يكساله شدن برجام
و سطح توقعات
محمد سالاري
عضو شوراي شهر تهران
با گذشت يك سال از توافق هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5 بررسي دستاوردهاي به دست آمده از اين توافق نشان مي‌دهد كشور در حال حركت تدريجي به سمت استفاده از مزاياي پس از برجام است. گرچه برخي منتقدان كه همواره نيمه خالي ليوان را مي‌بينند انتظار دارند همه مشكلات يك شبه و به سرعت حل و فصل شود، اما به نظر مي‌رسد در طول يك سال گذشته تلاش‌هاي خوبي از سوي دستگاه سياست خارجي براي كم كردن تبعات ناشي از تحريم‌ها كه همچنان آثار خود را نشان مي‌دهد صورت گرفته، هرچند كه انتظار مي‌رود اين بهبود اوليه روندي شتابان به خود بگيرد. توافق هسته‌اي در تير ماه سال گذشته سبب شد محدوديت‌ها و تحريم‌هاي گسترده هسته‌اي از پيش پاي كشورمان برداشته شود. بر پايه قطعنامه 2231 نه تنها قطعنامه‌هاي ضدايراني گذشته برداشته شد، بلكه با صدور اين قطعنامه خارج از فصل هفتم و ماده 41 منشور ملل متحد، ديگر ايران تهديدي براي جهان محسوب نمي‌شود. در نتيجه، با خروج ايران از وضعيت تنگناهاي بين‌المللي و بهبود روابط با جهان، دريچه‌هاي گوناگوني به روي كشور در عرصه‌هاي مختلف گشوده شد.
از آن پس، حق غني‌سازي براي ايران به رسميت شناخته شد و ايران حتي اجازه يافت كه محصولات هسته‌اي خود را در بازارهاي بين‌المللي به فروش برساند.
با اين حال، در طول يك سال گذشته انتقادات ناروايي نسبت به دستاوردهاي برجام صورت گرفت و در بسياري از موارد حتي روند مذاكرات هسته‌اي نيز به نحوي مورد هجمه واقع شد كه در اين مسير دولت با سعه صدرتلاش كرد پاسخ قانع‌كننده‌اي به منتقدان بدهد. لغو شش قطعنامه شوراي امنيت و 12 قطعنامه ضد ايراني شوراي حكام و همچنين ورود صدها هيات خارجي از اكناف عالم به ايران براي انعقاد قراردادهاي بزرگ اقتصادي، صفحه تازه‌اي در تاريخ معاصر كشور را ورق زد كه نويد بخش آينده‌اي همراه با توسعه است.
برجام سبب شد تا بسياري از تلاش‌ها براي انزواي ايران و پيشبرد فرآيند ايران هراسي به بن بست برسد. پيشتر، طوري وانمود مي‌شد كه جمهوري اسلامي ايران با برنامه هسته‌اي خود، تهديدي براي جهان به شمار مي‌رود. اما طي روند مذاكرات، قدرت‌هاي بزرگ بر اساس توافق سال گذشته آشكارا نشان دادند كه برنامه هسته‌اي ايران صلح‌آميز و در چارچوب مقررات آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار دارد. البته همكاري موثر ايران با آژانس و اثبات شفافيت فعاليت‌هاي هسته‌اي كشورمان براي اين نهاد اثرگذار بين‌المللي نقش بسزايي در حل وفصل مسالمت آميز اختلافات هسته‌اي داشت.
گرچه وجود برخي موانع در راه مبادلات خارجي و همچنين روند كند آزاد شدن دارايي‌هاي بلوكه شده ازجمله مشكلاتي بود كه در بدو توافق بروز كرد و منتقدان را به اين نتيجه‌گيري زود هنگام و غيرمنصفانه سوق داد كه برجام هيچ دستاوردي نداشته اما واقعيت اين است كه برجام براي كامل اجرا شدن به زمان نياز دارد و متاسفانه منتقدان براي چيدن ميوه توافق عجله دارند اين در حالي است كه عقلا نمي‌توان انتظار داشت نهال نورس برجام طي مدت كوتاهي به بار بنشيند.
در كنار موارد فوق، موضوع بد عهدي‌هاي غرب و به خصوص امريكا در اجراي تعهدات تا حد زيادي حايز اهميت است. ممنوعيت دسترسي ايران به دلار امريكا و تصويب تحريم‌هاي جديد در كنگره از جمله موضوعاتي است كه همچنان جاي نگراني دارد. عدم التزام امريكا به تعهدات خود در برجام، از يك جهت ناشي از لحاظ نشدن ضمانت اجرايي كافي در متن برجام است.
با وجود آنكه ايران به همه تعهدات درج شده در برجام ملتزم بوده است، غربي‌ها به انحاي مختلف از طريق عدم لغو تحريم‌ها يا تصويب تحريم‌هاي جديد و غير‌رسمي و همچنين تهديد بانك‌ها و فعالان اقتصادي اروپايي و آسيايي در خصوص همكاري با ايران برجام را نقض كرده‌اند كه ضروري است در اين راستا اقدامات لازم صورت گيرد و نواقص موجود با توجه به شروط 9 گانه مقام معظم رهبري سريعا برطرف شود تا جايي براي سوءاستفاده طرف غربي از تعهدات برجام باقي نماند.
در مجموع بايد گفت كه توافق هسته‌اي اقدامي تاريخي و موثر در برهه زماني فعلي بوده كه تاثير آن در ثبات اقتصادي كشور و رفع ايران هراسي غيرقابل انكار است. در اين شرايط لزوم رفع موانع پيش‌روي اجراي برجام وحفظ اين توافق از سوي دو طرف بيش از پيش احساس مي‌شود. نبايد از ياد برد كه برجام توافقي ارزشمند است كه اگر به دست نمي‌آمد حقوق هسته‌اي ايران به رسميت شناخته نمي‌شد و مرحله دوم تحريم‌ها اعمال مي‌شد و در نتيجه صادرات نفت خام كشور به صفر مي‌رسيد و همچنين دستيابي به رشد اقتصادي در راستاي اقتصاد مقاومتي ناممكن مي‌شد.