حجت‌الله جودكي در گفت‌وگو با «اعتماد»:
مي‌توانيم عربستان را در بن‌بست قرار دهيم
گروه ديپلماسي| رياض اين روزها به هر دري كه مي‌زند و به هر راهي كه مي‌رود، سرانجام با درهاي بسته روبه‌رو مي‌شود. پس از آنكه عربستان در اقدامي يكجانبه، روابط ديپلماتيك خود را با جمهوري اسلامي ايران قطع كرد، دور تازه‌اي از سياست‌هاي خود در تنش‌آفريني عليه ايران را اتخاذ كرده است. با اين حال، به نظر مي‌رسد كه رياض در دستيابي به اهداف خود با ناكامي روبه‌رو بوده است. كشورهاي عربي با وجود فشارهاي سنگين عربستان، پاسخ متفاوتي به آن داده‌اند. در خصوص توان عربستان در ادامه دادن سياست‌هاي خصمانه عليه ايران گفت‌وگويي با حجت‌الله جودكي داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد.
بيانيه اتحاديه عرب در خصوص تنش ميان تهران و رياض با محكوم كردن شفاهي ايران به مداخله‌گري و برخي اتهام‌هاي ديگر همراه بود. آيا نهايت توان سياسي عربستان در ميان كشورهاي جهان اسلام صدور چنين بيانيه‌اي بود؟
چه بخواهيم و چه نخواهيم و چه دوست داشته باشيم يا دوست نداشته باشيم، عربستان يكي از قدرت‌هاي مهم منطقه‌اي و يكي از كشورهاي مهم جهان اسلام است كه چه در گذشته و چه در زمان كنوني از توانمندي‌هاي بسياري برخوردار است. متاسفانه هم‌اينك رياض، سياستي را در پيش گرفته است كه اگر با همين دست‌فرمان براند و به همين راه ادامه دهد به جنگ منتهي خواهد شد. اينكه آنها عامدانه و با دليلي استراتژيك اين راه در پيش گرفته‌اند يا اينكه با بي‌‌تدبيري و ناشي‌گري اين راه را مي‌روند، خود جاي تامل دارد ولي با هر دليلي كه باشد، اين سياست صحنه منطقه را آرام نخواهد كرد و موجب افزايش بحران و تنش‌آفريني‌هاي بيشتر منطقه مي‌شود. شايد عربستان بخواهد از طريق جنگ مشكلاتش را حل كند ولي ايران نبايد بگذارد كه اين تنش، ابعاد بيشتري به خود بگيرد.
گفته مي‌شود رياست دوره‌اي اتحاديه عرب در نشست مطبوعاتي پس از اين جلسه مخالفت خود را با قطع رابطه با تهران اعلام كرده است. پس از بحران جديد عربستان و ايران هم هر كشوري نسبت به اين مساله پاسخي متفاوت به فشار عربستان داد. چرا ديدگاه‌هاي عربستان در ميان كشورهايي كه به نوعي متحد اين كشور هم در منطقه هستند كم‌خريدار شده است؟
همه كشورهاي عربي متحد عربستان نيستند و حداقل اين است كه هر كدام در زاويه يا مساله‌اي با عربستان همسو و همراه هستند. به همين خاطر است كه مشاهده مي‌كنيد هر كشوري نسبت به اين مساله پاسخ متفاوتي را مي‌دهد. مصري‌ها عموما حكومت عربستان را دوست ندارند ولي رژيم كنوني مصر خود را مديون رياض مي‌داند. سودان و سومالي به دليل وابستگي‌هاي اقتصادي و كمك‌هاي مالي رياض است كه خود را مديون عربستان مي‌دانند. كشورهاي حاشيه خليج فارس چون كوچك و ناتوانند و به تنهايي قادر به دفاع از خود نيستند، عربستان را به عنوان برادر بزرگ‌تري مي‌دانند كه در شرايط حساس و بحراني به كمك‌شان مي‌شتابد و مانع از سقوط‌شان مي‌شود. به طور مثال بحرين نمونه خوبي از اين كشورهاست، اما قطر يا عمان كه كمتر به عربستان وابسته هستند و خود را كشورهاي مستقلي محسوب مي‌كنند، مانند دولت بحرين رفتار نكردند.
دليل عدم همراهي كشورهاي شوراي همكاري با عربستان در مواجهه با ايران چيست؟
ايران، عربستان و ساير كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس در منطقه جغرافيايي‌اي قرار گرفته‌اند كه سراسر آشفتگي و آشوب است. هم‌اكنون خاورميانه با بحران‌هاي متعددي روبه‌رو است به گونه‌اي در هيچ يك از ادوار گذشته اينگونه با بحران‌هاي مختلف همراه نبوده است. بحران در سوريه بيداد مي‌كند و آن بحران، موجب كشته و مجروح شدن صدها هزار نفر و آوارگي ميليون‌ها نفر شده است. عراق در طول دو سال گذشته هنوز نتوانسته به شكل كامل از تماميت ارضي خود دفاع كند و با تروريست‌ها در حال دست و پنجه نرم كردن است. ليبي در آتش جنگ داخلي در حال سوختن است. بحران يمن، به سادگي قابل حل شدن نيست و خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري را به جاي گذاشته است. مجموعه اين مسائل موجب مي‌شود تا بازيگران منطقه‌اي در نوع اتخاذ تصميم درباره ايران محتاطانه رفتار كنند. من فكر مي‌كنم آنها از بروز يك بحران جديد كه موجب جنگ جديد شود بيمناك هستند و اين موجب مي‌شود تا با محافظه‌كاري دست به انتخاب بزنند. فارغ از اين مساله بايد نوع روابط آنها با غرب را هم در نظر گرفت. قدرت‌هاي بزرگ فرامنطقه‌اي در شرايط كنوني خواستار مديريت تنش و عدم افزايش آن هستند.
