داستان باورنكردني مشاور بن‌سلمان از خاشقجي تا دنياي سرگرمي
تركي الشيخ؛ دو روي سكه پادشاه جديد بوكس
گروه ورزش
در يك شب زمستاني ماه ژانويه در گرينويچ ستارگان دنياي بوكس به جنوب شرقي لندن آمده‌اند. قهرمانان سنگين وزني مانند اولكساندر اوسيك و دنيل دوبوا و قهرمان دسته ميان‌وزن، كانلو آلوارز وارد عمارت باشكوه «كالج سلطنتي نيروي دريايي» مي‌شوند. آنها به خاطر يك نفر در اينجا جمع شده‌اند؛ قدرتمندترين چهره دنياي بوكس: تركي الشيخ. در ضيافت شام، اين مرد ۴۳ ساله در مركز ميز U شكل در كنار فرانك وارن، يكي از برترين مروجان بوكس و يك صندلي آن طرف‌تر از آلوارز، ستاره‌اي كه شايد بيشترين قابليت بازاريابي را در اين رشته داشته باشد، نشسته است. گزارشگر افسانه‌اي، مايكل بافر، از ايالات متحده براي اين مراسم با پرواز آمده. حتي برخي برگزاركنندگان سرشناس، برنامه‌هايي را كه خودشان ترتيب داده‌اند، رها كرده‌اند تا فقط در اين رويداد حضور داشته باشند.
اين مقام سعودي در مركز عكس نمادين شب قرار گرفته، عكسي كه 40 تن از بانفوذترين افراد دنياي بوكس پشت سر او، زير سقف اين عمارت كه به «كليساي سيستين بريتانيا» شهرت دارد، ايستاده‌اند. مي‌توان اين تصوير را نمايش قدرت الشيخ در دل ساختار قدرت بريتانيا دانست.
با تكيه بر بودجه عظيم سازمان كل سرگرمي (GEA) كه الشيخ رياست آن را بر عهده دارد، عربستان سعودي اكنون كنترل بوكس را در دست گرفته. زماني اين ورزش براي هماهنگي ميان ستارگانش به مشكل برمي‌خورد، اما حالا الشيخ به عنوان هماهنگ‌كننده، مسابقاتي را ترتيب داده كه پيش‌تر تقريبا غيرممكن به نظر مي‌رسيدند.
او حتي بخشي از رسانه‌هاي بوكس را هم خريده؛ مجله صدساله «رينگ» را در نوامبر ۲۰۲۴ خريداري كرد و سپس حساب كاربري يك خبرنگار در شبكه ايكس با بيش از ۳۰۰ هزار دنبال‌كننده را گرفت و آن را به حساب رسمي اين مجله تبديل كرد. جزيياتي نه چندان مهم از نقش الشيخ در دولت و نزديكي او با محمد بن سلمان، وليعهد عربستان مطرح شده، اما چيز زيادي درباره اين مرد كه در قلب تپنده دنياي بوكس قرار دارد، در دست نيست. تصويري كه از او ترسيم شده، مردي است با ظاهري درخشان به عنوان برگزاركننده جهاني ورزش، اما در عين حال يكي از چهره‌هاي محوري در نظامي كه با مشت آهنين بر كشورش حكومت مي‌كند. برخي شنيده‌ها از او شامل موارد زير است:
تعداد كساني كه به خاطر توييت‌هاي انتقادي از‌الشيخ بازداشت شده‌اند، باعث شده بخشي از زندان رياض بين زندانيان به «بخش توتو» كه لقب او است، معروف شود.
رابطه نزديك الشيخ با محمد بن‌سلمان از اوايل دهه ۲۰۰۰ و از طريق بازي‌هاي رايانه‌اي مانند League of Legends و Assassin’s Creed شكل گرفته. او يكي از عوامل كليدي در مسير قدرت گرفتن بن‌سلمان بوده. او در محافل اشرافي سعودي به داشتن رفتارهاي ناپسند و عصبانيت‌هاي كودكانه معروف است. وی قرار است نقشي كليدي در برنامه‌ريزي براي جام جهاني فوتبال ۲۰۳۴ داشته باشد، او رقيب ياسر الرميان، رييس باشگاه نيوكاسل است و پيشنهاد خريد سهام در باشگاه ميلان را نيز دريافت كرده.
