محمدجواد ظريف نسبت به نقشه جديد امريكا هشدار داد
خطر فراموشي
تحريم در سايه
توهم جنگ
سارا معصومي
تهديد و تحريم، ابزارهايي هستند كه از نخستين روزهاي حضور دونالد ترامپ، چهل و پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا بر كرسي قدرت در كاخ سفيد، روي ميز وي جاخوش كرده‌اند. دونالد ترامپ، تاجرمآبي كه با تكيه بر خستگي عامه مردم در امريكا از چهره‌هاي اتوكشيده و كم و بيش يكسان سياسي توانست جواز حضور در كاخ سفيد را بگيرد يا با زبان توهين، تحقير و تهديد با مخالفان و رقباي خود چه در داخل و چه در خارج سخن مي‌گويد يا در ميدان عمل سخت‌ترين تحريم‌ها را به كار مي‌گيرد تا شايد به نتيجه مدنظر دست پيدا كند. تحريم، ابزاري كهنه و مرسوم در ساختار سياست خارجي ايالات متحده است اما در دو سال گذشته دونالد ترامپ، به شكل اعجاب‌انگيزي به تحريم اعتياد پيدا كرده است. اگر يك سياستمدار براي پيشبرد اهداف خود در سياست به گفت‌وگو، رايزني و نهايتا مذاكره رو مي‌آورد اين مسير در ذهن دونالد ترامپ تاجر به گونه ديگري تعريف شده است: ترامپ ابتدا از مسير گفت‌وگو - هرچند پرفراز و نشيب - با طرف مقابل خارج مي‌شود، سپس با ابزار تحريم اقتصادي درصدد تضعيف طرف برمي‌آيد و در نهايت پيشنهاد گفت‌وگو مي‌دهد.
دو سال پس از حضور دونالد ترامپ در قدرت در اكثريت قريب به اتفاق تحليل‌ها درباره سياست خارجي امريكا اين تحليل به چشم مي‌خورد كه دونالد ترامپ تحريم را به ابزاري براي حمله تبديل كرده است. اگر روساي جمهور پيشين امريكا با فراغ بال بيشتري به سراغ جنگ نظامي مي‌رفتند، دونالد ترامپ جنگ تحريمي را براي رسيدن به اهداف خود انتخاب كرده است. تحريم‌هايي كه امريكا در دو سال گذشته بر دولت‌ها، نهادها و افراد وضع كرده دامنه‌هاي متفاوتي داشته‌اند؛ از تحريم مسافرتي تا بلوكه و ضبط اموال، از اعمال محدوديت در سرمايه‌گذاري تا ممنوع كردن تجارت. در دو سال گذشته هر كشوري كه پاي خود را اندكي كج گذاشته يا موافق ميل دونالد ترامپ عمل نكرده، با تحريم تنبيه شده است. به گفته كارشناسان، در دولت دونالد ترامپ، تحريم به ابزاري تسليحاتي براي تضعيف دولت‌ها و همچنين تحريك ملت‌ها عليه دولت‌ها تبديل شده است. در دو سال گذشته، دونالد ترامپ هرگاه خواسته مردمي را عليه دولت خود تحريك كند، اقدام به تنگ‌تر كردن عرصه اقتصادي آن كشور كرده است. هدف نيز به ستوه آوردن ملت و آغاز خيزش‌ها و اعتراض‌هاي مردمي بوده است؛ اعتراض‌هايي كه يا به گمان دونالد ترامپ و تندروهاي نشسته در كاخ سفيد كار دولت‌ها را تمام مي‌كند يا نمايندگان دولت هدف را به پاي ميز مذاكره مي‌كشاند. كوبا، چين، ونزوئلا، تركيه، فلسطين، نيكاراگوئه، سوريه، كره شمالي، زيمبابوه و ايران كشورهايي هستند كه در دو سال گذشته از دولت ترامپ، دوره‌اي جديد از تحريم عليه آنها اعمال شد.
