تحليلگران در گفت‌وگو با «اعتماد» از دلايل رفتار متفاوت بورس گفتند
چرخش غافلگير‌كننده بازار سرمايه
ليلا لطفي
شاخص كل بورس تهران در نخستين روز هفته با جهش غيرمنتظره 53 هزار واحدي همراه شد؛ رشدي كه در تضاد با انتظارات بسياري از فعالان بازار بود. فضاي عمومي پيش‌بيني مي‌كرد كه بازگشت تحريم‌ها و تشديد تنش‌هاي سياسي منطقه‌اي، فشار سنگيني بر بورس وارد كند و چند روز متوالي بازار در محدوده منفي قرار بگيرد. اما بازار رفتاري متفاوت نشان داد. درباره تغيير رفتار بازار، «اعتماد» با تحليلگران بازار سرمايه گفت‌وگو كرد.
راه نجات بورس تهران
سيد محمدرضا اعلمي، كارشناس بازار سرمايه در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره شرايط متفاوت بورس تهران مي‌گويد: شاخص كل بازار سرمايه همواره آينه‌اي از انتظارات فعالان اقتصادي و سرمايه‌گذاران است. اين شاخص تركيبي، نه‌تنها تحولات سودآوري شركت‌ها را منعكس مي‌كند، بلكه نسبت به ريسك‌هاي سيستماتيك و رويدادهاي كلان سياسي و اقتصادي واكنش نشان مي‌دهد. با اين حال، آنچه در روز شنبه شاهد بوديم رفتاري خلاف انتظار بود كه خود ارزش تحليل و تفسير دارد. در شرايطي كه بازگشت تحريم‌ها و تشديد تنش‌هاي سياسي منطقه‌اي انتظار شوك منفي به بازار را تقويت كرده بود، شاخص كل نه‌تنها منفي نشد، بلكه حدود پنجاه و دو هزار واحد رشد كرد. اين رويداد به ظاهر متناقض، نقطه شروعي براي بازخواني مجدد مدل‌هاي تحليلي ماست. مدل مشهور CANSLIM كه توسط ويليام اونيل طراحي شده، حرف M به معناي Market Direction يا همان جهت بازار است. اين بخش به سرمايه‌گذار كمك مي‌كند تشخيص دهد كه آيا در ابتداي يك روند صعودي قرار داريم يا در ميانه راه يا نزديك به انتهاي مسير هستيم. او مي‌افزايد: تحليل جهت بازار بر اساس داده‌هاي قيمت، حجم معاملات، همگرايي يا واگرايي شاخص‌هاي مختلف صورت مي‌گيرد. اگرچه اين مدل در ابتدا براي بورس‌هاي توسعه‌يافته طراحي شده، اما در بورس تهران نيز قابل تطبيق است، به شرط آنكه مولفه‌هاي اقتصاد كلان و رفتار حقوقي‌ها و سياستگذار را هم در معادله وارد كنيم. به باور اعلمي، آنچه اين روزها در بازار رخ داد، نمونه‌اي روشن از اهميت تحليل رفتار شاخص در مواجهه با ريسك‌هاي سيستماتيك است. او با اشاره به اينكه انتظار مي‌رفت در واكنش به خبر بازگشت تحريم‌ها و افزايش ريسك سياسي، بازار چند روز متوالي قرمز شود و سپس با رشد نرخ ارز و شكل‌گيري انتظارات تورمي، سهام دلاري جان بگيرد، مي‌گويد: اين‌بار شوك اوليه به سرعت جذب و بازار با رشد بسته شد. اين رفتار را مي‌توان به عنوان پيام مثبتي از سوي بازار تعبير كرد كه ريسك را پذيرفته و آماده عبور از مقاومت‌هاست. البته اين پيام تنها زماني معتبر خواهد بود كه با تاييد حجم معاملات و همگرايي شاخص هم‌وزن همراه شود و