تشكيل جنبش اجتماعي پاكسازي زمين به دستور رييس‌جمهور
محمد درويش ٭
امــسـال بـه مناسبــت روز زمين پــاك، قرار است علاوه بر بزرگداشت معمول اين روز جهاني، كه معمولا به صورت رسمي برگزار مي‌شود، يك جنبش اجتماعي، با عنوان پاكسازي زمين، در سراسر كشور به راه بيفتد. بحران زباله، آلودگي چشم‌اندازهاي سرزمين ايران، شايد هرگز تا اين حد، حساسيت‌هاي حكومتي و مردمي را برنينگيخته بوده. به نحوي كه حسن روحاني، در بازديدي كه در نوروز سال 94، از منطقه رويشگاه حرا در جزيره قشم داشت، چنان از مناظري كه مشاهده كرد، متعجب شد كه بلافاصله از معصومه ابتكار خواست تا جنبشي اجتماعي را براي پاكسازي زمين به راه اندازد. از همين رو، قرار است از روز دوم ارديبهشت ماه امسال، همزمان با برگزاري آيين‌هاي جهاني روز زمين، در ايران هم، يك پويش متفاوت و همه‌گير براي بازسازي زمين، آغاز شود.
در نخستين گام، گروهي از فعالان محيط زيست، به همراه هنرمندان ،ورزشكاران و برخي ديگر از جامعه نخبه كشور، مي‌خواهند در اقدامي نمادين، در صبح روز سوم ارديبهشت ماه، خود را به يكي از محل‌هاي انباشت زباله در شهرستان سوادكوه، برسانند،جايي كه متاسفانه شيرابه‌هايي كه ميليون‌ها تن زباله در ده‌ها سال گذشته، وارد سفره‌هاي آب زيرزميني رودخانه و سرانجام درياي خزر مي‌شوند. فعالان محيط زيست مي‌خواهند با اين اقدام، از رهبران محلي بخواهند، تا با شتابي بيشتر و عملكردي موثرتر، ماجراي دفن بهداشتي زباله به ويژه دريكي از بحراني‌ترين مناطق ايران، يعني نوار ساحلي شمال كشور را سامان دهند. علاوه بر اين اقدام‌هاي نمادين، كه قرار است امسال، از دوم ارديبهشت تا بيست و يكم خرداد ماه همزمان با پايان هفته محيط زيست، در سراسر كشور به اجرا درآيد، كميته‌اي در دفتر آب و خاك وابسته به معاونت انساني سازمان حفاظت محيط زيست تشكيل شده، تا آن تعداد از شهرهايي كه جمعيتي بالاتر از 200 هزار نفر دارند و مطابق برنامه پنج ساله پنجم، كه امسال در سال پاياني اجراي آن قرار داريم، قرار بوده مجهز به سيستم‌هاي فاضلاب، تصفيه‌خانه و دفن بهداشتي پساب بشوند، شهرهايي را انتخاب كنند كه اين سامانه در طول 40 روز مورد اشاره، به تدريج به بهره‌برداري مي‌رسد.
هدف اصلي اين است كه سازمان محيط زيست مي‌خواهد، نشان دهد سياست اصولي اين سازمان ديگر صرفا تكيه بر اقدامات فقط نمادين و سمبليك نيست، بلكه مي‌كوشد تا با انجام وظايف دقيق نظارتي خود، از سازمان‌هاي مسوول در كشور (در اين مورد خاص وزارت كشور، شوراهاي شهر و روستا و شهرداري‌ها) بخواهد تا به تكاليف قانوني خود، مطابق تعهدات مندرج در برنامه پنج ساله پنجم عمل كنند. در اينجا وظيفه رسانه‌ها نيز، آشكارا اين است كه از دولتمردان خويش بخواهند طي گزارشي مكتوب، دقيق و كمي اعلام كنند كه چند درصد از اهداف محيط زيستي مندرج در برنامه پنج ساله پنجم توسعه كشور، محقق شده است و دلايل عدم توفيق احتمالي چيست. به نظر مي‌رسد وضعيت محيط زيست ايران، به ويژه مديريت زباله و پسماند زماني به استانداردهاي مطلوب نزديك خواهد شد كه مردم به مطالبات خود در اين حوزه آگاه باشند و اين آگاهي زماني تحقق مي‌يابد كه ركن چهارم دموكراسي يا همان رسانه‌ها بتوانند به وظايف خود و ظرفيت‌سازي درخور اطلاعاتي، عمل كنند.
سازمان حفاظت محيط زيست به كمك برخي تشكل‌هاي مردم‌نهاد، علاوه بر سامان دادن به جمع‌آوري زباله و كاهش چهره‌هاي زشت طبيعت ايران، مي‌كوشد تا به صورت همزمان روي دو موضوع مهم ديگر در اين حوزه كار كند. نخست آنكه در تلاش است تا بحث تفكيك زباله از مبدا را به صورت جدي در دستور كار سكونتگاه‌هاي بالاي يك ميليون نفر در كشور قرار دهد. گام دوم آن است كه سازمان مي‌كوشد با ارايه دستورالعمل‌هايي ميزان توليد سرانه زباله را در روز، كاهش دهد. به همين دليل، از طرحي با عنوان 50 گرم حمايت مي‌كند كه توسط گروهي از دوستداران محيط زيست مطرح شده و سايتي به همين منظور طراحي شده با نشاني 50. gr.ir باور ما بر اين است كه با لحاظ برخي تمهيدات ساده، مي‌توان به راحتي توليد سرانه زباله را كه هم‌اكنون به 730 گرم در روز مي‌رسد، به 50 گرم كاهش داد و به اين ترتيب، ميلياردها تومان به اقتصاد كشور كمك كرد.
جان كلام آنكه، روزهاي نماديني مانند روز جهاني زمين، زماني مي‌تواند به صورت موثر و پايدار به بهبود كيفيت محيط زيست كشورمان كمك كند كه در كنار اجراي مراسم نمادين، بسته‌هاي نرم‌افزاري پشتوانه‌هاي پژوهشي و بستر فرهنگي مناسب، براي استفاده از سرمايه اجتماعي كشور در راستاي تبيين مسووليت‌هاي شهروندي فراهم شده باشد. جنبش اجتماعي پاكسازي زمين، مي‌كوشد تا امسال با حمايت گروه‌هاي مختلف اثرگذار و رسانه‌ها و همچنين آموزش و پرورش در اين مهم گام بلندي به جلو بردارد.
٭ مديركل آموزش و مشاركت مردمي سازمان حفاظت محيط زيست