مجلس و جامعه شبكه‌اي
زهرا ساعي
۱۰ آذر سالروز شهادت آيت‌الله سيدحسن مدرس و روز مجلس است. سير تكوين مجلس به ويژه بعد از انقلاب اسلامي در كشور بيانگر اين حقيقت است كه مجلس نماد صلابت و سلامت نظام سياسي است. به ويژه از اواخر دهه هشتاد در ايران معاصر، مجلس و تلقي از نمايندگي در روند جهاني شدن سياست، فرهنگ و جامعه و در دوره‌اي كه از آن با عنوان جهاني شدن اطلاعات نام مي‌برند دچار تغيير و تحولات شگرف شده است. قبل از اين و پيش از دوره جهاني شدن، مفاهيمي چون مجلس و دولت ملي، رابطه مطالبات اجتماعي و نظام سياسي، نخبگان سياسي، احزاب و پايگاه اجتماعي عمدتا در درون مرزهاي جغرافيايي ملي و در محيط واقعي در كشور خودمان مطرح شده و بازتاب داشت. در حالي كه در دوره جهاني شدن و در درون ساختارهاي جامعه شبكه‌اي، عملكرد مجلس و نمايندگان مجلس در ذره‌بين جهاني و حتي در نسبت‌سنجي با هويت‌هاي فراملي، بخش‌هاي اجتماعي فراملي و غيره سنجيده مي‌شود. شبكه‌اي شدن و در هم تنيده شدن مطالبات و خواست‌هاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي در دوره جهاني شدن، مفهوم كلي نمايندگي و نماينده مجلس بودن را دچار چالش‌ها و فرصت‌هاي فراواني كرده است. در جامعه شبكه‌اي نمايندگان در عرصه‌اي فرازماني و فرامكاني به خدمت مشغول هستند. ساختار شبكه‌اي تبادل اطلاعات، جزيي‌ترين وجوه عملكرد هر نماينده را عيان مي‌سازد. از اين حيث و مشخص شدن عملكرد نماينده – از عملكرد كلي در دوره نمايندگي تا عملكرد آني و لحظه‌اي- جهاني شدن فرصتي براي نشان دادن دستاوردهاي دوران نمايندگي براي نمايندگان است. از سوي ديگر تمام مطالبات سياسي، اجتماعي و فرهنگي در هم تنيده شده و به نمايندگان انتقال مي‌يابد. نماينده در ساختار جامعه شبكه‌اي جوابگوي انواع و اقسام مطالبات است. در چند سال اخير شبكه‌اي شدن مطالبات در جامعه شبكه‌اي ايران سبب شده تا كاركرد نظارت و پيگيري امور قوه مقننه در گفتمان عمومي جايگزين كاركردهاي گهگاه اجرايي قوه مجريه شود و نمايندگان مسوول امور اجرايي كشور جلوه كنند. بر اين اساس نمايندگان با طيف وسيعي از مطالبات گوناگون مواجه هستند كه بايد در قبال آنها پاسخگو باشند. از سوي ديگر مجلس، به‌شدت زير ذره‌بين فعالان مجازي قرار گرفته است. كوچك‌ترين اشتباه از سوي يك نماينده، نطق‌هاي گاهي تند يا نكات فرعي، حتي خوردن و آشاميدن و چشم روي هم گذاشتن نمايندگان به سرعت در فضاي جامعه تكثير و حتي به قيمت از دست رفتن كل عملكرد نماينده تمام مي‌شود. جامعه شبكه‌اي، صحن مجلس را به منشوري شيشه‌اي تبديل كرده است. اين منشور شيشه‌اي از سويي براي ديدن عملكرد نمايندگان، پيگيري امور توسط آنها و روند تصويب قوانين و لوايح يك فرصت است.