اوكراين و بازي شطرنج ترامپ و پوتين

حديث   روشني

نشست آلاسكا ميان دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، روز جمعه برگزار شد و براي اولين‌بار طي يك دهه، رهبر روسيه به خاك ايالات‌متحده دعوت شد. اين ديدار با استقبالي رسمي و فرش قرمز آغاز شد و شامل كنفرانس خبري مشترك، گفت‌وگوي خصوصي در ليموزين رياست‌جمهوري و تبادل سخنان به ظاهر دوستانه بود. ترامپ ظاهرا علي‌رغم آنكه امتياز ملموسي از پوتين دريافت نكرده تلاش داشته و دارد تصويري مثبت از خود به نمايش بگذارد و روابط دوطرف را به عنوان گامي مثبت در مسير حل بحران اوكراين معرفي كند. رييس‌جمهور امريكا پس از اين ملاقات مهم گفت: امروز روزي عالي و بسيار موفقيت‌آميز بود و در ادامه اعلام كرد كه زلنسكي روز دوشنبه به واشنگتن سفر خواهد كرد تا جزييات بيشتري از مذاكرات دريافت كند و در صورت پيشرفت امور، امكان برگزاري يك نشست سه‌جانبه با حضور پوتين فراهم خواهد شد. واكنش‌هاي بين‌المللي به اين نشست نيز در نوع خود مهم بود. براساس گزارش رسانه‌هاي غربي، پوتين شروط خود شامل كنترل كامل بر «دونتسك» و «لوهانسك» و همچنين تثبيت خط مقدم در زاپوريژيا و خرسون را با ترامپ در ميان گذاشته و رييس‌جمهوري امريكا نيز همزمان به زلنسكي اطلاع داده كه ممكن است براي دستيابي به صلح، فشار بر كي‌يف جهت واگذاري اين مناطق افزايش يابد. زلنسكي اما با تاكيد بر ضرورت صلح واقعي، اعلام كرد كه عقب‌نشيني از بخش‌هايي از كشورش غيرممكن است و تنها تضمين‌هاي بلندمدت امنيتي مي‌تواند اوكراين را براي توافق متقاعد كند. در عين حال رهبران اروپايي نيز بيانيه‌اي صادر كرده و طي آن ارايه تضمين‌هاي امنيتي قوي به اوكراين و لزوم حفظ حاكميت و تماميت ارضي اين بازيگر را مورد تاكيد قرار دادند. همزمان اما از تلاش‌هاي ترامپ براي برقراري صلح استقبال كردند و اعلام كردند كه آنها نيز آماده همكاري براي برگزاري نشست سه‌جانبه هستند. گفتني است نشست آلاسكا همچنين توجه ناظران را به تفاوت رويكرد ترامپ و بايدن جلب كرده است. كارشناسان معتقدند در‌حالي كه دولت بايدن درهاي گفت‌وگو با پوتين را تقريبا بسته بود، ترامپ اما حداقل امكان مذاكرات مستقيم و مطرح شدن شروط صلح در اوكراين را فراهم كرده است. با اين حال اما همچنان نگراني‌ها درباره توانايي رييس‌جمهور امريكا جهت اعمال محدوديت بر روسيه و ماحصل تلاش‌هاي پوتين جهت تصرف دايمي شهرهاي شرق اوكراين افزايش يافته است، از همين رو شايد برخي تحليلگران اين ديدار را حتي با نمونه‌هاي تاريخي‌اي چون اجلاس مونيخ ۱۹۳۸ مقايسه كرده‌اند. گروهي ديگر اما بر اين باورند كه تحليل‌ها و ارزيابي‌ها نشان مي‌دهند كه اجلاس آلاسكا علي‌رغم فضاسازي مثبت، دستاورد ملموسي براي پايان جنگ نداشته و بيش از هر چيز، نشان‌دهنده تلاش ترامپ براي ايجاد امكان ديپلماسي مستقيم با روسيه است؛ حركتي كه به گفته كارشناسان، فارغ از اين مي‌تواند مبنايي براي مذاكرات آتي، از‌جمله نشست سه‌جانبه با حضور زلنسكي، باشد همچنين مسير بازسازي روابط امريكا و روسيه را نيز تحت تاثير قرار خواهد داد. در همين راستا روزنامه «اعتماد» تلاش كرده تا با ارزيابي نگاه رسانه‌هاي امريكايي به نشست آلاسكا، برداشت و تفسير مفسران و تحليلگران اين كشور را درباره نشستي كه ترامپ آن رامثبت ارزيابي كرده، به شكلي اجمالي بررسي كند.