در غير اين صورت، ممكن است تنها شاهد يك جهش كوتاه‌مدت باشيم. مقاومت مهم شاخص كل در حال حاضر محدوده دو ميليون و ششصد و نود و شش هزار واحد است و عبور پرقدرت از اين سطح، آن هم با حجم معاملاتي بالاتر از ميانگين مي‌تواند راه را براي رسيدن به مقاومت بعدي يعني دو ميليون و هشتصد و چهل و شش هزار واحد هموار كند. اين كارشناس بازار سرمايه مي‌افزايد: اگر اين شكست معتبر صورت گيرد، سناريوي ادامه‌دار شدن موج صعودي تقويت مي‌شود و بازار مي‌تواند حتي تا محدوده‌هاي بالاتر حركت كند. در صورت شكست كاذب يا ناتواني در عبور از اين سطح، بازگشت به محدوده‌هاي تراكمي اخير محتمل است. در چنين فضايي سهام دلاري بيشترين پتانسيل رشد را دارند و بيش از ديگر گروه‌ها از افزايش نرخ ارز و رشد قيمت‌هاي جهاني سود مي‌برند. او ادامه مي‌دهد: با اين حال انتخاب سهم مناسب نيازمند دقت در بررسي صورت‌هاي مالي، نسبت‌هاي سودآوري و نقدشوندگي است و صرف دلاري بودن يك سهم دليل كافي براي خريد نيست. پول هوشمند به سمت سهم‌هايي مي‌رود كه علاوه بر پتانسيل بنيادي، نقدشوندگي و حمايت تكنيكالي هم دارند. اعلمي با يادآوري اينكه بازار سرمايه ايران در مقطع حساسي قرار دارد، مي‌گويد: ريسك‌هاي سياسي و اقتصادي همچنان بالاست، اما نقدينگي سرگردان در اقتصاد و افزايش انتظارات تورمي مي‌تواند محرك موج‌هاي بعدي رشد باشد. با اين وجود اين كارشناس بازار سرمايه معتقد است: اگر سياستگذاران بتوانند با ثبات‌بخشي به متغيرهاي كلان و كاهش مداخلات غيرضروري، اطمينان سرمايه‌گذاران را جلب كنند، بازار سرمايه مي‌تواند نقش موثرتري در تامين مالي توليد ايفا كند و به جايگاه واقعي خود در اقتصاد ايران نزديك شود. او سپس به سرمايه‌گذاران توصيه مي‌كند با استراتژي تدافعي و هوشمندانه عمل كنند. داشتن پرتفويي متعادل شامل صندوق‌هاي درآمد ثابت، طلا و بخشي از سهام دلاري مي‌تواند ريسك كلي سبد را كاهش دهد. افزايش وزن سهام بهتر است به صورت پله‌اي و تنها پس از شكست معتبر مقاومت‌ها انجام شود. رصد مداوم رفتار شاخص هم‌وزن، حجم معاملات از اهميت بالايي برخوردار است و مي‌تواند نشانه‌هاي ورود يا خروج پول هوشمند را آشكار كند. اين كارشناس بازار سرمايه بر اين باور است كه در مقطع كنوني بايد سطح دانش مالي سرمايه‌گذاران را ارتقا داد تا تصميم‌هايشان بر پايه تحليل و منطق باشد نه هيجان و شايعه. رفتار اخير شاخص كل فرصتي است براي يادگيري اين نكته كه بازار تنها به اخبار واكنش نشان نمي‌دهد، بلكه انتظارات، حمايت‌هاي پنهان و جريان نقدينگي نيز در شكل‌گيري مسير اثرگذارند. اعلمي مي‌افزايد: بازار سرمايه امروز بيش از هر زمان ديگري به اعتمادسازي نياز دارد و اين اعتماد نه با وعده‌هاي كوتاه‌مدت، بلكه با تحليل شفاف، آموزش اصولي و پايبندي به قواعد حرفه‌اي ايجاد مي‌شود.
