گزارش «اعتماد» از اجراي اركستر فيلارمونيك ارمنستان در تخت‌جمشيد
طنين سازهاي صلح در دروازه ملل
مريم آموسا
تخت جمشيد در شبي تاريخي بار ديگر به صحنه گفت‌وگوي تمدن‌ها بدل شد؛ اما اين‌بار، زبان گفت‌وگو موسيقي بود؛ شامگاه شنبه پانزدهم شهريورماه محوطه جهاني تخت‌جمشيد ميزبان كنسرت اركستر فيلارمونيك ارمنستان بود؛ رويداد مشتركي كه فرصت ميزباني تخت جمشيد را براي برگزاري جشن صد سالگي اركستر فيلارمونيك ارمنستان با حضور سفرا و نمايندگان 17 كشور و مخاطباني بالغ بر يكهزار و پانصد نفر فراهم كرد.
اين رويداد در آستانه دروازه ملل، فرصتي را فراهم کرد تا به قول ژانا آندرياسيان وزير فرهنگ و آموزش كشور ارمنستان پس از هزاران سال دوباره خاطرات حضور نمايندگان كشور ارمنستان با هدايايي در بارگاه پادشاه ايران تكرار كند، اين اجراي موسيقيايي بين‌المللي كه حامل پيام صلح و دوستي و مهرباني بود؛ با همراهي دو دولت ايران و ارمنستان برگزار شد تا در قالب ديپلماسي فرهنگي صداي صلح و دوستي به گوش جهانيان برسد.
بي شك برگزاري كنسرت اركستر فيلارمونيك ارمنستان در تخت جمشيد پيام بسيار مهمي براي جهانيان داشت؛ پيام اين كنسرت اين بود كه مردم ايران چه پيش از ميلاد مسيح و چه در طول قرون گذشته؛ اصل زندگي‌شان بر مبناي تعامل و تبادل فرهنگي گذاشته شده و در بنا و سنگ نوشته‌هاي تخت جمشيد به خوبي اين صبغه فرهنگي و تمدني ثبت شده و جهانيان به خوبي به اين موضوع و جايگاه تمدني ايران در جهان توجه دارند.
در اين ميان ارامنه كه در طول تاريخ ايران از جمله اقوام ساكن در سرزمين پهناور ايران به شمار مي‌رفتند و همواره زيست مسالمت‌آميزي با ساير اقوام ايراني داشته‌اند و در كنار آن در شكل‌گيري بسياري از رويدادهاي علمي، فرهنگي و هنري در ايران پهناور فرهنگي نقش و سهم بسزايي داشته‌اند، در همين راستا پس از سفر رسمي رييس‌جمهور ايران به ارمنستان و حضور سيدرضا صالحي‌اميري، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي اين سفر، دستاورد‌هاي سياسي و اقتصادي متعددي براي هر دو كشور داشت و يكي از نتايج درخشان فرهنگي توافق با ژانا آندرياسيان، وزير آموزش، دانش، فرهنگ و ورزش ارمنستان براي برگزاري كنسرت اركستر فيلارمونيك ارمنستان در تخت‌جمشيد به مناسبت صدمين سالگرد اين اركستر بود كه وزارت ميراث فرهنگي، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و استانداري شيراز شرايط برگزاري اين رويداد مهم را فراهم كردند. البته بايد به اين نكته توجه داشت كه بسياري از خوانندگان و گروه‌هاي موسيقيايي از جمله ياني، كيتارو از مليت‌هاي مختلف در 40 سال گذشته از آرزوي خود براي اجراي كنسرت در منطقه تاريخي تخت جمشيد سخن گفته‌اند و بي‌شك هنرمندان متعددي نيز همچنان اين رويا را در سر دارند اما عظمت و شكوه اين بنا و ضرورت‌ها و محدوديت‌هايي كه فرصت عرض اندام هر كسي را در اين مجموعه فراهم نمي‌كند موجب شده تا روياي خود را بر زبان جاري نكنند.
اين پروژه موسيقايي در جهت تقويت ارتباطات فرهنگي ميان ملت‌ها، تاكيد بر اهميت موسيقي به عنوان زباني بين‌المللي براي گفت‌وگوي اقوام مختلف و بستري براي ارتقاي سطح هنري و ايجاد همدلي ميان جوامع گوناگون و در راستاي گفت‌وگوي ديپلماسي فرهنگي اجرا شد.
در آغاز اين مراسم اركستر فيلارمونيك ارمنستان به واسطه حضور در اين كنسرت سرود ملي ايران و سپس سرود ملي ارمنستان را اجرا كرد و بعد، استاندار فارس گفت: امشب در سايه شكوه تخت‌جمشيد گردهم آمديم تا با نواي دلنشين موسيقي همراه شده و زبان مشترك فرهنگ‌ها را بشنويم. او در طول سخنراني‌اش كه اتفاقا به درازا هم كشيد از موسيقي به عنوان نوايي كه پيام‌آور صلح و دوستي است، ياد كرد و در ادامه از همكاري و دوستي مسالمت‌آميز ارامنه با ايرانيان در طول قرون متمادي سخن گفت. سپس سفير ارمنستان نيز در سخناني اجراي كنسرت در كنار تخت جمشيد «افتخار بزرگ» كشور و مردم سرزمينش برشمرد. به باور او در لحظات باشكوه اجراي موسيقي در كنار تخت جمشيد، هنرمندان ارمنستاني به نمايندگي از تمام مردم ارمنستان صميمانه‌ترين احساسات خود را با مردم ايران به اشتراك مي‌گذارند.
