پايان انزواي پوتين و عقب‌نشيني ترامپ؛ اوكراين قرباني ديپلماسي روسيه و امريكا شد؟
برندگان و بازندگان بازي «آلاسكا»
حديث روشني
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، در نشست جنجالي جمعه در آلاسكا نتوانستند به توافقي براي پايان دادن به جنگ اوكراين دست يابند؛ هر چند گزارش‌هايي از پيشرفت‌هاي نامشخص در اين ديدار دوستانه منتشر شد. ترامپ كه اميد داشت بتواند آتش‌بس فوري را تضمين كند، پس از ساعت‌ها مذاكره در پايگاه نظامي امريكا اعلام كرد: «ما هنوز به هدف نرسيده‌ايم اما پيشرفت‌هايي حاصل شده است.» فضاي ديدار اما بي‌سابقه بود؛ ترامپ با پهن كردن فرش قرمز و استقبال گرم از پوتين كه تحت تحريم‌هاي امريكا و حكم بازداشت بين‌المللي قرار دارد، او را مورد تحسين قرار داد. دو رهبر با خنده و صميميت قدم زدند و ترامپ، پوتين را به همراهي در ليموزين زرهي رياست‌جمهوري بدون همراهان دعوت كرد. در نشست خبري مشترك در پايگاه مشترك المندورف-ريچاردسون، ترامپ و پوتين يكديگر را مجددا تحسين كردند. ترامپ نيز در اين كنفرانس خبري گفت: «هميشه رابطه فوق‌العاده‌اي با پوتين داشته‌ام.» پوتين نيز ترامپ را «همسايه‌اي عزيز» خواند و به زبان روسي گفت: «ارتباط كاري و قابل اعتمادي برقرار كرده‌ايم.» او حتي دعوت كرد ترامپ دفعه بعد به مسكو سفر كند كه ترامپ با شوخي گفت: «ممكن است اتفاق بيفتد.» با اين حال، پايان نشست در هاله‌اي از ابهام بود. ترامپ به توافقات نامشخص اشاره كرد و پوتين از رسيدن به «درك» سخن گفت؛ اما هيچ كدام توضيح بيشتري نداده و به سوالات خبرنگاران نيز پاسخ ندادند. ترامپ اما اشاره كرد كه محتواي ملاقاتش با پوتين را با رهبران ناتو و زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين، در ميان مي‌گذارد.
قمار ترامپ
در همين راستا نشريه نيويورك‌تايمز با انتشار گزارشي اين ديدار را ريسكي بزرگ براي ترامپ و پيروزي ديپلماتيك براي پوتين توصيف كرد كه سال‌ها ازسوي غرب طرد شده و اكنون از انزواي ديپلماتيك خارج شده است، چراكه ترامپ نيز طي اين ديدار از پوتين بابت آغاز جنگ انتقادي نكرد و بدون اشاره به تهديدهاي تحريمي كه چند ساعت قبل به آن اشاره كرده بود، جلسه را ترك كرد. تصاوير منتشر شده از اين ديدار اما در نوع خود بي‌سابقه است؛ پوتين كه از سال ۲۰۰۷ جز براي شركت در نشست سازمان ملل به امريكا سفر نكرده و از ۲۰۲۲ تحت تحريم است، به پايگاهي نظامي در خط مقدم امريكا دعوت شد. هنگام ورود پوتين، بمب‌افكن B-2 كه كليد بازدارندگي هسته‌اي امريكا است، در آسمان پرواز مي‌كرد و جنگنده‌هايي كه براي رهگيري هواپيماهاي روسي مستقر شده‌اند، آن را همراهي مي‌كردند.
سيگنال واشنگتن
ترامپ نيز با استقبال گرم، دست پوتين را فشرد و با نوازش بازوي او، رفتار صميمانه‌اي نشان داد. پوتين با لبخندي گسترده پاسخ داد و مانند دوستان قديمي با ترامپ گفت‌وگو كرد. دعوت ترامپ از پوتين براي همراهي در ليموزين زرهي بدون همراهان، حركتي نادر بود كه پوتين را خندان نشان داد. اين نشست كه قرار بود خصوصي و دونفره باشد، در آخرين لحظات دامنه‌اش گسترده شد و ماركو روبيو، وزير خارجه امريكا و استيو ويتكاف، نماينده ويژه ترامپ نيز در آن حضور يافتند. پوتين با وزير خارجه‌اش، سرگئي لاوروف، كه پيراهني با نماد «CCCP» (شوروي سابق) به تن داشت، حاضر شد. دموكرات‌ها اما اين ميزباني را حاوي پيامي خطرناكي دانستند. سناتور كريس مورفي در اين رابطه گفت: «اين عكس يادگاري عملا حمله روسيه را مشروعيت مي‌بخشد و به دنيا پيام مي‌دهد كه مي‌توانند به كشتار غيرنظاميان ادامه دهند و با رييس‌جمهور امريكا عكس بگيرند!» اما فارغ از آن جهان منتظر بود تا ببيند آيا ترامپ مي‌تواند با پوتين به توافق برسد و آيا منافع اوكراين نمايندگي مي‌شود يا قرباني. ترامپ پيش از سفر گفت كه اميدوار است دست‌كم پايان موقتي درگيري‌ها حاصل شود و هشدار داد در صورت امتناع روسيه از توقف جنگ، اين گزاره عواقب شديدي براي روسيه خواهد داشت، هر چند جزييات را اعلام نكرد. او قول داد كه اوكراين را در تصميمات مربوط به واگذاري اراضي دخيل كند.