يكي از همراهان او در آماده‌سازي يك مسابقه جهاني سنگين‌وزن، فردي بوده كه FBI او را به عنوان مظنون به جاسوسي تحت تعقيب قرار داده بود. خواننده مصري - امل ماهر - پس از گزارش پليسي مبني بر آزار و اذيت از سوي الشيخ، براي دو سال ناپديد شد. هيچ اتهامي عليه آل‌الشيخ مطرح نشد. در عربستان مي‌گويند رفتن به زندان «الحائر» مصداق ضرب‌المثل جايي كه عرب ني انداخت، است. يكي از زندانيان سابق مي‌گويد: «از بچگي اين جمله را شنيده بودم. وقتي آنجا باشي انگار ديگر وجود نداري.» اين زندان در بياباني در۴۰ كيلومتري جنوب رياض واقع شده. اطلاعات زيادي از آن در دست نيست، اما گفته مي‌شود حدود 5 هزار زنداني دارد. در ميان اعضاي القاعده، شاهزادگان بركنار شده و مجرمان عادي، بخشي از اين زندان شهرت خاصي يافته. يكي از زندانيان سابق كه به خاطر انتقاد از دولت در شبكه‌هاي اجتماعي زنداني شده بود، مي‌گويد: «گروهي از زندانيان بودند كه ما آنها را قربانيان تركي مي‌ناميديم. وقتي مي‌پرسيدي: پرونده‌ات چيست؟ مي‌گفتند: من قرباني تركي‌ام، ازش انتقاد كردم. لقب تركي توتو است؛ پس نام آن بخش را گذاشته بوديم بخش توتو.»
منابع مختلف درباره ميزان اطلاع و دخالت شخصي الشيخ در اين بازداشت‌ها اختلاف‌نظر دارند. برخي مي‌گويند افراد زيادي زير دست او هستند كه براي جلب رضايت او هر كاري مي‌كنند. اما ديگران از جمله برخي بازداشت‌شدگان و كساني كه با آنها كار كرده‌اند، معتقدند خود الشيخ مستقيما در برخي از اين بازداشت‌ها نقش داشته است.
در سپتامبر ۲۰۱۹، عالم ديني عمر المقبيل پس از آنكه گفت سياست‌هاي سازمان سرگرمي به رياست آل‌الشيخ، فرهنگ عربستان را تهديد مي‌كند، بازداشت شد. با وجود اينكه دوره محكوميتش مارس گذشته تمام شده، بنا به گزارش سازمان‌هاي غيردولتي، هنوز در زندان است.
با توجه به گذشته‌اش، دستيابي الشيخ به چنين قدرتي بعيد به نظر مي‌رسيد. او در حومه رياض بزرگ شد و در سال ۱۹۸۱ به دنيا آمد. پدرش كارمند وزارت ورزش بود و مادرش مدير مدرسه. البته يك چيز چندان معمولي نبود: نام خانوادگي‌اش «الشيخ» بود. نامي كه نشان مي‌دهد او از خاندان ديني پرنفوذي در عربستان است كه پس از خاندان سلطنتي سعودي، دومين خاندان مهم كشور به شمار مي‌روند. خاندان الشيخ قرن‌هاست جايگاه ديني مهمي در كشور عربستان دارند و تركي نيز ادعا دارد از نوادگان بنيانگذاران وهابيت، مذهب غالب كشور عربستان است.
او هرچند از شاخه فرعي اين خاندان وسيع بود و زندگي‌اش عادي‌تر از شاخه‌هاي اصلي مي‌گذشت، اما نام خانوادگي‌اش در سال‌هاي بعد اهميت زيادي يافت. پس از پايان مدرسه، پدرش او را به «دانشكده امنيت ملك فهد» فرستاد تا براي شغل نظامي آماده شود. يكي از معلمانش او را دانش‌آموزي معمولي به ياد مي‌آورد كه بيشتر به دنبال خنداندن دوستانش بود تا تمركز بر درس.
