كابوس تل‌آويو
شوراي آتلانتيك: شكاف ميان امريكا و اسراييل درباره ايران عريان‌تر شد
حديث روشني
عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان روز دوشنبه در پاسخ به لفاظي‌هاي اخير بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل، طي پيامي در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر) نوشت: «وقاحت نتانياهو قابل توجه است كه مي‌خواهد به رييس‌جمهور ترامپ ديكته كند كه در ديپلماسي خود با ايران چه كاري مي‌تواند يا نمي‌تواند انجام دهد!» پيشتر، نخست‌وزير اسراييل در ادامه لفاظي‌هاي خود عليه برنامه هسته‌اي صلح‌آميز ايران مدعي شد: «ما رآكتورهاي هسته‌اي و تاسيسات غني‌سازي ايران را هدف قرار داده تا اطمينان حاصل كنيم كه آنها نمي‌توانند براي هيچ هدفي غني‌سازي كنند. ما چيزي كمتر از برچيدن تمام قابليت‌هاي هسته‌اي ايران را نمي‌پذيريم تا مطمئن شويم كه آنها در دوره يك دولت ديگر در امريكا، تلاشي براي احياي برنامه خود نخواهند كرد.» اقدامات مداخله‌جويانه تل‌آويو در شرايطي به اوج خود رسيده كه مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و امريكا در سه دور متوالي با ميانجيگري عمان به صورت سازنده برگزار شده است. آنچه در اين بازه زماني سه هفته‌اي مشهود به نظر مي‌رسد، تلاش‌هاي ناكام نتانياهو براي ايجاد اختلال در روند رايزني‌هاي جاري ميان تهران و واشنگتن است. اين سنگ‌اندازي‌ها در شرايطي در حال تشديد شدن است كه دوشنبه شب خبرگزاري رويترز به نقل از ديپلمات‌هاي آگاه مدعي شد ايران پيشنهاد داده كه روز جمعه، يك روز پيش از برگزاري دور چهارم رايزني‌ها در رم، با طرف‌هاي اروپايي ديدار داشته باشد. به ادعاي رويترز، هنوز پاسخي از سوي طرف‌هاي اروپايي به اين ايده دريافت نشده است. اين ادعاي رويترز درحالي رسانه‌اي شد كه اسماعيل بقايي، سخنگوي وزارت امور خارجه پيشتر به سكوت سه كشور اروپايي درباره روند مذاكرات اشاره كرد و گفت: اين انتخاب خودشان بود. اين درحالي است كه سه‌شنبه ژان نوئل بارو، وزير امور خارجه فرانسه در حاشيه نشست غيرعلني شوراي امنيت سازمان ملل متحد درباره منع اشاعه تسليحات هسته‌اي، ادعاهايي عليه برنامه هسته‌اي ايران مطرح كرد و مدعي شد كه ايران «تمامي تعهداتي كه پذيرفته بود را زير پا گذاشته» و «در آستانه گريز هسته اي» قرار دارد. او همچنين هشدار داد كه در صورت تهديد منافع امنيتي اروپا، فرانسه، آلمان و بريتانيا «حتي يك لحظه» در بازگرداندن تحريم‌هاي لغو شده در توافق هسته‌اي 2015 (برجام) ترديد نخواهند كرد.
شكاف‌هاي واشنگتن و تل‌آويو عريان شد!
