درخواست سينماگران: متولي معرفي فيلم به آكادمي، خانه سينما باشد نه نهاد دولتي
مناقشه شركت در اسكار
تينا جلالي
ديگر عادت شده در هر مقطعي پيگيري مسائل و موضوعات مهم سينما به بحران تبديل شود، مباحثي كه مي‌توان در سايه مشورت و با بحث و بررسي‌هاي فراوان به نتيجه مطلوب رساند يا با فضا‌سازي‌ها و ماجراجويي‌ها، به گره كور در سينماي ايران بدل شوند.
تازه‌ترين مورد هم حواشي انتخاب نماينده سينماي ايران براي اسكار است، جدال و كشمكش بر سر اينكه هيات انتخاب يا متولي معرفي فيلم به اسكار از جانب خانه سينما و نهاد صنفي و غير دولتي بايد صورت پذيرد نه بنياد سينمايي دولتي فارابي. هر ساله اختلاف سليقه بر سر انتخاب فيلم ميان سينماگران و مديران سينما وجود داشت، اما امسال اين مهم ابعاد و حواشي وسيع‌تري پيدا كرد.
ماجرا از آنجا آغاز شد كه اواسط مرداد در خبرها آمده بود كه قرار است امسال خانه سينما متولي انتخاب نماينده سينماي ايران براي اسكار 2026 باشد.
با اين نگاه كه اساسا مسووليت معرفي فيلم براي شركت در اسكار فيلم خارجي بر اساس قوانين اسكار بايد توسط هيات داوري يا كميته‌اي متشكل از هنرمندان و دست‌اندركاران صنعت سينما مانند كارگردان، تهيه‌كننده، بازيگر، فيلمبردار، فيلمنامه‌نويس، تدوينگر، سازنده موسيقي، صداگذار و ... بدون حضور مدير و مسوول باشد.
بخش چالشي ماجرا آنجا بود در تمام سال‌هايي كه نماينده سينماي ايران به اسكار معرفي شده، فرهنگستان علوم و هنرهاي سينمايي امريكا با بنياد سينمايي فارابي در مقام سازمان مورد تاييد در ارتباط بوده و همواره به شكل رسمي از بنياد سينمايي فارابي براي معرفي فيلم ايراني دعوت به عمل آورده و فرم‌ها را براي بنياد ارسال كرده است.
البته به اين نكته هم بايد اشاره كرد كه در سال‌هاي اخير كانون كارگردانان و سينماگران در تلاش بودند متولي انتخاب فيلم براي معرفي به اسكار خانه سينما باشد نه نهاد دولتي فارابي.
اما رائد فريد‌زاده، رييس سازمان سينمايي در واكنش به چنين خواسته‌اي به ايسنا گفت: فارابي نهادي است كه مورد تاييد آكادمي است و اين نهاد طي اين سال‌ها توانسته جايگاه سينماي ايران را در اسكار حفظ كند و اين كار كمي نيست. اگر اين بنياد بي‌طرفانه برخورد نمي‌كرد و به دنبال تحميل راي خود بود، مطمئن باشيد كه اين فرآيند سال‌ها قبل متوقف مي‌شد. رييس سازمان سينمايي همچنين درباره اينكه آيا در سال‌هاي آينده مسووليت معرفي فيلم به خانه سينما واگذار مي‌شود يا خير، توضيح داد: اگر قرار باشد اين مسووليت به خانه سينما منتقل شود بايد يك روال اداري در ارتباط با آكادمي صورت گيرد.
اما اين نگاه رييس سازمان سينمايي به مذاق مديران خانه سينما خوش نيامد و آنها طي بيانيه‌اي اعلام كردند: به نظر مي‌رسيد بر مبناي مذاكرات بارويكرد جديدي از مديران سازمان سينمايي مواجه شويم، ليكن در ادامه ايشان همان سازوكار پيشين كه از نظر خانه سينما براي شرايط فعلي مناسب نيست را در پيش گرفته‌اند.لذا بر مبناي تصميم هيات رييسه، اعلام مي‌داريم؛ خانه سينما نقشي در برگزاري جلسات كميته ياد شده نخواهد داشت. از طرفي واقفيم كه اين تصميم مي‌تواند شرايط نامطلوبي را براي تشكيل كميته ياد شده -كه به دليل اعلام اسامي‌شان به آكادمي امكان تغيير ندارد- به وجود آورد كه در نتيجه لطمه اصلي متوجه امكان حضور يكي از آثار همكارانمان خواهد بود، از اين رو از آن دسته از اعضاي كميته ياد شده كه به واسطه تماس هيات رييسه خانه سينما عضويت در كميته را پذيرفتند، درخواست مي‌كنيم همكاري لازم را با نهاد برگزاركننده (بنياد سينمايي فارابي) مبذول فرمايند.