تركي الشيخ پس از فارغ‌التحصيلي به عنوان ستوان در سال ۲۰۰۱، به اداره امنيت كشور منصوب شد و در نقش اداري، عمدتا در بخش تداركات مشغول كار بود، نظارت بر جدول‌ها و سفارش تجهيزات. اما نقطه عطف كارنامه‌اش چند سال بعد رقم خورد. در عربستان، شاهزادگان اصلي داراي دفاتر و تيم‌هاي امنيتي شخصي هستند. الشيخ به دفتر سلمان، فرماندار وقت رياض كه بيش از يك دهه بعد پادشاه عربستان شد، منتقل شد. در آن زمان، كسي انتظار نداشت سلمان پادشاه شود. در دربار او، تركي به سرعت با پسر هفتمش كه تنها چهار سال از خودش كوچك‌تر بود، نزديك شد. به گفته منابع مطلع از دربار سلطنتي، آن دو با هم بازي‌هاي رايانه‌اي مثل League of Legends و Assassin’s Creed انجام مي‌دادند و ساعت‌ها شب‌ها به تماشاي كشتي‌كج مي‌نشستند. آن نوجوان در آن زمان فقط يك پسر بچه به اسم محمد بود؛ ولي امروز كه قدرتمندترين چهره عربستان به شمار مي‌رود، همه او را با نام اختصاري‌اش مي‌شناسند؛ MBS.
يكي از آگاهان از فضاي دربار سعودي مي‌گويد: «تركي مهارت‌هاي اجتماعي عجيب ندارد ولي بانمك و دوست‌داشتني است. او هميشه برگزاركننده مهماني‌ها بود. موسيقي را تنظيم مي‌كرد، خواننده‌ها را مي‌آورد و هر كاري لازم بود، انجام مي‌داد.» با اين حال، الشيخ از نظر مالي وضعيت خوبي نداشت. در پست‌هايي كه بعدا از حسابش در شبكه اجتماعي X حذف شد، نوشته بود فقط توان خريد يك ساندويچ را از مغازه مورد علاقه‌اش داشته و براي پرداخت مهريه ازدواجش مجبور به فروش طلا شده بود. اما ارتباطاتش را با قدرت حفظ كرد. او با دختر رييس دفتر بن‌سلمان ازدواج كرد و چهره‌هاي مذهبي برجسته عربستان در مراسم ازدواجش حضور داشتند.
تركي، با جابه‌جايي ميان سمت‌هاي دولتي مطابق با منافع سلمان، به تدريج در جامعه نخبگان سعودي جايگاهي پيدا كرد. تا زماني‌كه عبدالله، برادر بزرگ‌تر سلمان و پادشاه وقت، در سال ۲۰۱۵ درگذشت، الشيخ هنوز دستش به قدرت سخت نرسيده بود. محمد بن سلمان خيلي زود حركت كرد تا جانشيني سلطنت را به نفع پدرش (سلمان) تثبيت كند پيش از آنكه مرگ عبدالله رسما اعلام شود، متحدان شاخه‌هاي رقيب خاندان سلطنتي را از مناصب كنار گذاشت. رقيب اصلي تاج و تخت، محمد بن نايف (MBN) برادرزاده سلمان بود. براي جلوگيري از تنش خانوادگي، ابتدا او به عنوان وليعهد منصوب شد. در سال ۲۰۱۷ MBN به اتاقي در كاخ الصفاء در مكه فراخوانده شد. آنجا، تركي الشيخ به همراه ديگر وفاداران MBS از او خواستند از وليعهدي كناره‌گيري كند. فيلمي كه تلويزيون رسمي سعودي منتشر كرد، فرداي آن روز MBN را با ظاهري گيج نشان مي‌داد كه با MBS دست مي‌دهد و قدرت را منتقل مي‌كند. الشيخ نيز وارد قاب شد و عباي سياه (بيشت) را بر دوش MBN انداخت؛ حركتي نمادين براي نمايش احترام. اما (بنا به گزارش The Guardian) بن نايف بعدا به يكي از مشاورانش پيام داد: «وقتي بيعت كردم، تفنگي پشت كمرم بود.» الشيخ همچنان به اثبات وفاداري‌اش ادامه داد. معروف‌ترين اقدام داخلي MBS بازداشت بيش از ۳۰۰ تاجر و شاهزاده رده پايين و حبس آنها در هتلي در رياض بود كه با نقش‌آفريني الشيخ همراه بود. با تثبيت جايگاه MBS، نقش الشيخ تغيير كرد. در سال ۲۰۱۸، از رياست اداره كل ورزش به رياست اداره كل سرگرمي منصوب شد.