غايب بزرگ
ولوديمير زلنسكي، كه به اين نشست دعوت نشد، در ويديويي پيش از آغاز جلسه گفت: «اوكراين آماده است تا براي پايان جنگ با حداكثر تلاش كار كند.» او تاكيد كرد: «ما روي حمايت قوي امريكا حساب مي‌كنيم.» زلنسكي اما بعد از پايان نشست گفت كه پوتين با سه هدف مشخص به اين ديدار آمد و هر سه را به دست آورد: عكس يادگاري با ترامپ، خروج از انزوا و تعويق تحريم‌ها. ترامپ پيش از ديدار گفته بود اين جلسه صرفا براي ارزيابي امكان صلح است و در صورت تصميم مثبت، زلنسكي را براي مذاكره مستقيم با پوتين دعوت خواهد كرد، اما پس از نشست اين وعده به فراموشي سپرده شد. دو رهبر كمتر از زمان برنامه‌ريزي شده يعني بيش از دو ساعت كنار هم بودند و كنفرانس خبري نيز لغو شد. آنها فقط بيانيه‌هاي كوتاهي در برابر دوربين ارايه دادند و به سوالات پاسخ ندادند. در اين كنفرانس كه پوتين در اقدامي نادر اجازه يافته بود زودتر از همتاي امريكايي خود سخن بگويد، گفت كه اگر ترامپ رييس‌جمهور بود، روسيه هرگز به اوكراين حمله نمي‌كرد. پوتين همچنين تاكيد كرد كه هر راه‌حلي بايد به «علل ريشه‌اي» جنگ بپردازد، عبارتي كه به سابقه مطرح كردن شرايطي نظير عقب‌نشيني ناتو و بي‌طرفي اوكراين اشاره دارد. ترامپ نيز در پاسخي مبهم مدعي شد: «جلسه‌اي بسيار سازنده داشتيم و بر سر بسياري از نكات توافق شد. فقط چند نكته باقي مانده كه هنوز به هدف نرسيده‌ايم اما شانس خوبي براي رسيدن به آن داريم.» او پس از ديدارش با پوتين و در گفت‌وگو با شبكه فاكس نيوز گفت: «پوتين مي‌خواهد مساله را حل كند و حالا اين زلنسكي است كه بايد همراهي كند.» ترامپ همچنين مدعي شد كه انتظار دارد واگذاري اراضي بخشي از توافق صلح پايدارتر باشد كه پس از آتش‌بس موقتي حاصل مي‌شود، اما پذيرفت كه كي‌يف بايد موافقت كند. امكان دارد تضمين‌هاي امنيتي براي اوكراين ازسوي امريكا همراه با اروپا به عنوان بخشي از چنين توافق صلحي ارايه شود، اما نه به شكل عضويت در ناتو كه يكي از نقاط كليدي اختلاف ميان مسكو و كي‌يف است. به گزارش نيويورك تايمز ترامپ كه سال‌ها به پوتين علاقه نشان داده، در بازگشتش به كاخ سفيد براي دومين‌بار، اميدوار بود رابطه دوستانه‌شان به پيشرفت عملي در روند صلح منجر شود، اما پس از وعده پايان جنگ ظرف ۲۴ ساعت در كمپين، به اين درك رسيد كه پوتين تمايلي به صلح ندارد، حداقل نه با شرايط مورد قبول اوكراين.
بازندگان بازي!
همزمان نشريه فايننشال تايمز با انتشار يادداشتي با اشاره به تحولات آلاسكا نوشت: ترامپ به صورتي جدي از تحريم‌هاي سخت‌گيرانه عليه روسيه عقب‌نشيني كرده و از به تعويق انداختن تحريم واردكنندگان نفت روسيه، از‌جمله چين، سخن گفت. با اين همه اما شواهد حاكي از آن است كه ناكامي ترامپ در گرفتن امتياز از پوتين، باعث نااميدي بسياري از كارشناسان شده است. در همين راستا ويليام تيلور، سفير پيشين امريكا در كي‌يف، با اشاره به اجلاس‌هاي تاريخي مانند يالتا و مونيخ گفت: «خب، آلاسكا نه يالتا بود، نه مونيخ؛ اما بدتر اين است كه آتش‌بس حاصل نشد.» برخي تحليلگران معتقدند آنچه بيش از همه مشهود است آن است كه مراسمي اين‌چنين پررزق و برق پايان سردي داشت. از همين رو آندريا كندال-تيلور، عضو مركز امنيت امريكا و تحليلگر سابق سازمان سيا در گفت‌وگويي با فايننشال تايمز اين ديدار را پيروزي بزرگي براي پوتين دانست و گفت: «او در بازگرداندن اهرم‌هاي فشار بسيار ماهر است.» همچنين اريك گرين، از اعضاي سابق شوراي امنيت ملي امريكا و مسوول سازمان‌دهي ديدار بايدن و پوتين در سال ۲۰۲۱، اين نشست را نشانه‌اي از تغيير سياست امريكا درقبال اوكراين در دوران ترامپ توصيف كرد. او همچنين تاكيد كرد: «شاهد فرسايش موقعيت اوكراين هستيم؛ جايي كه امريكا اهرم‌هاي فشار خود را از دست مي‌دهد، انزواي پوتين پايان مي‌يابد و سوالاتي بنيادي درباره نگاه ترامپ به امنيت اروپا و جايگاه اوكراين مطرح مي‌شود.» همزمان، يك دستيار رييس‌جمهور اوكراين اين نشست را «بسيار عجيب» توصيف كرد و برخي اعضاي تيم زلنسكي آن را «هيچ بود و نبود» خواندند.