واشنگتن‌پست: كليد موفقيت زلنسكي

نشريه واشنگتن پست نزديك به جناح جمهوري‌خواه با انتشار گزارشي ضمن اشاره به اهداف ترامپ از ورود مستقيمش به مذاكره با همتاي روس خود آورده است: اگرچه هدف رييس‌جمهور امريكا برقراري توافق آتش‌بس از طريق رايزني با ولاديمير پوتين بود؛ در مقابل اما رييس‌جمهور روسيه به آلاسكا نيامده بود تا به حملاتش عليه اوكراين پايان دهد، بلكه او براي جلوگيري از تشديد تحريم‌هاي اقتصادي به اين ايالت امريكا سفر كرد. بر اين اساس اگرچه تنها يك طرف (پوتين) به آنچه از ابتدا دنبال مي‌كرد دست يافت، اما آنچه در روزهاي آينده رخ خواهد داد، پيامدهاي مهم‌تري به دنبال خواهد داشت. ترامپ پس از پايان زودهنگام مذاكراتش با پوتين به خبرنگاران گفت: ما تا حدي پيشرفت داشته‌ايم. اين دقيقا برخلاف اظهارات قبلي رييس‌جمهوري روسيه است كه مدعي بود به توافق رسيده‌اند. از طرفي ترامپ در مصاحبه‌اش با فاكس نيوز از افشاي نقاط اختلافش با رهبر روسيه خودداري كرد، هر چند به نظر مي‌رسد اين اختلاف همان خواسته ترامپ براي آتش‌بس است. رييس جمهوري ايالات‌متحده همچنين شنبه صبح در شبكه اجتماعي تروث سوشال نوشت: «همه توافق كردند كه بهترين راه براي پايان دادن به جنگ وحشتناك بين روسيه و اوكراين، حركت به سوي توافق صلح است تا جنگ خاتمه يابد و نه توافق براي برقراري آتش‌بس صرف كه اغلب پايدار نمي‌ماند. اين پيام دقيقا پس از تماس تلفني با رييس‌جمهور اوكراين، ولوديمير زلنسكي، منتشر شد؛ حال نيز زلنسكي قرار است امروز «دوشنبه» براي ديداري با ترامپ به دفتر بيضي شكل كاخ سفيد سفر كند. ديداري كه مي‌تواند مقدمه‌اي براي برگزاري يك نشست سه‌جانبه باشد اما سوال مهمي كه وجود دارد اين است؛ آيا پوتين هم آماده است؟ به گزارش واشنگتن پست، كليد موفقيت زلنسكي در روزهاي پيش رو، اطمينان از اين است كه هرگونه عدم پيشرفت، به ‌درستي متوجه مسكو باشد، نه كي‌يف. اين به معناي حفظ آمادگي براي مذاكره و اجتناب از گرفتار شدن در بحث‌هاي عمومي است، اين يعني جلوگيري از تكرار آخرين ديدار رهبران امريكا و اوكراين در دفتر بيضي شكل. در همين راستا گزارش‌ها حاكي از آن است كه ترامپ و زلنسكي اخيرا درباره تضمين‌هاي امنيتي گفت‌وگو كردند كه مي‌تواند براي كشوري آسيب‌پذير مانند اوكراين جذاب باشد. به نظر مي‌رسد در واقع، هدف اصلي اوكراين همچنان بقا در برابر هجوم فعلي و حفظ حاكميت ملي براي بلندمدت است. حال نيز ستايش هوشمندي ترامپ و نشان دادن آمادگي‌اش براي تعامل با پوتين، رويكردي اخلاقي نامطلوب اما ضروري براي زلنسكي است؛ به‌ويژه اگر بتواند به وعده‌هايش براي جلوگيري از حملات آينده پس از پايان درگيري‌ها اميد داشته باشد.

