در سوک نابودی میراث فرهنگی و محیط زیست
شهرداري تهران خانه تاريخي امين لشگر را از نقشه شهر پاك كرد
مريم جليلوند فرد
شهرداري تهران 7 صبح روز سهشنبه، خانه تاريخي امين لشگر؛ يكي از باشكوهترين عمارتهاي شهر تهران در دوره قاجار را ويران و با خاك يكسان كرد.
خانه تاريخي امين لشگر كه در فهرست آثار ملي كشور ثبت شده بود، در بافت تاريخي تهران قرار داشت و اتفاقا يكي از املاك در اختيار شهرداري تهران بود كه به جاي مرمت و نگهداري از حافظه تاريخي شهر در دوره زاكاني تخريب و ويران شد.
«علي طلوعي»، مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان تهران با اعلام اينكه اقدام ناگهاني شهرداري منطقه 12 در تخريب خانه تاريخي و ثبت ملي شده كشور بهطور ناگهاني و بدون اطلاع وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي انجام شده است در گفتوگو با «اعتماد» گفت: «اداره كل ميراث فرهنگي استان تهران از اين اتفاق يكه خورده و بلافاصله با اعزام يگان حفاظت ميراث فرهنگي به محل متوجه تخريب كامل اين اثر شده و روند شكايت در دستگاه قضايي از اقدام شهرداري را پيگيري كرده است.»
تصميم شهرداري تهران براي تخريب خانه تاريخي امينلشگر نخستين اتفاق در حوزه ميراث فرهنگي نيست. پيشتر تصميم عليرضا زاكاني شهردار فعلي تهران كه چند ماه ديگر از اين سمت كنار ميرود، براي ساخت مسجد در تپههاي قيطريه تهران با اعتراضات گسترده مواجه شد و كارزاري با 167 هزار امضا خواستار توقف اين تصميم شد. زاكاني پافشاري زيادي بر ساخت مسجد در بوستان قيطريه تهران داشت. طرحي كه او براي تمامي بوستانهاي پايتخت هم داشت و اعلام كرده بود كه اين مساجد بايد در بوستانها احداث شود.
اما بوستان قيطريه كه جزو تپههاي باستاني قيطريه بود و باستانشناسها توانسته بودند محوطههاي باستاني چند هزار ساله را در آن بيابند، با اعتراضات گسترده مردم و علاقهمندان به ميراث فرهنگي از كندوكاوهاي شهرداري تهران در امان ماند. اقدامات شهرداري تهران در تخريب ميراث طبيعي پايتخت نيز بهشدت خبرساز و با اعتراضات بسيار مواجه شده بود. قطع گسترده درختان در برخي پاركها و همچنين وضعيت اسفبار درختان پارك چيتگر با اعتراض گسترده مردم و فعالان محيطزيست مواجه شده بود كه شهرداري تهران بدون توجه به اعتراضات، اقدامات خود را به بهانه آفتزدگي يا خطرات جاني و... در حوزه محيطزيست شهري ادامه داد.
در داستاني ديگر آن روز كه كارگر شهرداري به جان كتيبه خانه انديشمندان تهران افتاد و اين خانه را كه محلي براي برگزاري نشستهاي تاثيرگذار در حوزههاي اجتماعي و فرهنگي و تاريخ و گردشگري بود، تعطيل كرد هنوز از اذهان پاك نشده است. اين اقدام نيز با اعتراضات گسترده شهروندان و كارشناسان و انديشمندان مواجه شد. اما شهرداري تهران باز هم گوش خود را بر اعتراضها و انتقادها بست و كار خود را ادامه داد.