تا چه اندازه رويكرد ايران تا به امروز در قبال تحركات عربستان را منطقي مي‌دانيد؟
متاسفانه با اقدام اشتباه و خارج از منافع ملي گروهي از افراد افراطي در تعرض و حمله به سفارتخانه عربستان در تهران، خودمان را در معرض تنش قرار داديم و فرصت و بهانه لازم براي عربستان در جهت تندروي‌هاي بيشتر فراهم شد. تا پيش از حمله به سفارت عربستان در تهران، اين رياض بود كه در معرض سوال قرار داشت و مجبور به پاسخگويي بود و نه ما. ما نيازمند به خانه‌تكاني و عدم تكرار اشتباهات پيشين هستيم. با اين حال، دولت ايران و شخص آقاي روحاني و آقاي ظريف به خوبي عمل كرده‌اند و نسبت به اين مساله مسوولانه رفتار كردند و نسبت به آن مساله پاسخگو بودند. من اميدواريم اين رفتار تا پايان ماجرا تداوم يابد.
فكر مي‌كنيد رياض تا كجا توان ادامه دادن اين روند تخريبي عليه تهران را داشته باشد؟
نيت رياض هم‌اكنون تشديد مسائل و بحران‌هاي منطقه‌اي است و در همين راستا، به تلاش‌هاي خود ادامه خواهد داد. من فكر مي‌كنم اگر دولت ايران به تلاش‌ها و رفتارهاي معقولانه و حساب شده خويش ادامه دهد و كسي نيز دخالت و رفتاري خارج از عرف مانند حمله به سفارت عربستان نداشته باشد، مي‌توانيم عربستان را در بن‌بست قرار بدهيم. شما به رفتار غرب نسبت به اين مسائل توجه كنيد. با وجود آنكه آنها تعرض به سفارت عربستان در تهران را محكوم كردند ولي اين مساله موجب نشد تا رفتاري خصمانه عليه ايران اتخاذ كنند يا آنكه اين مساله موجب عدم انتقاد به اعدام شيخ نمر بشود. شما به صحبت‌هاي جك استراو، وزير امور خارجه اسبق انگليس در دو روز گذشته نگاه كنيد. او انتقادات سنگيني را به دولت رياض به دليل اعدام شيخ نمر وارد كرد. عربستان از اين رفتارها دچار بحران مي‌شود. دليل اين رفتار از سوي غرب چيست؟ چون آنها در طول مذاكرات هسته‌اي رفتار سازنده و معقولانه ايران را مشاهده كردند و مي‌دانند كه ايران بازيگر مسوولي است، در حالي كه اعراب چنين نگاهي را به ايران ندارند. من فكر مي‌كنم در صورتي كه ايران مسوولانه و معقولانه در اين باره رفتار كند و با مسببان تعرض و حمله به سفارتخانه عربستان در تهران برخورد كند، بهانه‌اي براي اعراب باقي نمي‌ماند و رياض نمي‌تواند بازي خود را در برابر ايران ادامه دهد.
در نشست اتحاديه عرب، كشوري مانند عمان به طرح عربستان راي مثبت مي‌دهد ولي لبنان و عراق نه. دليل اين نوع رويكرد چيست؟
عمان از پيش از انقلاب اسلامي روابط حسنه‌اي با ايران داشت و به دليل ماجراي ظفار، خود را مديون ايران مي‌داند. پس از انقلاب اسلامي هم عماني‌ها به اين روابط حسنه با ايران تداوم بخشيدند و حتي در زمان جنگ در كنار ما قرار داشتند. با اين حال، عمان يك كشور عربي است و فشاري كه وجود دارد، موجب مي‌شود تا آنها نتوانند شانه خالي كنند. ما بايد حساب عراق و لبنان را از حساب ساير كشورهاي عربي جدا كنيم. عراق هم‌اكنون با تروريسم داعش و القاعده روبه‌رو قرار گرفته است. آنها برخي كشورها را همسو با اين جريانات تروريستي مي‌دانند و در معادلات‌شان ايران را مخالف داعش و القاعده حساب مي‌كنند. ايران هم در شرايط بحراني به كمك آنها شتافت و در صورتي كه ايران كمك نمي‌كرد، چه بسا نظام اين كشور سقوط مي‌كرد و داعش بغداد را فتح كرده بود. لبنان هم كشوري است كه بيش از هر چيز به شركت سهامي شبيه است. هر كشوري در لبنان منافع و قدرتي دارد. ايران در سال‌هاي گذشته كمك‌هاي بسياري به اين كشور كرده است. از سويي، لبنان از بحران سوريه صدماتي خورده و خود نيز در معرض حمله داعش قرار دارد. آنها نيز اين مساله را و نقش ايران در مبارزه با تروريسم را در نظر مي‌گيرند.