ماجراي حذف ايران از اسكار
امسال ابعاد ماجراي اسكار ايران تا جايي پيش رفته كه صحبت‌هايي كه در نشست مطبوعاتي همايون اسعديان، مديرعامل خانه سينما مطرح شد گوياي اين بود كه تلاش‌هايي از سوي جرياني در خارج از كشور صورت مي‌گيرد كه اسم ايران از اسكار حذف شود كه اسعديان درباره واكنش خانه سينما و نامه‌نگاري‌ها از خارج از كشور براي حذف ايران از آكادمي اسكار گفت: براي حفظ سهميه بايد سعي كنيم كميته آكادمي تشكيل و حتما يك فيلم به اسكار معرفي شود و قرار نيست به خاطر اختلاف دروني، كل ماجرا منتفي شود، با اين حال تلاش مي‌كنيم تا سال آينده اين درگاه به خانه سينما منتقل شود.
حمايت جمعي از سينماگران از تصميم خانه سينما در اسكار
بعد از صبحت‌هاي مديرعامل خانه سينما و رييس سازمان سينمايي، اولين جلسه كميته معرفي فيلم به اسكار تشكيل شد با اين حال جمعي از سينماگران از تصميم خانه سينما براي كناره‌گيري رسمي از كميته انتخاب فيلم براي اسكار حمايت كرده و بيانيه منتشر كردند.
در اين بيانيه آمده بود: «ما گروهي از سينماگران ايران كه فرآيند بازپسين تصميم‌گيري‌ها در معرفي نماينده سينماي ايران به آكادمي اسكار ۲۰۲۶ را دنبال كرده‌ايم، تصميم خانه سينما براي پرهيز از مشاركت در سازوكار ابهام‌آميز و ناكارآمد معرفي فيلم را تصميمي مسوولانه، روشن و در راستاي حفظ استقلال جامعه سينماي ايران ارزيابي مي‌كنيم. ما بر اين باوريم كه شايسته است معرفي فيلم به آكادمي علوم و هنرهاي سينمايي امريكا بر پايه سنجش‌هاي صنفي و حرفه‌اي، شفاف و به دور از دخالت نهادهاي دولتي و ايدئولوژيكال، توسط نهادهاي صنفي و با استقلال كامل شكل گيرد، زيرا مداخله‌هاي گوناگون دولت در اين روند، نه تنها استقلال هنري و حرفه‌اي را خدشه‌دار مي‌كند، بلكه فرصت‌هاي ارزشمند سينماي ايران براي حضور در معتبرترين رويداد جهاني سينما در پيوند با سلايق جناح‌هاي دولتي، دستخوش فرازونشيب‌ها و ملاحظات رسمي مي‌شود.
ما نيز از استقلال نهاد صنفي در تصميم‌گيري‌ها حمايت مي‌كنيم و باور داريم كه راه صيانت و رشد سينماي ايران در استقلال نهاد سينما و عدم دخالت‌هاي غيرصنفي و دولتي گره خورده است.»
حواشي فيلم جعفر پناهي
اما شنيده‌هاي ما حاكي از اين است كه تعدادي سينماگران در تلاشند تا يك تصادف ساده واپسين ساخته جعفر پناهي كه نخل طلاي كن را براي سينماي ايران به ارمغان آورده به اسكار معرفي شود .
جدال بين پيرپسر و زن و بچه
بعد از كشمكش‌هاي فراوان، در چند روز اخير خبرهاي فضاي رسانه‌اي گوياي اين بود جلسات كميته معرفي فيلم به اسكار در بنياد سينمايي فارابي تشكيل شده، از فيلم‌هاي زيادي به عنوان فهرست نامزدهاي معرفي به اسكار 2026 ياد مي‌شود، اما آنچه اهميت دارد اينكه به شكلي منطقي و علمي هم اگر بخواهيم در نظر بگيريم شرايط معرفي فيلم به اسكار در «زن و بچه» سعيد روستايي و «پيرپسر» اكتاي براهني از ديگر فيلم‌هاي يك‌سال اخير سينماي ايران بيشتر ديده مي‌شود. گفته مي‌شود امروز نماينده سينماي ايران به اسكار معرفي مي‌شود.