در شرايطي كه هيات‌هاي نمايندگي ايران و امريكا خود را براي راند چهارم مذاكرات كه قرار است شنبه پيش رو برگزار شود، آماده مي‌كنند و همزمان تاكيد دارند فارغ از اختلاف‌ها، سه دور رايزني پيشين سازنده و مثبت بوده، موسسه شوراي آتلانتيك با اشاره به نقش‌آفريني تل‌آويو در مسير رايزني‌ها و گفت‌وگوهاي ميان تهران و واشنگتن آورده است: در انتخابات رياست‌جمهوري 2024 ايالاتمتحده، كابينه اسراييل و شخص بنيامين نتانياهو به دلايل مختلفي از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور امريكا استقبال كردند. مهم‌ترين دليل اين انتخاب، مواضع خاص ترامپ در قبال ايران بود، چرا‌كه به نظر مي‌رسيد اسراييل اميدوار بوده و هست كه انتخاب ترامپ روزنه‌اي براي اقدام نظامي ادعايي-احتمالي اين رژيم عليه تهران بگشايد. از طرفي، اخيرا نيز حضور نظامي گسترده امريكا در منطقه و تهديدهاي ادعايي مكرر مقامات ارشد واشنگتن مبني بر اينكه در صورت خودداري ايران از برچيدن كامل برنامه هسته‌اي، اين كشور با پيامدهاي ادعايي جدي روبه‌رو خواهد شد، اين تصور غلط در اسراييل به وجود آمد كه امريكاي تحت رهبري ترامپ در استفاده از اهرم نظامي جدي است و قصد حمله ادعايي به ايران را دارد يا حداقل از ماجراجويي اسراييل عليه تهران حمايت خواهد كرد. با اين حال، موضع‌گيري اخير ترامپ در ديدار ماه گذشته‌اش با نتانياهو مبني بر تمايل به آغاز مذاكرات هسته‌اي با ايران، كابينه اسراييل را غافلگير كرد. مضاف بر آن، پس از برگزاري چند دور گفت‌وگو ميان تهران و واشنگتن، مشخص شده است كه هر دو طرف (ايران و امريكا) به طور جدي به دنبال دستيابي به توافق هستند. در اين ميان، شواهد حاكي از آن است كه ايالاتمتحده از خواسته اوليه خود مبني بر برچيدن كامل برنامه غني‌سازي تهران عقب‌نشيني كرده و به اعمال محدوديت‌هايي بر برنامه هسته‌اي ايران بسنده كرده؛ گزاره‌اي كه به باور ناظران مي‌تواند بستر ساز تحقق برجام 2 شود. اكنون اما به نظر مي‌رسد مذاكرات اخير ميان ايران و ايالاتمتحده، شكاف موجود ميان واشنگتن و متحدش، اسراييل را عريان كرده است. از منظر اسراييل، برنامه هسته‌اي ايران بي‌ترديد يك چالش براي اين بازيگر است كه بايد هدف حملات ادعايي اين رژيم قرار گيرد. در اين شرايط، هيچ چيزي به جز توافق ميان ايران و امريكا، تل‌آويو را تهديد نمي‌كند. حتي اگر اين توافق در‌نهايت ايران را به غني‌سازي 3.67درصدي برساند. نتانياهو چندين بار نمايندگان ويژه خود را براي ديدار با استيو ويتكاف، فرستاده ويژه ايالاتمتحده و تيم همراه او اعزام كرد تا آنها را از ادامه مذاكرات با ايران منصرف كند؛ اما اين تلاش‌ها به نتيجه‌اي نرسيد. از ديدگاه واشنگتن اما، محدود كردن برنامه هسته‌اي ايران همان‌طور كه پيشتر در برجام محقق شده بود، امري حياتي است. اين هدف معمولا هدف اصلي و شايد تنها هدف ايالاتمتحده در قبال ايران بوده است؛ خواه رهبري دولت را دموكرات‌ها عهده‌دار باشند يا جمهوري‌خواهان. با اين همه تل‌آويو به دنبال گزاره‌اي فراتر است و از تصاعد بحران در منطقه حمايت مي‌كند.
راهبرد دوگانه تل‌آويو و واشنگتن
موسسه مطالعاتي شوراي آتلانتيك در يادداشتش به قلم دني سيترويچ، مدير بخش برنامه خاورميانه اين نهاد مدعي شد، در اين ميان شكاف ديگري كه در نگرش امريكا و اسراييل كاملا برجسته است، مرتبط به سياست و رژيم تحريم‌ها عليه ايران است. از نگاه اسراييل، تحريم‌ها ابزار و اهرمي براي تهديدها و فشارهاي مكرر به اقتصاد ايران محسوب مي‌شود، درحالي كه واشنگتن همواره تحريم‌ها را به عنوان ابزاري براي اعمال فشار بر ايران مي‌داند تا بدين طريق مقام‌هاي رسمي اين كشور را براي بازگشت به ميز مذاكرات متقاعد كند. بنابراين، حتي اگر مذاكرات ميان استيو ويتكاف و عباس عراقچي در نهايت