ترامپ پيش‌تر نيز تهديد كرده بود كه عليه روسيه تحريم‌هاي ثانويه‌اي اعمال خواهد كرد كه مانع خريد سوخت‌هاي فسيلي از مسكو توسط كشورهايي مانند هند و چين خواهد شد. چنين تحريم‌هايي در دولت اول ترامپ كشورهاي هدف را تحت تاثير قرار داد. به ادعاي ناظران اكنون اما خطر بزرگ‌تر پيش روي غرب اين است كه پوتين باور كند مي‌تواند با به درازا كشيدن مذاكرات از مجازات فرار كند، چراكه او با منطق قدرت و زور پيش مي‌رود، نه با ظرافت‌هاي ديپلماتيك. گروهي از تحليلگران معتقدند حال اگر كاخ سفيد واقعا معتقد است كه توافق نزديك است، حداقل كاري كه مي‌تواند انجام دهد اين است كه به‌ طور دقيق مشخص كند پوتين چه مجازات‌هايي را در صورت عدم شركت در نشست سه‌جانبه متحمل خواهد شد حال اگر آن نشست نتايج ملموسي به همراه نياورد، چه اتفاقي خواهد افتاد؟ به عبارتي بايد مسووليت نتايج اين نشست سه‌جانبه را بر دوش پوتين بگذارد تا مذاكرات را جدي بگيرد و در عين حال اعمال سريع تحريم‌ها در صورت شكست مذاكرات را آسان‌تر كند. در ادامه اين گزارش آمده است كه انتقاد از ترامپ به ‌خاطر ديدار با پوتين چندان منطقي نيست. چه بخواهيد و چه نه، روسيه همچنان در قدرت است و نيروي محركه جنگ را حفظ كرده است. لذا اگرچه رويكرد ترامپ در برابر رهبران اقتدارگرا اغلب اغراق‌آميز است، اما اين اجلاس موجب نخواهد شد تا پوتين به راحتي وارد جهان متمدن شود. به ياد بياوريد كه ترامپ سه بار با كيم جونگ اون ديدار كرد و عكس‌هاي تبليغاتي زيادي گرفت، اما پيونگ‌يانگ همچنان منزوي مانده است. خطر واقعي اكنون اين نيست كه پوتين يك پيروزي كوچك تبليغاتي به دست آورد، بلكه اين است كه او جنگ خود را بدون هيچ عواقبي ادامه دهد.