پس از قتل روزنامه‌نگار جمال خاشقجي در سال ۲۰۱۸ تركي الشيخ ترانه‌اي در بي‌گناهي دربار سعودي سرود. خاشقجي، در ماه‌هاي پيش از مرگش، در نقل‌قول‌هايي كه بعدا توسط نيوزويك منتشر شد، گفته بود كه الشيخ و القحطاني مشاوران سياسي MBS هستند: «آنها بسيار قلدر و خشن هستند. مردم از آنها مي‌ترسند. اگر با آنها مخالفت كني، ممكن است سر از زندان درآوري.» بين سال‌هاي ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، الشيخ سرمايه‌گذاري بحث‌برانگيزي در فوتبال مصر انجام داد. خريد يك باشگاه، تغيير نام آن به Pyramids FC و انتقال آن به قاهره. سپس، باشگاه اسپانيايي دسته دومي آلمريا را با مبلغ ۲۰ ميليون يورو خريداري كرد. او بعدها در يك پادكست كويتي مدعي شد با يكي از باشگاه‌هاي ليگ برتر انگليس مذاكرات خريد داشته و مينو رايولا (مدير برنامه معروف) نيز به او پيشنهاد داده بوده كه سهمي در باشگاه ميلان داشته باشد. به عنوان بخشي از مسووليت‌هايش در اداره كل سرگرمي عربستان (GEA) الشيخ ميزبان مجموعه‌اي از جشنواره‌هاي موسيقي و رقص شده است؛ با هدف مدرن‌سازي كشور و جلب توجه جمعيت جوان در حال رشد. يكي از كارشناسان سعودي مي‌گويد: «او شايد پيچيده‌ترين شغل را در كل عربستان دارد. او در خط مقدم مقابله با جريان‌هاي مذهبي قرار دارد كه قبلا حاكم بر زندگي اجتماعي بودند و مهم است كه اين رقص‌ها را يك الشيخ به رياض آورده؛ نامي كه ريشه در نهاد ديني كشور دارد.» با اين حال، الشيخ به خاطر مجموعه‌اي از واكنش‌هاي تند در فضاي عمومي نيز معروف شده است، حتي درباره موضوعاتي بي‌اهميت. براي نمونه، در دوران كرونا يك مسابقه خيريه بازي‌هاي ويديويي با سعود السويلم ترتيب داد. وقتي در بازي FIFA 20، دو گل در دقايق ابتدايي دريافت كرد، دسته بازي‌اش را به سمت تلويزيون پرتاب كرد و آن را شكست.
اما جنجال‌هاي الشيخ به خارج از عربستان هم كشيده شد؛ از جمله در مصر، جايي كه او با يكي از مشهورترين خوانندگان آن كشور، آمال ماهر، درگير شد. در مارس ۲۰۱۸، چند رسانه مصري گزارش دادند كه آمال ماهر شكايتي به پليس ارائه داده و مدعي شده بود كه توسط الشيخ مورد ضرب و شتم قرار گرفته و با چشم كبود مواجه شده است. در هفته‌هاي پيش از آن، ماهر به‌طور علني شايعات ازدواجش با الشيخ را رد كرده بود؛ شايعاتي كه به دليل ارتباطاتش با صنعت سرگرمي مصر شكل گرفته بود.
بر اساس گزارش منابع پليس به رسانه‌هاي مصري، پرونده به دادستان كل ارجاع و سفارت سعودي در قاهره از ضرورت حضور الشيخ در تحقيقات مطلع شد. فيلمي كه روز بعد گرفته شد، آمال ماهر و برادرش را در حال ورود به دادگاه جنوب قاهره نشان مي‌داد.