به يك توافق خوب منتهي شود، توافقي كه با محدود كردن ظرفيت غني‌سازي ايران به ۳،۶۷درصد و همزمان انتقال ذخاير اورانيوم به كشوري ثالث همراه باشد، باز هم اسراييل آن را خطري جدي عليه خود قلمداد خواهد كرد. دليل اين نگراني نيز دستيابي تهران به گشايش‌هاي اقتصادي قابل‌توجه و احياي روابط ميان ايران و امريكا بعد از سال‌ها و همچنين افزايش قدرت و نفوذ ايران در منطقه است. علاوه بر اين، توافق هسته‌اي احتمالي ميان تهران و واشنگتن، اهرم فشار اسراييل در برابر دولت جديد ايالاتمتحده را كه هم‌اكنون در حال كاهش است، بيش از اين تضعيف مي‌كند. از طرفي، پس از امضاي چنين توافقي، اسراييل براي اقدام ادعايي نظامي عليه ايران با مشكلات بزرگي مواجه خواهد شد. در سطح سياسي، در كابينه اسراييل در مورد لزوم حمله به ايران اجماعي نسبي وجود دارد. از همين رو نتانياهو، كه نمي‌تواند اجازه دهد رهبران مخالف كه مواضع افراطي‌تري نسبت به ايران دارند، او را ناديده بگيرند، قادر نخواهد بود به عنوان حامي اين توافق در كاخ سفيد نقش آفريني كند، حتي اگر به‌طور پنهاني نظر ديگري داشته باشد. به ادعاي اين نويسنده درخواست اسراييل درباره اجراي ادعايي «مدل ليبي» در مورد ايران نشان از آن دارد كه اين بازيگر اصولا با هرگونه رايزني و توافق مخالف است و از همين رو با طرح اين ايده تلاش دارد تا تهران را از ادامه رايزني‌ها منصرف كند. اسراييل به خوبي مي‌داند كه گزاره‌هايي چون دانش هسته‌اي و برنامه موشكي خطوط قرمز ايران هستند و غيرقابل رايزني. دولت ايالاتمتحده اما آگاه است كه ورود به اين مقوله خط قرمز تهران است و هيچ شانسي وجود ندارد كه تهران آن را بپذيرد. در اين بين، اسراييل ممكن است اميدوار باشد كه دولت امريكا اين موضع را پيگيري كند؛ البته با اين پيش‌فرض كه ايران قطعا آن را نمي‌پذيرد و در نتيجه راه براي بررسي گزينه‌هاي ديگر در مواجهه با برنامه هسته‌اي ايران باز خواهد شد.
چرايي مخالف‌خواني‌هاي « بي‌بي»؟
به ادعاي ناظران ميان اسراييل و ايالاتمتحده شكاف‌هاي عميق‌تري وجود دارد كه به برنامه هسته‌اي ايران و اثربخشي اقدامات غيرنظامي براي مقابله با آن مربوط مي‌شود. در اين راستا، ادعا و فرضيه نخست‌وزير اسراييل مبني بر اينكه تهران در آستانه گريز هسته‌اي قرار دارد، بارها از سوي مقامات اطلاعاتي ايالاتمتحده رد شده است. اين مقامات همچنين تاكيد دارند كه هيچ شواهدي در اين زمينه دراختيار ندارند تا با توسل بدان بخواهند در اين زمينه گامي ادعايي بردارند. علاوه بر اين، نتانياهو درحالي بر ماجراجويي‌هاي اسراييل براي جلوگيري از كاهش آستانه گريز هسته‌اي ايران تاكيد دارد كه مقامات اطلاعاتي ايالاتمتحده چندين‌بار مدعي شده‌اند كه اقدامات تل‌آويو در اين زمينه نتيجه‌اي معكوس خواهد داشت و صرفا موجب خواهد شد تا ايران براي پيشرفت‌هاي بيشتر عزمش را جزم كرده و در بدترين سناريو از پيمان منع گسترش سلاح هسته اي (ان‌پي‌تي) خارج شود. در اين ميان گروهي از تحليلگران بر اين باورند كه اين شكاف اهميت زيادي دارد، چرا‌كه دولت ايالاتمتحده را وادار مي‌كند گزينه ديپلماتيك را به طور جدي بررسي كند، به ويژه از آن جهت كه ارزيابي‌هاي اطلاعاتي ايالاتمتحده نشان مي‌دهد هرگونه تعرض ادعايي به ايران به معناي يك جنگ منطقه‌اي و پرهزينه خواهد بود. در‌نهايت، به نظر مي‌رسد در هر صورت اسراييل با هر توافقي با ايران مخالفت خواهد كرد، حتي اگر آن توافق ايران را از آستانه گريز هسته‌اي دور كند، زيرا از ديدگاه اسراييل، مساله هسته‌اي تنها بخشي از مجموعه‌اي از مشكلات اين رژيم با تهران است. نتانياهو تصور مي‌كند كه دولت ايالاتمتحده هنوز به اشتراكي با او در اين زمينه نرسيده است. بنابراين، اين شكاف مي‌تواند تنش‌هاي جدي ميان واشنگتن و تل‌آويو را تشديد كند.