بازار خوش‌بين است؟
سهيلا نقي‌پور ديگر تحليلگر بازار سرمايه با نگاهي متفاوت به وضعيت كنوني بازار مي‌نگرد. او در گفت‌وگو با «اعتماد» با يادآوري اينكه با شروع هفته اول مهرماه، بازار سرمايه تهران تصويري متفاوت و تا حدي خلاف انتظار بسياري از تحليلگران را به نمايش گذاشته است، مي‌گويد: در شرايطي كه روزهاي پاياني شهريورماه با نگراني‌هاي ناشي از ريسك‌هاي سياسي و ابهامات اقتصادي، سايه سنگين ترس و فشار فروش را بر معاملات حاكم كرده بود، نخستين روزهاي پاييزي و معاملات هفته اول مهرماه نويدبخش بازگشت تعادل و تزريق دوباره اميد به تالار شيشه‌اي بودند. او مي‌افزايد: برخلاف تصور عمومي كه انتظار داشتند پس از روزهاي پرنوسان، بازار با عقب‌نشيني بيشتر و غلبه كامل عرضه‌كنندگان آغاز شود، معاملات روز گذشته (شنبه) با يك غافلگيري بزرگ همراه شد؛ شاخص كل بورس تهران با افزايش خيره‌كننده ۵۳ هزار واحدي، يك جهش بزرگ را به ثبت رساند و روند مثبت و پرتقاضاي هفته را با قدرت آغاز كرد. شاهد نمايان شدن قدرت خريداران در لايه‌هاي مختلف بازار بوديم. اين افزايش تقاضا و حركت رو به جلوي شاخص، زنگ خطر ركود را تا حدي خاموش كرد و نشان داد كه نبض بازار كاملا از كار نيفتاده است. از نگاه نقي‌پور، شايد جذاب‌ترين بخش معاملات اين هفته، شكل‌گيري صف‌هاي خريد پرشمار بود كه مدت‌ها از بورس تهران رخت بربسته بودند. بسياري از نمادها در گروه‌هاي مختلف، به ويژه نمادهاي شاخص‌ساز و بنيادين كه در روزهاي اخير ريزش‌هاي سنگيني را تجربه كرده بودند، با موج قوي خريد مواجه شدند و با صف خريد به كار خود پايان دادند. اين اتفاق نه تنها گواه بر ارزندگي سهام در قيمت‌هاي فعلي است، بلكه نشان مي‌دهد نقدينگي سرگردان همچنان پتانسيل ورود به بازار سهام را دارد؛ مشروط بر آنكه علامت‌هاي حمايتي لازم را دريافت كند. او با اشاره به تقاضاي چشمگير بازار روز گذشته، شاخص شنبه را فراتر از يك تغيير مقطعي در روند مي‌داند و معتقد است فضاي موجود حاوي پيامي روشن و دلگرم‌كننده بود و آن اين است كه بازار سهام از سوي متوليان خود رها نيست. نقي‌پور مي‌گويد: تجربه تلخ رهاشدگي بازار در دوره‌هاي نزولي، همواره يكي از اصلي‌ترين دغدغه‌هاي سهامداران خرد بوده است. اما در جريان معاملات اين هفته و به خصوص روز گذشته كه نمادي از روزهاي پرتلاطم پيش رو بود، حمايت‌هاي خوبي از سوي نهادهاي حمايتي و حقوقي‌هاي بزرگ بازار مشاهده شد. اين حمايت‌ها به شكل خريد هدفمند در نمادهاي شاخص‌ساز و تزريق نقدينگي در مواقع حساس و ضروري صورت گرفت. اقداماتي نظير فعال شدن صندوق‌هاي تثبيت و توسعه بازار، توانست در برابر خيل عرضه‌ها، سدي محكم ايجاد كند و اجازه ندهد فشار فروش هيجاني، بازار را به كام سقوط كامل بكشاند. از نگاه اين تحليلگر، اين سطح از تعامل و حمايت، اعتماد را به بازار بازگرداند. سرمايه‌گذاران خرد با مشاهده اين امر كه متوليان بازار در لحظات كليدي پاي كار مي‌آيند و اجازه تكرار سناريوهاي منفي قبلي را نمي‌دهند، با اطمينان بيشتري وارد مدار خريد شدند. نتيجه اين امر، تقويت سمت تقاضا و متمايل شدن ترازوي بازار به سمت رنگ سبز بود. البته او تاكيد مي‌كند: هنوز براي قضاوت نهايي زود است و بايد در مورد روند بلندمدت بازار تا تثبيت كامل شرايط صبر كرد و عوامل كلان اقتصادي و سياسي را زير نظر گرفت. شروع مثبت و پرقدرت بورس در هفته اول مهر، با صف‌هاي خريد و تقاضاي موثر، يك علامت حياتي است. اين هفته و به خصوص جهش ديروز، به فعالان بازار يادآوري كرد كه در كوتاه‌مدت، تاثير سياست‌هاي حمايتي و ارزندگي بنيادين بسياري از سهام مي‌تواند بر هيجانات موقتي و اخبار منفي غلبه كند.