كرد
حديث روشني
درحالي كه تنش‌ها ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وارد مرحله‌اي تازه شده، تعليق همكاري ايران و نهاد پادماني در كانون توجه‌ها قرار گرفته است. به گفته مقامات رسمي كشورمان، اين اقدام واكنشي به كنش سياست‌زده رافائل گروسي، مديركل آژانس و سلسله تجاوزات اخير به تاسيسات هسته‌اي ايران از سوي امريكا و اسراييل و نيز سكوت معنادار نهاد پادماني قلمداد مي‌شود. حملاتي كه به گفته مقامات دستگاه ديپلماسي كشورمان منجر به وقوع آسيب‌هايي در اين زيرساخت‌ها شده است. در همين راستا رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مدعي شده روند بازرسي‌ها بعد از حملات واشنگتن ازسر گرفته شود و تهران نيز در واكنش به چنين ادعايي اعلام كرد تا زماني كه امنيت تاسيسات هسته‌اي كشورمان تضمين نشود، ادامه روند بازرسي‌ها بي‌معنا خواهد بود.
گفتني است پيش‌تر نيز رافائل گروسي، در موضع‌گيري‌اي ادعايي، اقدام مجلس ايران را غيرقابل‌قبول خوانده بود. همزمان و در سوي ديگر اين تحولات، منابع رسانه‌اي نزديك به دولت امريكا مدعي شده‌اند كه واشنگتن طي روزهاي اخير پيام‌هايي به تهران ارسال كرده است. پيام‌هايي كه به ادعاي اين مقامات حاوي پيشنهادهايي براي آغاز دور تازه‌اي از گفت‌وگوها بوده است. هر چند ارسال چنين پيام‌هايي به صورت تلويحي ازسوي تهران تاييد شده اما از محتواي دقيق و رسمي آن اطلاعاتي منتشر نشده است.
ايران نيز تاكنون واكنشي رسمي به اين ادعاها نشان نداده، اما همزماني اين خبرها با تحولات ميداني و تنش‌هاي فزاينده با آژانس، موجب شده تا تحليلگران، احتمال بازگشت به ميز مذاكره را اگرچه منتفي ندانند، اما تحقق آن را بسيار پيچيده و پُرهزينه ارزيابي كنند. در همين حال گروهي از ناظران معتقدند كه تقابل ميان ايران و آژانس، در كنار تحركات ديپلماتيك غيررسمي امريكا، بيانگر آن است كه پرونده هسته‌اي ايران به مرحله‌اي از تعارض چندوجهي رسيده؛ جايي كه حقوق، امنيت، سياست و قدرت همزمان با يكديگر تلاقي يافته‌اند. در چنين شرايطي، تصميمات آتي تهران در قبال ادامه همكاري با آژانس، نحوه پاسخ به پيشنهادهاي احتمالي واشنگتن در شكل‌گيري مسير آينده نقش‌آفرين خواهند بود. در همين چارچوب روزنامه اعتماد با هدف ارزيابي و بررسي فضاي كنوني حاكم بر تنش‌هاي پيش روي بعد از توقف درگيري ميان تهران و تل‌آويو و گمانه‌زني‌هاي ادعايي در باب آينده معادلات ميان تهران و واشنگتن با سيدجلال ساداتيان، سفير اسبق ايران در انگليس و محسن پاك‌آيين، سفير پيشين كشورمان در باكو گفت‌وگو كرده است.
ساداتيان در گفت‌وگويش با «اعتماد» در عين حال كه اقدامات اخير نهاد پادماني در قبال رويكرد سازنده ايران را مخرب ارزيابي كرده است همزمان بر اين باور است كه اقدام اخير پارلمان در راستاي تصويب تعليق همكاري تهران با آژانس مي‌تواند پيامدهايي منفي به دنبال داشته باشد. پاك‌آيين اما از نگاهي متفاوت تعليق همكاري‌ها را اقدامي اصولي و سنجيده قلمداد كرد و ادعاهاي اخير واشنگتن مبني بر بازگشت ايران به مذاكرات را عمليات فريبي از سوي ايالات‌متحده براي جنگ‌افروزي بيشتر تلقي كرد.
مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
سيدجلال ساداتيان: رژيم صهيونيستي كه عضو ان‌پي‌تي نيست حق اظهارنظر درباره برنامه هسته‌اي ايران را نداشته و ندارد
سيدجلال ساداتيان، سفير پيشين ايران در انگليس در پاسخ به پرسش «اعتماد» در باب اثرگذاري تعليق همكاري ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بر فرآيند رايزني‌ها تشريح كرد: تعليق تعامل ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در پي اقداماتي كه ازسوي مديركل اين نهاد، رافائل گروسي، انجام شده است به واقع واكنشي است به شيطنت‌ها و تحركات اين نهاد در خلال درگيري‌هاي دوازده روزه اخير و حتي پيش از آن.