سفير ارمنستان همچنین از نقش هنرمندان ايراني از جمله لوريس چكناواريان در توسعه فعاليت‌هاي كيفي اين اركستر گفت: اين كنسرت پيوند ميان ايران و ارمنستان را مستحكم‌تر مي‌كند و موسيقي بار ديگر نشان مي‌دهد كه در روح همه ما زنده است. مسيري كه اجراي اركستر فيلارمونيك ارمنستان در جوار تخت‌جمشيد ارزش آن را دو چندان مي‌كند. امروز اينجا گردهم آمديم تا هديه فرهنگي كشور ارمنستان را به ايرانيان اهدا كنيم. اين اجرا خطاب به مردم عزيز ايران و آغازي براي همكاري‌هاي بيشتر است.
وزير فرهنگ و آموزش ارمنستان هم با بيان اينكه ايراني‌ها و ارامنه همواره با هم زندگي مسالمت‌آميزي داشته‌اند، گفت: اين اجرا براي ملت ارمنستان اجراي موسيقي در كنار تخت جمشيد افتخار بزرگي است. اميدواريم كه در اين چارچوب و با توجه به سفر اخير رييس‌جمهور ايران به ارمنستان، شاهد فعاليت‌هاي مشترك متعددي ميان دو كشور باشيم.
وزير علوم و تحقيقات و فناوري نيز در سخناني از اهميت فرهنگ و هنر گفت كه امروز جايگاه كشورها را در جهان مشخص مي‌كند.
با اينكه در برگزاري اين مراسم دو وزارتخانه ميراث فرهنگي و گردشگري نقش داشتند اما متاسفانه هر دو وزير در مراسم حضور نداشتند و معاون هنري به نمايندگي وزير فرهنگ و ارشاد و وزير علوم به نمايندگي از وزير ميراث حضور داشتند.
اين مراسم كه زمان آغاز آن ساعت 7 غروب اعلام شده بود؛ با يك ساعت تاخير شروع شد و پس از آن سخنران‌هاي متعددي از دو كشور سخن گفتند؛ چون در كنسرت‌ها مرسوم نيست كه كسي سخنراني كند، تعدد و طولاني بودن سخنراني‌ها موجب شد تا مخاطبان در ابتداي امر احساس خستگي كنند.
پس از بخش اول كنسرت كه به سخنراني گذشت؛ رسما اجراي كنسرت آغاز شد و در اين اجرا كه بيش از يك ساعت به درازا كشيد قطعاتي از آهنگسازان برجسته موسيقي ارمنستان؛ كنستانتين پطروسيان، الكساندر هاروتيونيان، آرام خاچاتوريان به رهبري ادوراد توپچيان و با تك‌خواني ليپاريت آوتيسيان اجرا شد كه اجراي پر انرژي تك‌خوان جوان اين اركستر با استقبال پر شور مخاطبان ايراني همراه بود.
پايان بخش اين اجراي قطعه «اي‌ايران» ساخته روح‌الله خالقي بود كه هم مخاطبان به صورت ايستاده يك‌صدا با اركستر همراهي كردند. در اجراي اين كنسرت گروه با همراهي گروه آوازي شيراز از ايران نيز همراهي كردند.
در اين اجرای موسيقيايي بيش از 100 نوازنده اين اركستر را همراهي كردند و بنياد رودكي در پي تفاهمنامه‌اي كه با اركستر فيلارمونيك ارمنستان داشت؛ بخشي از سازهاي اين اجرا را اختيار اركستر فيلارمونيك ارمنستان گذاشته بود. البته اجراي اركستر فيلارمونيك ارمنستان در محوطه تاريخي تخت جمشيد پرسش‌هاي متعددي را در خصوص پيامدهاي احتمالي براي سازه باستاني تخت جمشيد مطرح كرد. البته همواره در سال‌هاي اخير كه بحث اجراي موسيقي در بناهاي تاريخي از جمله تخت جمشيد مطرح شده، اين واكنش‌ها همواره مطرح شده و كم نيستند كساني كه نسبت به اجراي موسيقي در كنار بناهاي تاريخي ابراز نگراني كرده‌اند كه در صورت تداوم اجراهاي موسيقي و نمايشي در اين فضاها ضرورت اين وجود دارد كه اين موضوع از جنبه‌هاي مختلف از سوي كارشناسان نيك‌نفس و خبره بررسي شود چرا كه تك‌تك ما ميراث آثار گذشتگانيم و بايد تلاش كنيم تا اين آثار از گزند روزگار در امان بمانند تا به دست آيندگان برسند. با اين حال، برگزاري رويدادهاي پرجمعيت و پر سر و صدا در مكان‌هاي تاريخي، نيازمند مطالعات كارشناسي دقيق و اخذ مجوزهاي لازم از نهادهاي ميراث فرهنگي با در نظر گرفتن تمامي جوانب حفاظتي است.
البته بايد به اين نكته توجه كرد كه اجراي كنسرت آن هم در اين ابعاد در مكاني كه براي اجراي چنين برنامه ساخته نشده است با دشواري‌هاي متعددي روبرو خواهد بود و همين امر در كنسرت اركستر فيلارمونيك ارمنستان به گونه‌اي خودش را نشان داد. از جمله مواردي كه مي‌توان اشاره كرد، نداشتن شماره صندلي بود كه موجب شد تا برخي از مخاطبان در صندلي‌هايي كه براي ميهمانان خارجي اختصاص داده شده بود، بنشينند و همين جابه‌جايي‌ها در طول اجرا موجب ناهماهنگي شد.
با توجه به اين ديواري در بك‌گراند محل اجراي كنسرت نبود تا به وسيله پرژكتور تصوير نوازندگان بر روي آن نقش ببندد، تنها رديف‌هاي جلويي مي‌توانستند نوازندگان در طول اجرا ببينند و در رديف‌هاي آخر اين امكان براي مخاطبان به صورت نشسته فراهم نبود.