سيل و جان دوباره براي هامون و هيرمند
حميدرضا خالدي | سيستان و بلوچستاني‌ها هم با موج جديد بارش‌ها از آخر فروردين با سيل دست و پنجه نرم مي‌كنند. ماجرايي كه همچنان ادامه دارد اما كمتر رسانه‌اي شده است. كافي است گشتي در سايت‌هاي خبري در مورد سيل سيستان و بلوچستان بزنيد، آن وقت است كه خواهيد ديد، كمترين اخبار مرتبط با سيل مربوط به اين استان غربي و البته محروم كشور است. استاني كه هامون و هيرمند و شهرسوخته باستاني‌اش پس از دو دهه خشكسالي و تبديل شدن مزارعش به بيابان، حالا با سرازير شدن سيل هيرمند به هامون، دوباره جان گرفته است. رودخانه هيرمند از كوه‌هاي بابايغما از رشته كوه‌هاي هندوكش سرچشمه گرفته و پس از طي بيش از هزار كيلومتر وارد مرز ايران در سيستان مي‌شود. مسيري كه بيش از 20 سال است در مرز ايران جلوي آن گرفته شده تا هموطنان سيستاني تشنگي را با تك‌تك سلول‌هاي‌شان لمس كنند. در همان روزهاي اوليه بروز سيل، دكتر باقر كرد معاون استاندار در سفر به شهرستان خاش و بازديد از نقاط آسيب‌ديده سنگان گفته بود: با توجه به حجم بالاي خسارت‌هاي وارده چند برنامه اضطراري با حضور شماري از مديران كل، نماينده مردم خاش در مجلس و فرماندار و مديران محلي براي سنگان مصوب و مقرر شد برنامه‌هاي ضربتي شامل استقرار دو دستگاه بولدوزر و پيكور، ساماندهي رودخانه، تامين موقت آب كشاورزي با لوله تا زمان احداث كانال‌هاي آبياري، احداث ديوارهاي حفاظتي در سنگان، گزك و اسپتك و غيره مورد توجه قرار گيرد.وي با اشاره به اينكه پيشگيري از خسارت‌هاي بيشتر در سيلاب‌هاي آتي و مديريت بحران از گام‌هاي مهم و اولويت‌دار بوده، افزود: زمين‌هاي كشاورزي و باغات مردم و راه‌ها، طرح‌هاي آبخيزداري و غيره ۵۰ تا۱۰۰ درصد تخريب شده و از بين رفته‌اند. همان زمان علي كرد نماينده مردم خاش در مجلس شوراي اسلامي هم گفته بود: با توجه به حجم بالاي خسارت‌هاي وارده به مردم ضرورت دارد يك بازنگري جدي در اجراي طرح‌هاي مختلف و واگذاري اراضي مسكوني و كشاورزي به مردم صورت گيرد تا در شرايط بحراني از وارد شدن خسارت بيشتر به مردم پيشگيري شود. اما اينها تمام آن چيزي نبود كه سيل براي مردم اين استان زير سر داشت. با گذشت زمان و بارش‌هاي مكرر در افغانستان، آب رودهاي همجوار اين كشور با سيستان و بلوچستان مانند هيرمند طغيان كرد و سر از خاك ايران درآورد و دامنگير مردم سيستان و بلوچستان شد. آن هم در شرايطي كه سال‌ها بود، مسوولان افغانستان مانع از ورود آب رودخانه هيرمند به ايران مي‌شدند. اين سيل اما به خاطر آمادگي قبلي مسوولان تا حدودي كنترل شد و سر از هامون درآورد تا براي نخستين‌بار طي دو، سه دهه اخير هامون دوباره لبي تر كند و تنش را با آبي كه سال‌ها از وي دريغ شده بود، سيراب كند. گرچه وضعيت اين استان هنوز به مرز خطر نرسيده است ولي برحسب احتياط برخي روستاهاي آن تخليه شده و نيروهاي سپاه و ارتش و ستاد بحران و هلال‌احمر لحظه به لحظه وضعيت استان را رصد مي‌كنند. به گفته ميلاد يزدان‌پناه، خبرنگار محلي اين استان، هم اينك سطح آب سد جاري در منطقه زهك كه ورودي آب از افغانستان