نيويورك تايمز: اروپا فاقد استراتژي مستقلي  در برابر روسيه و امريكا است

نيويورك تايمز در تحليلي متفاوت آورده است كه پس از اجلاس پر سر و صداي آلاسكا، اروپايي‌ها و اوكرايني‌ها هنوز باور دارند بدترين سناريو رخ نداده است، چراكه رييس‌جمهور امريكا تاكنون با واگذاري بخش‌هايي از خاك اوكراين به ولاديمير پوتين يا محدود كردن كمك‌هاي اروپا به كي‌يف موافقت نكرده است. با اين حال، رهبران اروپايي فعلا آرامش ندارند. دو مقام اروپايي اعلام كردند كه ترامپ پس از ديدار با پوتين به اين نتيجه رسيده كه امكان انعقاد سريع پيمان صلح وجود دارد، مشروط بر اينكه اوكراين بخش‌هاي بيشتري از دونباس شرقي را واگذار كند. بدين ‌ترتيب مسووليت توافق بر دوش ولوديمير زلنسكي است. روشن نيست كه ترامپ منظورش از فشار بر اوكراين جهت توافق بوده يا ارايه كمك و تضمين بيشتر به كي‌يف. زلنسكي اعلام كرده كه امروز «دوشنبه» با ترامپ در واشنگتن ديدار خواهد كرد و احتمال دارد برخي رهبران اروپايي نيز او را همراهي كنند، زيرا بعيد مي‌دانند پيمان صلح سريعا محقق شود. با اين همه به ادعاي اين نشريه نتيجه كوتاه‌مدت اجلاس آلاسكا نشان داد اروپايي‌ها هيچ استراتژي مستقل براي پايان دادن به جنگ يا شكست مسكو ندارند و تلاش كرده‌اند با مواضع متغير ترامپ هماهنگ شوند تا خطوط قرمز خود در حمايت از اوكراين و امنيت اروپا حفظ شود. براي ترامپ، جنگ اوكراين مانعي در مسير رابطه با پوتين است، اما براي اروپا، سرنوشت اوكراين اهميت راهبردي دارد، بنابراين مهار روسيه مي‌تواند جاه‌طلبي‌هاي پوتين براي بازسازي امپراتوري شوروي و برهم زدن نظم پساكره را محدود كند، چرا‌كه پيام لاوروف در آلاسكا با تي‌شرت «CCCP» نشان‌دهنده نيت اصلي بازسازي امپراتوري شوروي توسط پوتين است. اروپايي‌ها اين را مي‌دانند، اما نسبت به فهم خواست ترامپ ترديد دارند. آنها سعي دارند در برابر پيشروي‌هاي كند روسيه در دونباس موقعيت خود را حفظ كنند، زيرا شكست روسيه فراتر از توانشان است. در همين رابطه آنتول ليون، فعال در موسسه كوئينسي گفت كه اروپايي‌ها تا پيش از آغاز فرآيند صلح ترامپ، خواستار خروج كامل روسيه از اوكراين بودند، اما اكنون پذيرفته‌اند كه روسيه ممكن است ۲۰درصد خاك اوكراين را حفظ كند و هدف آنها جلوگيري از پيشروي بيشتر است. همزمان مايكل سي. كيميج، استاد تاريخ افزود كه اروپايي‌ها با غيرقابل پيش‌بيني بودن ترامپ و فقدان همدلي او با اروپا و اوكراين آشنا هستند، اما همچنان به او نياز دارند و تدوين استراتژي مستقل براي آنها تقريبا غيرممكن است. با اين حال، كيميج تاكيد كرد كه مهار روسيه در بلندمدت از طريق انزواي اقتصادي امكان‌پذير است و در كوتاه‌مدت، حمايت از اوكراين براي توقف پيشروي روسيه ضروري است. تركيب فشار اقتصادي و سياسي امريكا مي‌تواند پوتين را به پايان جنگ وادار كند، اما حمايت ترامپ از روايت پوتين شرايط را پيچيده‌تر كرده است. آندريا كندال تيلور، تحليلگر سابق اطلاعاتي امريكا نيز در اين زمينه به نيويورك تايمز گفت، تمايل ترامپ به تعامل با پوتين و اجتناب از تحميل هزينه واقعي، اين روند را دشوارتر كرده است. الكساندر گابوئف، مدير مركز كارنگي روسيه و اوراسيا اما معتقد است موفقيت اوكراين تنها از طريق تضعيف شدن نيروهاي روسيه و واگذاري تدريجي قلمرو ممكن است، امري كه يك تا دو سال طول خواهد كشيد و نيازمند فشار اقتصادي اروپا و ارايه سلاح به اوكراين است. اولريش اسپك، تحليلگر آلماني افزود كه مهم است بدانيم سياست دوران بايدن در تقويت اوكراين و مجبور كردن پوتين به مذاكره شكست خورد، زيرا امريكا و اروپا دير اقدام كردند و كمك نظامي كافي ارايه ندادند. اكنون روسيه براي رضايت ترامپ آماده مذاكره است، در‌حالي‌كه اوكراين ضعيف‌تر شده و پوتين پيروزي خود را مسلم مي‌داند، امري كه براي غرب شكستي بزرگ محسوب مي‌شود.