در عرض چهار ساعت، دو سايتي كه خبر را منتشر كرده بودند، فيلتر شدند. پس از بازگشت سايت‌ها، گزارش‌ها حذف شده بودند. در روزهاي بعد، مغازه برادر آمال ماهر آسيب ديد. خود او هم در پست‌هايي (كه بعدا پاك شدند) نوشت: «هرگز ظلم را براي خودم نمي‌پذيرم.» او همچنين ادعا كرد كه خودش و خانواده‌اش تهديد شده‌اند.
پس از اجراي زنده در اهرام جيزه در ژوئن ۲۰۲۰، آمال ماهر بيش از دو سال ناپديد شد. طي اين مدت، آثارش از يوتيوب حذف شد و در ژوئن ۲۰۲۱ اعلام كرد به دليل «شرايط شخصي خارج از كنترل» از موسيقي خداحافظي مي‌كند.
در سال‌هاي اخير، ماهر بار ديگر در عربستان به اجراي برنامه پرداخته است. او طي بيانيه‌هايي كه منتشر كرد، هرگونه تعرض توسط الشيخ را رد كرد و غيبت بلندمدتش را به «عوارض ناشي از كوويد» نسبت داد. جام جهاني ۲۰۳۴ بزرگ‌ترين رويداد ورزشي تاريخ عربستان سعودي خواهد بود و تركي الشيخ نقشي كليدي در آن ايفا خواهد كرد، چرا كه عضو كميته برنامه‌ريزي اين تورنمنت است. با اين حال، عشق واقعي او بوكس است. الشيخ در سال‌هاي اخير با مشكلات جدي سلامت مواجه بوده است. از سال ۲۰۱۵ به بعد به انواع مختلفي از سرطان مبتلا شد كه جدي‌ترين آنها توموري در مغزش و نزديك به غده هيپوفيز بود. او بخش زيادي از سال‌هاي ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را براي درمان در نيويورك سپري كرد. به گفته آل‌الشيخ، زندگي دوم او اكنون دو هدف دارد: خدمت به محمد بن سلمان و بوكس. علاقه او به اين ورزش واقعي است. او پس از بازگشت از درمان سرطان، فشار آورد تا عربستان سعودي در بوكس سرمايه‌گذاري كند و اين كار را بر پايه مبارزه معروف آنتوني جاشوا با اندي رويز جونيور در دسامبر ۲۰۱۹ بنا كرد. مبارزات بزرگي هماهنگ شد؛ از جمله با حضور مشت‌زن‌هايي مانند تايسون فيوري، دئانتاي وايلدر و اولكساندر اوسيك و دو ديدار قهرماني بين آرتور بتربيف و ديميتري بيول از برجسته‌ترين مسابقات سال‌هاي اخير در بوكس بودند.
در ويديوهايي كه در اكتبر ۲۰۲۴ توسط الشيخ در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد و مربوط به آماده‌سازي مسابقات در رياض بود، حضور فردي لاغر با ريش كوتاه جالب توجه به نظر رسيد. افرادي آشنا با دربار سلطنتي مي‌گويند اين مرد احتمالا احمد المطيري است كه با نام احمد الجبرين نيز شناخته مي‌شود. در نوامبر ۲۰۱۹، او از سوي FBI متهم شد كه به عنوان «نماينده ثبت نشده دولت خارجي» عمل كرده و كارمنداني در توييتر را به استخدام خود درآورده تا اطلاعاتي درباره مخالفان سعودي لو بدهند.
بازرسان FBI ادعا كرده‌اند كه المطيري «دو كارمند ديگر را قانع كرد تا با استفاده از دسترسي كارمندي خود، بدون مجوز، به برخي اطلاعات غيرعمومي درباره افرادي كه پشت حساب‌هاي خاص توييتر هستند، دسترسي پيدا كنند.»
آنها افزودند: «به طور خاص، نمايندگان پادشاهي عربستان سعودي و خانواده سلطنتي اين كشور به دنبال اطلاعات خصوصي كاربران توييتري بودند كه از رژيم انتقاد كرده بودند. اطلاعات خصوصي شامل آدرس ايميل، شماره تلفن، آدرس IP و تاريخ تولد اين افراد بود.»