بازي جديد واشنگتن با تهران
ايران در زمره نخستين كشورهايي بود كه دونالد ترامپ پس از روي كارآمدن در سال 2017 ميلادي، تحريم‌هايي را عليه آن اعمال كرد. هنوز دو هفته از حضور ترامپ در كاخ سفيد نگذشته بود كه دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي عليه ايران وسيع‌تر شد و اكنون با گذشت دو سال از دولت وي بيش از 1000 فرد حقيقي و حقوقي ايراني در ليست تحريم‌هاي امريكا قرار گرفتند. دونالد ترامپ با كناره‌گيري از اجراي توافق هستهاي در ارديبهشت ماه سال گذشته و به تبع آن بازگرداندن تحريم‌هاي هستهاي عملا جنگ اقتصادي را عليه ايران آغاز كرد. جنگي كه دامنه آن تنها محدود به امريكا و ايران نيست و ماهيت فرامرزي تحريم‌هاي امريكا به آن جنبه‌اي بين‌المللي هم بخشيده است. دولت ترامپ پس از كناره‌گيري از توافق هستهاي ابتدا ادعا كرد كه مخالفتي با تجارت بازماندگان در برجام با ايران ندارد اما اين موضع وي هم مانند تمام موضع‌گيري‌هايش در كمتر از چندهفته تغيير كرد و امروز كشورها يا نهادهايي كه اقدام به تبادل مالي با ايران كنند يا به تجارت با تهران ادامه دهند بلافاصله شناسايي و مشمول اقدام‌هاي تنبيهي امريكا خواهند شد. تحريم اقتصادي هرچند تنها يكي از بازوهاي سياست اجرايي ترامپ عليه ايران بود اما مشاوران رييس‌جمهور امريكا اعتقاد داشتند اين بازو مي‌تواند واشنگتن را به اهدافي فراتر از مذاكره مجدد برجام با ايران برساند. هرچند كه دونالد ترامپ در چندهفته اخير به صراحت اعلام كرده به دنبال گزينه نظامي يا تغيير نظام در ايران نيست اما يك سال پيش زماني كه وي فرمان بازگشت تحريم‌هاي هستهاي ايران و توسعه دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي را داد، باور عمومي در كاخ سفيد اين بود كه فشار اقتصادي در نتيجه تحريم به اضافه تحريك افكار عمومي با چاشني بي‌اعتماد كردن مردم به توانمندي‌هاي حاكميت مي‌تواند خيزش‌هاي مردمي در ايران را ايجاد كند. بنابراين تصور اوليه از تحريم در كاخ سفيد ابزاري جنگي اما بي‌سر و صدا براي حداكثر تغيير نظام در ايران و حداقل تسليم تهران و به پاي ميز مذاكره كشاندن آن بوده است. امروز با گذشت يك سال از كناره‌گيري امريكا از برجام، كلمه «جنگ» بيش از «تحريم» در گزارش‌هاي مربوط به ايران در فضاي رسانه‌اي به چشم مي‌خورد. واشنگتن تكه‌هاي پازل خود پيرامون ايران را به گونه‌اي چيده كه اگر با دست خالي از هر مرحله عبور كرد وارد مرحله بعدي مي‌شود . از كناره‌گيري از برجام تا بازگرداندن تحريم‌هاي هستهاي و اكنون هم طرح گزينه‌هاي نظامي و امنيتي. رييس‌جمهور، وزير خارجه و مشاور امنيت ملي امريكا مي‌گويند به دنبال جنگ با ايران نيستند اما آرايش نظامي پيرامون ايران را پررنگ‌تر از پيش كرده‌اند. پنتاگون ادعا مي‌كند اعزام نيروهاي تازه‌نفس، انتقال تجهيزات به پايگاه‌هاي امريكايي در منطقه و همچنين تسريع روند اجرايي شدن قراردادهاي نظامي ميان امريكا با عربستان و امارات همگي براي مقابله با تهديد ايران است و ماهيت بازدارنده دارد . اين نمايش نظامي تكراري امريكا در منطقه غرب آسيا و خليج فارس همهمه‌اي در رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به راه انداخته و امروز ديگر كمتر كسي از امريكا پايان تحريم‌هاي ايران يا اعطاي معافيت به كشورها براي تجارت با ايران را مطالبه مي‌كند بلكه تمركز بيشتر بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي بر كنترل تنش ميان تهران و واشنگتن و پرهيز دادن دو طرف از جنگ است. اين اتفاق در حالي رخ داده كه چالش اصلي ايران با 1+4 برهم خوردن توازن ميان داده‌ها و ستانده‌هاي ايران در برجام است. تهران مي‌گويد در حالي كه من به تمام تعهدات هستهاي پايبند بودم از منافع اقتصادي برداشته شدن تحريم‌ها بهره‌مند نشدم. ايران در ارديبهشت ماه همزمان با سالروز كناره‌گيري امريكا از توافق هستهاي، سطح تعهدات برجامي خود را در قالب گام اول واكنش به تعلل 1+4 در وفاي به تعهدات كاهش داده و بازه زماني 60 روزه هم براي ورود به مرحله دوم تعيين كرد. در حالي كه ايران مي‌گويد عادي‌سازي رابطه اقتصادي با ساير كشورها، بازشدن كانال‌هاي مالي و همچنين ازسرگيري فروش نفت پيش‌شرط‌هاي وي براي ادامه اجراي تمام و كمال تعهدات برجامي است اما فعلا امريكا و متحدانش در منطقه سر جامعه جهاني را با سخن گفتن از تنش نظامي در منطقه غرب آسيا گرم كرده‌اند. در حقيقت مي‌توان گفت كه امريكا با نمايش جعلي آرايش نظامي در خليج فارس و به صدا درآوردن زنگ‌هاي خطر براي احتمال تنش تصادفي ميان تهران و واشنگتن، فرصت پردازش به حقوق ايران از تحريم‌هاي اقتصادي را از 1+4 گرفته و كار را به جايي رسانده كه بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به جاي تلاش براي نگه داشتن ايران در برجام تلاش مي‌كنند در مرحله نخست مانع از تنش نظامي ميان تهران و واشنگتن شوند. اين وضعيت براي ايراني كه شمارش معكوس در برجام را آغاز كرده و اروپايي كه اگر به وعده‌هاي برجامي عمل نكند با خطر فروپاشي توافق هستهاي روبه‌رو خواهد شد مطلوب نيست.