اكونوميست: اروپا و اوكراين بايد

براي بدترين سناريوها آماده شوند

نشريه اكونوميست ديدار ترامپ و پوتين در آلاسكا را از زاويه‌اي ديگر تحليل كرده است. به گزارش اين نشريه ترامپ پيش از ديدار با پوتين، با وزير امور مالي نروژ تماس گرفت و مطرح كرد كه پس از تحقق صلح در اوكراين شايسته جايزه نوبل صلح است، اما اين اجلاس در واقع به پوتين فرصت خودنمايي داد و پايان ظاهر انزواي روسيه را به نمايش گذاشت، درحالي كه رييس‌جمهوري روسيه هيچ امتيازي ارايه نكرد؛ نه آتش‌بس، نه نقشه راه، نه حتي يك امتياز نمادين! براي ترامپ، اين نمايش شرم‌آور بود، اما به نظر مي‌رسد همچنان اوكراين و اروپا بدترين سناريو را تجربه نكرده‌اند. از طرفي زلنسكي با سفر به واشنگتن موافقت كرده است، جايي كه ترامپ ممكن است او را به پذيرش توافقي تحت فشار و به نفع روسيه ترغيب كند. اگرچه ترامپ پيش‌تر از حملات پوتين به اوكراين انتقاد كرده و وعده تحريم‌هاي ثانويه عليه تامين‌كنندگان مالي روسيه، بازيگراني چون چين، تركيه و ديگر كشورها را مطرح كرده بود، در اجلاس آلاسكا حتي يك بار كلمه «تحريم» را به كار نبرد و اعلام كرد تحريم‌ها فعلا از دستور كار خارج شده‌اند. پيش‌تر نيز ترامپ ضعف اوكراين را يادآور شده و استدلال كرد اين كشور بايد با روسيه به توافق برسد. روسيه خواسته‌هاي مشخصي دارد: به‌رسميت شناختن الحاق خاك اوكراين، محدود كردن نيروهاي مسلح اوكراين و بستن مسير اين كشور به ناتو و اتحاديه اروپا. پوتين مايل است زلنسكي از قدرت كنار گذاشته شود و سياست اوكراين بي‌ثبات شود. ميزان تمايل ترامپ به پذيرش اين فهرست اما نامشخص است، اما ممكن است طرح پيشنهادي ميان او و پوتين آماده شده باشد كه زلنسكي بايد با حفظ اقتدار سياسي خود، آن را مديريت كند. از نظر او، الحاق خاك‌ اوكراين يا واگذاري زمين سياستي غيرقابل قبول است و هر فشار براي پذيرش آن تبعات سنگيني دارد.

به ادعاي اكونوميست، در اين ميان اما اروپا نقش كليدي دارد. ترامپ به اظهارات رهبران اروپايي مانند كير استارمر، فريدريش مرتس، امانوئل ماكرون و الكساندر استوب توجه دارد، بنابراين مداخله آنها مي‌تواند از تحميل توافق بد بر اوكراين جلوگيري كند. اروپا با تامين بودجه براي خريد سلاح از امريكا، تقويت توليد مهمات و كمك به توسعه صنايع نظامي اوكراين، مي‌تواند ظرفيت دفاعي اين كشور را افزايش دهد، چرا‌كه به نظر مي‌رسد اين اقدامات در هر سناريويي ضروري است.

اكونوميست همچنين نوشت: ترامپ خواستار صلح پايدار است، نه آتش‌بس موقت، اما حتي با توافق يا بدون آن، درگيري ادامه خواهد يافت. براي پوتين اما جنگ ابزاري براي كنترل سياسي داخلي و حفظ قدرت است و همزمان هدف او گسترش قلمرو روسيه و تضعيف اتحاد غرب و اروپا است. خطر اصلي آن است كه ترامپ نسبت به اهداف كرملين ناآگاه يا بي‌تفاوت است. مذاكرات روز دوشنبه ممكن است پيشرفت‌هايي داشته باشد، اما اروپا و اوكراين بايد براي بدترين سناريو آماده باشند و نشان دهند كه ظرفيت مقابله با اين چالش را دارا هستند.