به گفته ساداتيان واكنشي كه از زبان وزير امور خارجه كشورمان مطرح و رسانه‌اي شد به اقدامات خرابكارانه‌اي اسراييل بازمي‌گردد؛ اقداماتي مخرب كه عليه تاسيسات هسته‌اي ايران و در ميانه انفعال مديركل نهاد پادماني صورت گرفت. در پي اين تحولات، مجلس شوراي اسلامي ايران نيز طرحي را تصويب كرد كه خواستار تعليق همكاري‌هاي ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شده است.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه خاطرنشان كرد: اين اقدام البته ابعاد قانوني و حقوقي دارد. براساس قوانين حقوق بين‌الملل و پيمان عدم اشاعه هسته‌اي (ان‌پي‌تي)، كشورهاي عضو اين پيمان حق دارند غني‌سازي اورانيوم را براي مصارف صلح‌آميز دراختيار داشته باشند.
نكته مهم اين است كه اگر قرار باشد قضاوتي درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران صورت گيرد، اين قضاوت بايد قانونمند بوده و براساس اسناد و مدارك معتبر ازسوي نهادهاي قانوني انجام شود.
ساداتيان در ادامه گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد كرد: در اين ميان، رژيمي مانند اسراييل كه عضو پيمان ان‌پي‌تي نيست و همزمان تخلفات متعددي در حوزه سلاح هسته‌اي و جنايات جنگي مرتكب شده، حق دخالت در اين مسائل را ندارد، از همين رو نمي‌تواند ايران را مورد قضاوت قرار داده يا به تماميت ارضي‌مان تجاوز كند. اين تناقض بزرگ در ادعاهاي طرف‌هاي غربي نيز به وضوح ديده مي‌شود.
به گفته ساداتيان نكته ديگر اين است كه ايالات‌متحده امريكا كه خود از برجام خارج شده اكنون ادعا مي‌كند كه ايران بايد به قطعنامه 2231 پايبند باشد. اين موضوع باعث شده جنبه‌هاي حقوقي مختلفي در اين پرونده شكل بگيرد. خوشبختانه، كميته‌هاي حقوقي در ايران تشكيل شده‌اند و اميد مي‌رود مقامات كشور بتوانند اين استدلال‌ها را دراختيار افكار عمومي جهاني قرار دهند.
سفير اسبق كشورمان در ادامه خاطرنشان كرد: مهم است كه بدانيم اگر كشورهاي قدرتمند صرفا با تكيه بر زور، حمله نظامي و قلدري بخواهند موضوعات را حل كنند، طبيعتا ايران در برابر آن مقاومت خواهد كرد و يكي از مصاديق اين مقاومت تصويب طرح تعليق همكاري با نهاد پادماني است. به طور طبيعي بايد دست وزارت امور خارجه و سازمان انرژي اتمي ايران باز باشد تا بتوانند در هر شرايطي استدلال حقوقي ارايه داده و مسير ديپلماسي را پيش ببرند.
ساداتيان درباره پيامدهاي مقاومت و واكنش ايران نسبت به رويكردهاي مخرب نهادهاي بين‌المللي ازجمله آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاكيد كرد: البته كه تعليق همكاري ايران با آژانس شرايط مذاكرات احتمالي آينده را پيچيده‌تر خواهد كرد. اگر اين مساله به كميته حقوقي كه به تازگي تشكيل شده سپرده مي‌شد، در آن قالب كار خود را انجام مي‌دادند و اگر به نتيجه نمي‌رسيدند، پرونده به وزارت خارجه ارجاع مي‌شد و در صورت لزوم اقدامات ميداني يا ديپلماتيك صورت مي‌گرفت. اما اكنون كه اين موضوع تبديل به يك قانون شده و به نوعي روند كار ديپلماسي را دچار اختلالاتي كرده، مشكلاتي براي وزارت خارجه به وجود آمده است. اگرچه هماهنگي‌هايي نيز در داخل كشور شكل گرفته و وزارت خارجه از اين تصميم تا حدي استقبال كرده، ولي قطعا موانعي ايجاد خواهد شد.
ساداتيان در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» در باب گمانه‌زني‌هاي ادعايي در رابطه با سرنوشت تاسيسات هسته‌اي ايران و رويكرد جديد واشنگتن در مذاكرات احتمالي با تهران خاطرنشان كرد: فراموش نكنيم از ابتدا، درخواست‌هاي امريكا از ايران شامل مسائل موشكي و منطقه‌اي بود. با اين حال، در دور دوم رايزني‌ها كه ميان عباس عراقچي و استيو ويتكاف رييس هيات امريكايي برگزار شد، توافق شد كه فقط موضوع هسته‌اي مورد بحث قرار گيرد. اكنون اما طرف امريكايي مدعي است كه اختلاف‌ها درباره پرونده هسته‌اي حل شده و مي‌خواهد بحث موشكي و مسائل منطقه‌اي را به مذاكرات اضافه كند.