تحريم؛ جنگ غيرقانوني امريكا عليه ايران
محمد جواد ظريف، وزير خارجه در تورهاي آسيايي و همچنين منطقه‌اي كه در قريب به يك ماه گذشته داشته ضمن آنكه بر عدم تمايل تهران به جنگ تاكيد كرده اما نسبت به تن دادن كشورها به تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا و تبعات آن براي چندجانبه گرايي در سطح بين‌المللي هشدار داده است. ظريف از تحريم‌هاي امريكا چه عليه ايران اعمال شود چه عليه چين يا تركيه با عنوان تروريسم اقتصادي ياد مي‌كند كه عامه مردم در كشورهاي هدف تحريم و نه صرفا دولت‌ها را هدف قرار مي‌دهد. وزير خارجه در تازه‌ترين گفت‌وگو كه با شبكه العالم داشته ابعاد بيشتري از سياست مخرب امريكا
در قبال ايران با محوريت ترساندن از جنگ نظامي و پيشبرد آرام جنگ اقتصادي را عيان كرده و مي‌گويد: ايران نمي‌تواند در قبال سياست امريكا كه تحميل جنگ است، بي‌تفاوت باشد. آقاي ترامپ در مصاحبه هفته گذشته خود با شبكه معروف فاكس نيوز در امريكا اعلام كرد كه ما نمي‌خواهيم با ايران جنگ نظامي كنيم اما وارد جنگ اقتصادي شدهايم، معناي جنگ اقتصادي اين است كه دولت امريكا مردم ايران را هدف گرفته است.
سكاندار دستگاه ديپلماسي با هشدار نسبت به تلاش امريكا براي فراموش شدن مساله تحريم اقتصادي ايران افزود: راه‌حل بحران اين نيست كه از اين تشديد فضا توسط امريكايي‌ها و ايجاد يك فضاي جنگي خارج شويم، اين را امريكايي‌ها ساخته‌اند كه موضوع اصلي فراموش شود، موضوع اصلي اين است كه امريكا قانون‌شكني كرده، بر مردم ايران يك جنگ غيرقانوني را تحميل كرده است و حتي سعي مي‌كند از ورود غذا و دارو به ايران جلوگيري كند و اين بايد متوقف شود.امروز امريكا درگير يك جنگ اقتصادي بسيار فعال عليه ايران است. امريكا حتي به افراد مراجعه مي‌كند و آنها را از داشتن يك روابط اقتصادي منطقي با ايران مي‌ترساند.اين كاري كه امريكا مي‌كند نه تنها خودش قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد را نقض مي‌كند بلكه ديگران را هم وادارمي‌كند كه قطعنامه را نقض كنند مثل يك آدم قُلدر كه سر چراغ قرمز چهار راه ايستاده باشد و به هر اتومبيلي كه مي‌خواهد رد شود بگويد تو اگر چراغ قرمز را توقف كني من شيشه‌هاي ماشينت را مي‌شكنم يا بگويد تو اگر از چراغ سبز بخواهي عبور كني و بعد از آن نايستي من ماشين تو را از بين مي‌برم؛ اين سياستي است كه امروز امريكا دنبال مي‌كند، اين سياست بايد متوقف شود؛ يعني سياست قُلدري، سياست تحميل و سياست تروريسم اقتصادي براي مردم ايران.