به استان است، به حدود 5 متر رسيده است. ضمن آنكه اكثر چاه‌ها و چاه نيمه‌هاي منطقه نيز يا از آب پر شده يا در حال پر شدن است . وي همچنين افزود: البته تلاش شده تا آب ورودي به تالاب هامون هدايت شود، ولي با اين حال برخي روستاهاي بين هامون و هيرمند دچار آبگرفتگي شده كه تعدادشان به 7-6 روستا مي‌رسد . اين در حالي است كه عبدالرحمن شهنوازي مديركل ستاد بحران سيستان و بلوچستان خبر از تخليه سه روستاي «داشك، علي‌نمرودي و آبيل» شهرستان هيرمند به دليل حفاظت از جان مردم در برابر تهديدات احتمالي سيلاب داد و گفت: ۱۱ مسير در جنوب و يك مسير در شمال اين استان به دليل وقوع سيلاب و طغيان رودخانه‌هاي فصلي مسدود شده است.به گفته وي مسيرهاي «ايرانشهر- قصرقند»، «اسپكه - فنوج»، «نيكشهر به بنت»، «ايرانشهر به مهرستان»، «ايرانشهر به خيرآباد»، «چاهان - زرآباد»، «فنوج - رمشك»، «دلگان - ايرانشهر»، «بزمان - دلگان»، «جلگه -ايرانشهر» و «دلگان به زهكلوت» در جنوب استان سيستان و بلوچستان به دليل وقوع سيلاب و طغيان رودخانه‌هاي فصلي مسدود شده است.همچنين رييس جمعيت هلال‌احمر شهرستان نيمروز به عنوان يكي از اصلي‌ترين كانون‌هاي سيل استان نيز گفت: مكان‌هايي به منظور اسكان اضطراري مردم در صورت بروز حوادث بر اثر سيلاب پيش‌بيني شده است و مردم هيچ نگراني در اين خصوص نداشته باشند.
روي مرز خطر
اما به نظر مي‌رسد، مناطق نيمروز و هيرمند وضعيت بغرنج‌تري نسبت به ساير مناطق سيل‌زده سيستان دارند. به گزارش سايت‌هاي محلي استان، به دنبال ادامه بارش‌ها و جاري شدن سيل، هم اينك سه محور بنجار - هيرمند، نياتك- هيرمند و زابل به هيرمند مسدود است. سرهنگ كشواد بهروزي‌زاده فرمانده پليس شمال سيستان و بلوچستان نيز در گفت‌وگو با ايرنا ضمن تاييد اين خبر از شهروندان خواست تا از تردد در حاشيه رودخانه‌ها و مسيرهاي جريان آب خودداري كنند. ضمن آنكه بر اساس همين گزارش در جاده سيستان و مسير زاهدان به زابل نيز آب به شكل خطرناكي در مسير رودها بالا آمده به طوري كه مسوولان از مردم خواسته‌اند تا از تردد روي پل آهني كه مسير خروجي آب است، خودداري كنند. به گفته يزدان‌پناه، هم‌اينك مردم روستاهاي سيل‌زده به كمپ‌هاي هلال‌احمر منتقل شده‌اند و امدادرساني به مردم اين استان همچنان ادامه دارد.
هامون همچنان تشنه
با وجود هدايت سيل به تالاب هامون به نظر مي‌رسد هنوز هامون از آب سير نشده باشد. به گزارش رسانه‌هاي محلي سيل تنها توانسته 30تا 40 درصد ظرفيت هامون را پر كند، چرا كه لايروبي نشدن اين تالاب و مسيرهاي منتهي به آن باعث شده تا حجم زيادي از آب هدر رود و سر از روستاها و جادها و ... درآورد. ضمن آنكه بر اساس گفته‌هاي مردم محلي، بسياري از جاليزهاي منطقه هيرمند نيز با وقوع سيل اخير زير آب رفته و عملا از بين رفته‌اند. آخرين خبرها حكايت از پيشروي آب در استان سيستان و بلوچستان دارد. به طوري كه ديروز رسانه‌هاي محلي خبر از فرو ريختن پل نياتك در مسير زابل به هيرمند را دادند. با اين وجود استاندار سيستان و بلوچستان مدعي است كه همه چيز تحت كنترل است و خطري مردم را تهديد نمي‌كند.