تنباكوي وارداتي و جنگل هاي ما
نيوشا طبيبي
قديم، مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها بعد از ناهار يا شام، به كوچك‌ترها سفارش چاق كردن قليان مي‌دادند. آماده كردن قليان تشريفاتي داشت و آسان نبود. قليان حاضر مي‌شد، دو، سه تكه زغال و مشتي تنباكوي وطني و دو سه ليوان آب تمام مواد مصرفي قليان را تشكيل مي‌دادند. تا قليان‌هاي سنتي برپا بودند، عادت به قليان كشيدن اينچنين افسارگسيخته و مهار نشدني نمي‌نمود. تنباكو و قليان هر چقدر هم ضرر داشتند، آن‌چنان پرطرفدار نبودند. در ميانه دهه هفتاد پاي توتون و تنباكوي جديد از مصر و كشورهاي عربي به ايران باز شد. تنباكوي اعلاي ايران كه شهرتش از هند تا آناتولي را درنورديده بود، مهجور و مطرود شد. تنباكوهاي وارداتي جديد را زرنگ‌ها و رانت‌داران وارد كشور كردند و مي‌كنند. اين محصول بسيار مضر و سرطانزا در انواع طعم و عطر به بازار آمد و مي‌آيد و حجم زياد دودي كه از كشيدن اين تنباكوها به كام مي‌رسد، خوشايند مصرف‌كنندگان آن است و سبب اعتيادشان. تنباكوهاي وارداتي تجارت عظيمي پيدا كردند از سودآوري بسيار زياد واردات آن تا كافه‌ها و رستوران‌هاي گران‌قيمت كه با ادا و اصول قليان ۵۰۰ و ۶۰۰ هزار توماني به دست مشتري مي‌دهند.
تا اينجاي داستان پول فراوان صرف واردات تنباكو ي بي‌كيفيت وارداتي شده، فرصت‌هاي شغلي بخش كشت و فرآوري و صادرات تنباكو در ايران از بين رفته و سلامتي مصرف‌كنندگان به خطر و هزينه درماني آنها بر گردن اقتصاد ملي افتاده. اما بدانيد كه خسارت‌هاي اين پديده وحشتناك حال، جنگل‌ها را هم به مخاطره انداخته. براي تهيه هر كيلو زغال ليمو، ده كيلو چوب لازم مي‌آيد. از جهرم خبر مي‌رسد كه صدها و هزارها اصله درخت ليمو براي تهيه زغال قطع شده‌اند و ۹۰۰ كوره زغال‌سازي مشغول نابودي باغ‌ها و پوشش گياهي منطقه هستند. جنگل‌هاي ارسباران، جنگل‌هاي زاگرس و البرز و مانند اينها از اين ضايعه در امان نيستند. زغال‌سازي هزار بار بيشتر از كاغذ‌سازي جنگل‌ها را به مخاطره مي‌افكند. ببينيد فقط اتخاذ سياست نادرست در قبال قليان، تا چه ميزان به زندگي جمعي ايرانيان و ايران‌زمين آسيب وارد كرده است.
ده‌ها بار سخن از تعطيلي مراكزي كه قليان عرضه مي‌كنند شده، تلويزيون از نشان دادن صحنه‌هايي كه قليان مي‌كشند خودداري مي‌كند. اما كدام اينها مشكل را درمان كرده؟ آنها كه به كشيدن قليان خو كرده‌اند مي‌كشند و هر روز هم زنان و مردان جوان و نوجوان بيشتري قليان دود مي‌كنند. آيا دست‌هاي پنهاني براي ادامه واردات آزادانه تنباكوي معسل خارجي و كسب سودهاي چند صد ميلياردي در كار است؟ قطعا هست.
كشيدن قليان با كوزه و تنباكوي وطني، سه، چهار قرن برقرار بود. چندين نسل از زمان صفويه به اين سو مشغول دود كردن قليان بودند. تنباكوي اصفهان و برازجان معروفيت فراواني بين مردم جنوب خليج فارس داشت و عده زيادي از تجار به كار صادرات تنباكو بودند. مصرف به حال تعادل بود، نه جنگلي از بين مي‌رفت و نه ۹۰۰ كوره به كار تامين زغال قليان فقط در جهرم درخت مي‌سوزاند. افسوس كه وارد‌كنندگان تنباكوي معسل داراي تاثيرگذاري در تصميمات هستند و هيچ راه‌حلي به كار نمي‌آيد تا آنكه دستگاه‌هاي اجرايي فكري جدي به حال اين ضايعه و مشكل ملي كنند. رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست كه علي‌القاعده بايد اين مشكلات را رصد و براي جلوگيري از آنها كاري كند، اساسا دغدغه محيط‌زيستي ندارد، وگرنه مجوزهاي رنگارنگ انتقال آب و احداث سد و برپايي شهرك امضا نمي‌كرد و در برابر برپايي كوره‌هاي درخت‌سوزي ساكت نمي‌نشست. دستگاه‌هاي متولي بهداشت نيز هر از گاهي هشداري درباره مصرف قليان‌هاي مضر معسل مي‌دهند و تمام، رسالت‌شان را به جا آورده‌اند. در اين ميان سرمايه و سلامت و توليد و تجارت ملي است كه به قيمت پولدار شدن عده‌اي رانت‌خوار مي‌سوزد و به هوا مي‌رود.