مردها بدانند كه مهريه، هم دادني است و هم گرفتني
عليرضا آذربايجاني
چندي قبل، فراكسيون خانواده مجلس از اقدام براي تصويب احراز توان مالي مرد در مقابل مهريه تعيين شده و پيش از ثبت ازدواج، با هدف كاهش زندانيان مهريه خبر داد. اقدام حمايتي از زن در مقابل همسر مي‌تواند به دو شكل باشد؛ مادي و غير مادي. حمايت غير مادي، همان شروطي است كه زوجين مي‌توانند در مورد آنها، در زمان عقد به نفع زوجه و عليه زوج توافق كنند.
مثلا درباره امكان وقوع طلاق توسط زوجه در صورتي كه زوج بدون رضايت همسر، ازدواج مجدد داشته باشد. از جمله حمايت‌هاي مادي هم مي‌توان به مهريه و مطالبه اجرت‌المثل ايام زوجيت اشاره كرد كه هر دو مورد در قوانين مدني ما وجود دارد. فرهنگ‌سازي و هدايت خانواده‌ها به سمت تلاش براي جايگزيني شروط غير مادي در زمان عقد به جاي شروط مادي و از جمله مهريه، به طور قطع خوب است منتها در اين نوع اقدامات، مجموعه سازمان‌ها از جمله صدا و سيما، جرايد، مدارس و دانشگاه‌ها بايد دست به دست هم بدهند تا در درازمدت، اين فرهنگ‌سازي اتفاق بيفتد و ضمانت‌هاي غير مادي تقويت شده و اين فرهنگ در حد مختصري تغيير كند. اما اقدام براي احراز مناعت مالي زوج در زمان عقد و تعيين مهريه بر اساس توان مالي زوج، تقريبا بعد عملياتي پيدا نمي‌كند چون امكان چنين احرازي اساسا براي سردفتران وجود ندارد و مكانيزمي هم براي اين احراز نداريم.
در عين حال، شرط لازم تعيين مهريه، مناعت زوج نيست. فردي ممكن است مايل باشد با دستمزد ماهانه 3 ميليون تومان، 3 ميليارد تومان مهريه تعيين كند. اين اقدام و عملياتي شدن آن هيچ منع قانوني ندارد و قانون نمي‌تواند به فرد بگويد چون تو مناعت نداري، حق تعيين اين ميزان مهريه هم نداري.
اين حرف‌ها و تصميمات، بيشتر جنبه رسانه‌اي و عمومي دارد و ضمانت اجرايي هم به دنبال نخواهد داشت. مهريه‌اي كه توسط زوج تعيين مي‌شود، سقف ندارد و مي‌تواند هر عددي باشد. البته اصلاحيه قانون مي‌گويد زوجه مي‌تواند براي معادل 110 سكه از مهريه بر مبناي سكه طلا، درخواست بازداشت همسر بدهكار را هم بدهد. در واقع تا 110 سكه، ضمانت اجراي جداگانه پيدا كرده و امكان بازداشت بدهكار را ايجاد مي‌كند مگر اينكه بدهكار ثابت كند كه اعسار دارد و آن وقت، به صورت موقت آزاد مي‌شود تا وقت اعسار برسد. اما مازاد بر 110 سكه هم طلبي است كه هميشه برعهده بدهكار است منتهي بابت مازاد 110 سكه، زوج بازداشت نمي‌شود بلكه زوجه منتظر مي‌ماند تا هر زماني كه زوج صاحب دارايي باشد، آن دارايي را توقيف كند. اين امكان، مرور زمان هم ندارد و ممكن است 10 سال يا 20 سال يا 5 سال بعد، دسترسي به اموال زوج ممكن شده و زوجه مازاد بر 110 سكه را توقيف كند.
مهريه هر ميزان كه تعيين شود وجاهت قانوني دارد منتها اگر زوج و خانواده‌اش توانايي مالي نداشته و از اقشار ضعيف هستند اما مهريه نجومي تعيين شده توسط خانواده زوجه را بپذيرند، اين پذيرش وجاهت عرفي ندارد. ضمانت اجراي وجاهت قانوني مهريه همين است كه زوجه مي‌تواند مهرش را مطالبه كند و زوج كه به اشتباه تصور مي‌كرد مهريه را نمي‌دهند و نمي‌گيرند، بازداشت مي‌شود. بنابراين، لازم است در اين باره هم فرهنگ‌سازي شود كه اتفاقا مهريه قابل گرفتن است و پسرها بدانند كه با پذيرش مهريه، زير بار تعهدي مي‌روند كه اگر اين تعهد، مازاد بر توان‌شان باشد، ممكن است تا آخر عمر پاسوز اين تعهد باشند.
حقوقدان