تركي الشيخ سرمايه‌دار حوزه ورزش است كه مسووليت برگزاري رويدادهاي قدرت نرم عربستان سعودي را - هم در داخل و هم در سطح بين‌المللي - بر عهده دارد. با اين حال، او ارتباطات گسترده‌اي نيز با ساختار قدرت سخت در عربستان دارد. اعتماد به آل‌الشيخ در هر دو نقش، نشان‌دهنده ارزش او براي محمد بن سلمان است، اما در عين حال باعث مي‌شود آسيب‌پذيري‌اش نيز بيشتر شود.
يكي از معدود افرادي كه از نظر نزديكي به بن سلمان هم‌رده الشيخ است، سعود القحطاني بود؛ كسي كه پس از قتل جمال خاشقجي از انظار عمومي ناپديد شد و فقط در يك سال گذشته دوباره ديده شده است. تاكنون، جايگاه الشيخ در كنار بن سلمان هرگز به طور جدي زير سوال نرفته است.
يكي از افراد آگاه به دربار سلطنتي مي‌گويد: «فكر مي‌كنم بن‌سلمان، تركي را فردي آينده‌نگر در حوزه سرگرمي مي‌بيند. او تصويري از كشوري ساخته كه فيلم‌هاي مارول و اونجرز را پخش مي‌كند و پارك‌هاي موضوعي در سبك دراگون بال دارد. اين دقيقا همان چيزي است كه بن‌سلمان در ذهن داشت. چيزي كه در اولين روزهاي آشنايي‌اش با تركي با او درباره‌اش حرف زده بود و تركي واقعا آن را محقق كرد.»
با اين حال، منابع متعددي كه با ديناميك‌هاي قدرت در عربستان آشنا هستند، مي‌گويند كه در حال حاضر الشيخ در حال رقابت با ياسر الرميان، رييس صندوق سرمايه‌گذاري عمومي و مسوول پروژه باشگاه نيوكاسل يونايتد در ليگ برتر انگلستان براي جلب نظر بن‌سلمان است. مقطع اختلاف ديگر اين دو سرمايه‌گذاري يك ميليارد دلاري در دو شركت پخش مسابقات بوده است. در ماه‌هاي اخير، سردي بين اين دو نفر به طور علني هم مشهود بوده است.
براي برخي اعضاي طبقه حاكم عربستان، رفتار آل‌الشيخ با اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ سازگار نيست؛ طرحي كه هدف آن تنوع‌بخشي به اقتصاد عربستان و بهبود تصوير بين‌المللي كشور است. آنها معتقدند بازدهي لازم از سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده وجود نداشته و شخصيت جنجالي و واكنشي الشيخ تصويري نيست كه بن سلمان بخواهد به جهان ارائه بدهد. تمام منابع اتفاق‌نظر دارند كه الشيخ تمام پيشرفت‌هايش را مديون بن‌سلمان است؛ او پيش از اين هيچ قدرت سياسي مستقل و قابل توجهي نداشت و از مديريت مياني مستقيما بالا كشيده شد. يكي از افراد مي‌گويد: «روزي مي‌رسد كه او بيش از حد به خورشيد نزديك مي‌شود.» با اين حال، الشيخ در دو دهه گذشته از گمنامي به جايگاهي شبه‌سلطنتي رسيده است. او اكنون در مركز دو نهاد تاريخي قرار دارد؛ نهادهايي كه نسل جديدشان قصد دارد فساد را ريشه‌كن كند، سرمايه‌گذاري عظيمي انجام بدهد و جايگاه خود را در نظم نوين جهاني تثبيت كند.
در سال‌هاي اخير، داستان عربستان سعودي، بخشي از داستان بوكس نيز بوده است. آيا الشيخ همان كسي خواهد بود كه هر دو مسير را به جلو مي‌راند؟ هر قدم بعدي او تاثيراتي از ورزشگاه ومبلي در لندن گرفته تا رياض و از واشنگتن تا زندان الحائر خواهد داشت. چه در سايه خورشيد و چه زير نور بي‌رحم رينگ، دو جهان در انتظار او هستند.منبع: نيويورك تايمز