ايران به‌صراحت اعلام كرده كه در اين شرايط وارد مذاكره نخواهد شد. به باور ساداتيان با اين حال، به نظر مي‌رسد تلاش‌هايي در حال شكل‌گيري است كه مذاكرات در چارچوبي برگزار شود كه حقوق ايران در آن حفظ شده و طرفين بتوانند مطالبات خود را مطرح كنند. تنها در اين صورت امكان گفت‌وگو وجود دارد.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: همان‌طور كه پيش‌تر نيز اشاره شد، در هر صورت اينكه اين مذاكرات احتمالي به چه نتايجي ختم خواهد شد به واقع بايد استدلال‌هاي حقوقي مبناي آن باشد و توسل به زور و درگيري نظامي راه‌حل نيست. غربي‌ها مدعي هستند كه با حملات خود تاسيسات هسته‌اي ايران را نابود كرده‌اند؛ ايران نيز در پاسخ مواضع دشمن را با موشك‌هاي خود بمباران كرده است. جهان نيز اين وضعيت را به‌دقت دنبال مي‌كند اما به نظر مي‌رسد برخي بازيگران به‌صورت رياكارانه حقوق ايران را ناديده مي‌گيرند.
به گفته ساداتيان با اين همه با توجه به تعليق همكاري ايران با نهاد پادماني و ادعاهاي موجود درخصوص نابودي تاسيسات هسته‌اي، پرسش اساسي اين است كه اسراييل در ادامه چه اقدامي خواهد كرد. در اين مورد نيز تجربه عملكرد نتانياهو در عرصه‌هاي مختلف نشان مي‌دهد كه او به هر بهانه‌اي ممكن است تلاش كند ايران را هدف حملات جديد تجاوزكارانه قرار دهد.
سفير اسبق كشورمان همچنين افزود: البته كه به لحاظ قانوني اسراييل عضو پيمان ان‌پي‌تي نيست و هيچ مبناي حقوقي براي ادعاهاي خود ندارد. در مورد امريكا نيز گفته مي‌شود ممكن است مجددا تل‌آويو با چراغ سبز او دست به تحركاتي بزند. با اين همه بايد تاكيد كرد اين كشور از برجام خارج شده است و حقي در اين زمينه ندارد اما متاسفانه اين فرضيه نيز مطرح است كه چنانچه مذاكرات احتمالي به‌سرانجامي نرسد اسراييل دست به ماجراجوهاي جديدي بزند.
به باور ساداتيان در سازمان‌هاي بين‌المللي، زماني كه چارچوب‌هاي حقوقي رعايت شود، ايران نيز پاسخ‌هاي خود را ارايه خواهد داد و در صورت پايبندي دوطرفه به تعهدات، گفت‌وگو امكان‌پذير است. اما اگر زورمداري تداوم يابد، شرايط تغيير كرده و احتمال هرگونه شرارت جديد از سوي اسراييل افزايش خواهد يافت.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در پاسخ به پرسش پاياني در باب بازيگري روسيه و چين در رويارويي اخير تهران و تل‌آويو خاطرنشان كرد: در اين زمينه اشاره كنم كه طبق گزارش‌هاي ادعايي رسانه‌هاي چيني، كمك‌هاي احتمالي نظامي از سوي اين كشور به سمت ايران در حال ارسال است، هر چند مقامات رسمي ايران هنوز اين موضوع را تاييد نكرده‌اند و نمي‌توانم دقيق بگويم و صرفا در حد ادعا مطرح شده است. اما از سوي ديگر، يعني روسيه، شخص پوتين موضع محتاطانه‌اي دارند و به‌دليل حضور بيش از دو ميليون روس‌تبار در اسراييل، تمايل به دخالت مستقيم نشان نداده است.
محسن پاك‌آيين: انگيزه‌هاي سياسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مانع از آن شد كه همكاري ايران و نهاد پادماني نتيجه‌بخش باشد
محسن پاك‌آيين، سفير اسبق كشورمان در باكو در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره پيامدهاي اقدام اخير ايران مبني بر تعليق همكاري با نهاد پادماني تاكيد كرد: واقعيت آن است كه همكاري‌هاي كاملا صادقانه جمهوري اسلامي ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، كه انتظار مي‌رفت آثار مثبتي به‌دنبال داشته باشد، متاسفانه در عمل چنين نتيجه‌اي به همراه نداشت. انگيزه‌هاي سياسي مديركل آژانس، آقاي رافائل گروسي و گزارش‌هاي يك‌سويه‌اي كه تحت فشار امريكا و سه كشور اروپايي منتشر مي‌شد، مانع از آن شد كه ايران دستاوردي واقعي از اين همكاري‌ها به دست آورد.