حالا صبح سهشنبه، بابكت شهرداري تهران به جان خانه ثبت ملي شده امين لشگر افتاد و اين خانه دوره ناصري را كه در دوران قاجار يكي از شكوهمندترين عمارتهاي احداث شده در شهر تهران بود و اتفاقا در تملك شهرداري و به عنوان يكي از وظايف شهرداري تهران بايد مرمت و احيا ميشد، تخريب و از خاطره جمعي شهروندان تهراني و بازديدكنندگان و علاقهمندان به ميراث فرهنگي پاك كرد. اقدامي كه حالا با اعتراض وزارت ميراث فرهنگي مواجه شده و مديركل ميراث فرهنگي استان تهران با تاكيد بر اينكه تخريب آثار ثبت ملي شده كشور از جرايم سنگين است، اعلام كرد: «شهرداري تهران كه اين بنا را در اختيار داشت بايد از آن حفاظت ميكرد نه اينكه آن را تخريب كند. بنابراين براساس قانون بايد با مسببين و عوامل تخريب خانه تاريخي و ثبت ملي شده امين لشگر برخورد قضايي شود.» او افزود: «علاوه بر برخورد قانوني و جدي با مسببين اين اتفاق بايد خانه تاريخي امين لشگر عين به عين براساس اسناد و تصاوير موجود از سوي شهرداري تهران بازسازي و احيا شود.»
مديركل ميراث فرهنگي استان تهران اعلام كرد: «شهرداري تهران نميتوانست و نميتواند بدون اطلاع اداره كل ميراث فرهنگي استان تهران و بدون مجوز وزارت ميراث فرهنگي اقدامي در خانه تاريخي امين لشگر و ديگر بناهاي تاريخي ثبت ملي شده در اختيار خود داشته باشد.»
شهرداري تهران در حالي خانه تاريخي و ثبت ملي شده اين شهر را تخريب كرد كه هفته گذشته دكتر مهدي كلانتري؛ فعال ميراث فرهنگي و مسوول كارگروه ميراث فرهنگي كارزار با انتشار ويديويي ميداني از وضعيت خانه تاريخي امين لشگر، از تعمد شهرداري تهران براي تخريب اين خانه خبر داد و گفت: «خانه تاريخي امينلشگر تهران كه سالهاست در تملك شهرداري تهران است با بيتوجهي شهرداري و تخريب تعمدي مواجه شده و شهرداري تهران هيچ اقدامي براي مرمت اين خانه تاريخي انجام نداده است.» درست چند روز پس از اين هشدار، شهرداري منطقه ۱۲ تهران كه مديريت بافت تاريخي شهر را نيز برعهده دارد، با يك دستگاه بابكت به جان خانه تاريخي امين لشگر افتاد و اين اثر ملي را از بافت تاريخي تهران حذف كرد.
عودلاجان در دوره قاجار محله اعياننشين تهران بود و بسياري از رجال بانفوذ قاجاري خانههاي باشكوه و مجللي در اين محله ساختند. امين لشگر، وزير گمركخانه و رييس خالصجات دوره ناصري نيز كه يكي از بانفوذترين رجال قاجار بود و مناصب مهم لشكري و كشوري داشت، عمارت باشكوه خود را در ضلع شرقي ميدان توپخانه قديم بنا كرد. عمارتي كه بعد از حدود 170 سال بعد توسط شهرداري تهران تملك شد و سهشنبه گذشته با خاك يكسان شد.
امين لشگر مرد مورد اعتماد دربار ناصري بود و در برخي سفرهاي ناصرالدين شاه به اروپا او را همراهي ميكرد، اما اواخر دوره ناصري به اتهام سوءاستفاده از مقام و موقعيت خود عزل شد و دوران عزلت را در همين عمارت ويران شده توسط شهرداري تهران گذراند.
او بعد از ورشكستگي و عزل شدن از مقام و منصبهاي مهمي كه يدك ميكشيد، خانه خود را در ازاي پرداخت بدهي به ناصرالدين شاه بخشيد و ناصرالدين شاه نيز به روايت تاريخ اين خانه را به 15 هزار تومان به امينالدوله از رجال دربار خود كه بعدها در دوره مظفرالدين شاه به صدارت رسيد، فروخت. امينالدوله براساس آنچه در روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه درج شده است، خانه امين لشگر را با اهداي يك قباي الماس نشان به ناصرالدين شاه به مبلغ 8 هزار تومان و پرداخت 7 هزار تومان نقد از ناصرالدين شاه خريداري كرد.