واشنگتن‌پست در تازه‌ترين گزارش از تهران ادعا كرده كه مردم ايران بيش از آنكه نگران جنگ نظامي باشند در حال دست و پنجه نرم كردن با جنگ اقتصادي هستند كه در نتيجه تحريم‌ها بر آنها تحميل شده است. اين رسانه امريكايي ادعا كرده كه تحريم‌هاي يك‌جانبه امريكا در يك سال گذشته عليه ايران منجر به افزايش نرخ تورم و همچنين كمبود دارو و مواد غذايي شده است. اين رسانه امريكايي نوشته كه عامه مردم در ايران فكر نمي‌كنند جنگ نظامي ميان ايران و امريكا رخ بدهد اما نگران جنگ اقتصادي هستند كه با تشديد تحريم‌ها آغاز شده و به نظر مي‌رسد دورنمايي هم براي پايان آن وجود ندارد. به گزارش واشنگتن پست برخي مقام‌هاي حاضر در دولت ترامپ سرسختانه اعتقاد دارند كه تحريم اقتصادي مي‌تواند ايراني‌ها را عليه دولت تحريك كند اما در ايران اين ايده بسيار دور از ذهن است. ايراني‌هايي كه خبرنگار ما با آنها صحبت كرده مي‌گويند تلاش مي‌كنند دخل و خرج خود را با توجه به تحريم‌ها با هم تطبيق بدهند و از اين دوره تحريمي نيز با كمترين آسيب عبور كنند.
تهديد 36 كشور به تحريم در 7 روز
«آر- تي» در گزارشي كوتاه به بررسي عملكرد دستگاه ديپلماسي امريكا در 7 روز گذشته پرداخته و مي‌نويسد: روزهاي شلوغي براي ديپلماسي امريكا در جريان است. كشورهاي بسياري در همين چند روز يا تحريم يا با تحريم تهديد شده‌اند. مكزيك در ميان اين كشورها رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا نتوانسته در دو سال گذشته به وعده انتخاباتي خود براي متوقف كردن سيل مهاجرت از كشورهاي امريكاي لاتين به داخل امريكا عمل كند لذا مكزيك تا زماني كه نتواند مانع از اين وضعيت شود همچنان بر حجم تعرفه‌هاي تجاري آن افزوده خواهد شد. در آن‌سوي جهان، هند هم دو گزينه پيش رو دارد: دست از خريد سامانه دفاع موشكي اس300 از‌روس‌ها بردارد يا با تحريم‌هاي امريكا روبه رو شود. تركيه هم اولتيماتوم مشابهي از سوي امريكا در 7 روز گذشته دريافت كرد . آنكارا يا از خير خريد سامانه‌هاي اس 400 مي‌گذرد يا بايد با جنگنده‌هاي اف35 امريكايي‌خداحافظي كند. اتحاديه اروپا نيز براي چندمين بار در چندماه اخير با اين هشدار روبه رو شد كه اگر فراتر از تجارت اقلام غيرتحريمي با ايران حركت كند با اقدام‌هاي تنبيهي امريكا روبه رو خواهد شد. لازم به ذكر است كه تهديد اتحاديه اروپا با 28 عضو به معناي تهديد كل اتحاديه است. كوبا نيز به دليل حمايت از نيكولاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا پذيراي تهديدهاي جديد امريكا شد. مايك پنس در ديدار با نخست وزير كانادا مجددا و براي چندمين بار كوبا را تهديد كرد. ايران، چين، روسيه و ونزوئلا هم از سوي مقام‌هاي متفاوت امريكايي به دليل مخالفت با ميل و اراده واشنگتن تهديد به تحريم شدند. هيچ كس منكر هژموني اقتصادي امريكا نيست اما امريكا اين قدرت و نفوذ را تبديل به اسلحه تحريمي كرده و همه را با آن هدف قرار مي‌دهد. در بدترين سناريو، اين سياست منتهي به چند جنگ در سطح بين‌المللي مي‌شود و در بهترين سناريو، امريكا نفوذ و هژموني اقتصادي خود را از دست داده و متحدان آن تلاش خواهند كرد با تلاقي هرچند تلخ به اين رابطه يك‌سويه پايان بدهند.
محمد جواد ظريف:
جنگ اقتصادي نشانه قلدري است
امريكا قانون‌شكني كرده و بر مردم ايران يك جنگ غيرقانوني را تحميل كرده است و حتي سعي مي‌كند از ورود غذا و دارو به ايران جلوگيري كند كه اين بايد متوقف شود. جنگ اقتصادي نشان‌دهنده سياست تحميل، زورگويي و قلدري است و اين سياست هيچ‌گاه بر ايران كار نمي‌كند. يك بار من گفتم هيچ‌گاه ايراني را تهديد نكنيد كماكان هم مي‌گويم سياست تهديد نبايد عليه هيچ كشوري و مردمي به كار رود.