به گفته پاك‌آيين براساس مفاد منشور آژانس، انتظار مي‌رفت نهاد پادماني با هدف كمك به كشورها، ازجمله ايران، براي پيشبرد برنامه‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز، همزمان با نظارت، نقش حمايتي نيز ايفا كند. اما در عمل، آژانس نه تنها كمكي به برنامه صلح‌آميز ايران نكرد، بلكه در نظارت‌هاي خود نيز جانبدارانه رفتار كرد.
گزارش اخير آقاي گروسي كه در شوراي حكام آژانس مطرح شد و زمينه‌ساز تصويب قطعنامه‌اي عليه ايران شد، عملا بستر تجاوز رژيم صهيونيستي و پس از آن امريكا به تاسيسات هسته‌اي ايران را فراهم كرد.
در همين بازه زماني، رژيم صهيونيستي همچنين اقدام به ترور دانشمندان هسته‌اي كشورمان كرد و آژانس نه تنها در برابر اين جنايات سكوت كرد، بلكه حتي از محكوميت رسمي اين اقدامات نيز خودداري نمود.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: با درنظر گرفتن اين شرايط، تصميم اخير مجلس شوراي اسلامي مبني بر تعليق همكاري با نهاد پادماني، تصميمي سنجيده و اصولي است. رويكردي كه در مقطع كنوني اتخاذ شد، پاسخي ضروري به عملكرد جانبدارانه و بعضا خصمانه آژانس در قبال ايران بود. درواقع، همكاري ايران با آژانس اگرچه از ابتدا با حسننيت آغاز شد، اما دستاوردي در پي نداشت و حتي در مواردي عليه منافع ملي ايران تمام شد. به باور پاك‌آيين نبايد اين تصور شكل بگيرد كه قطع همكاري با آژانس ممكن است آثار منفي به‌دنبال داشته باشد؛ چراكه بودن يا نبودن آژانس تفاوتي براي ايران نداشت و چه‌بسا برخي تحركات آن، صراحتا به ضرر جمهوري اسلامي ايران تمام شد.
سفير اسبق ايران در جمهوري آذربايجان در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در باب معناي ارسال پيام‌هاي مكرري ازسوي واشنگتن مبني بر بازگشت ايران به ميز مذاكره ارسال مي‌شود، خاطرنشان كرد: در اين ميان، اظهارات اخير برخي مقامات امريكايي ازجمله آقاي ويتكاف درباره ضرورت مذاكرات جامع، جاي تأمل جدي دارد. متاسفانه، برخي محافل در داخل نيز از اين ايده حمايت كرده‌اند. منظور از مذاكرات جامع، همان گزاره ادعايي است كه امريكا تلاش دارد به افكار عمومي القا كند؛ اينكه ايران ديگر برنامه هسته‌اي ندارد و اكنون زمان آن رسيده كه مذاكرات را به ساير حوزه‌ها گسترش دهد.
به باور پاك‌آيين اين رويكرد كه در گفت‌وگوهاي آقاي ويتكاف مطرح شده و برخي، دانسته يا نادانسته، آن را تكرار مي‌كنند، بسيار خطرناك است. واقعيت آن است كه ايران با هدف دفاع از حق خود در بهره‌گيري صلح‌آميز از انرژي هسته‌اي، وارد مذاكرات غيرمستقيم با امريكا شد تا نشان دهد برنامه‌هاي هسته‌اي‌اش در مسير ساخت سلاح اتمي نيست. اما امريكا، برخلاف تعهدات خود، نه‌تنها پايبند به توافقات نماند، بلكه در ميانه مذاكرات رژيم صهيونيستي را براي حمله تحريك كرد و خود نيز از آن حمايت مستقيم به‌عمل آورد.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در پايان به «اعتماد» گفت: در چنين شرايطي، مطرح‌كردن بحث آغاز دوباره مذاكرات از سوي امريكا، نه يك پيشنهاد صادقانه، بلكه نوعي عمليات فريب محسوب مي‌شود؛ فريبي كه ممكن است بستري براي ماجراجويي و جنگ‌افروزي بيشتر باشد. جمهوري اسلامي ايران بارها اعلام كرده كه مذاكره با امريكا درباره موضوعات مختلف ديگري كه احتمالا آنها مدنظرشان است در دستور كار قرار ندارد.