انتشار متن نامه آنتوني بلينكن، وزير خارجه دولت ايالات متحده امريكا به اشرف غني، رييس‌جمهور ايالات متحده به بمب خبري در فضاي رسانه‌اي و سياسي افغانستان تبديل شد. در حالي كه كمتر از سه ماه از تغيير قدرت در امريكا مي‌گذرد، به نظر مي‌رسد كه تيم سياست خارجي بايدن كم و بيش تصميم خود را درباره افغانستان گرفته و حتي براي پيشبرد نقشه راه مدنظر به زبان تهديد و هشدار هم در نامه به رييس‌جمهور افغانستان متوسل شده است. واكنش مقام‌ها و چهره‌هاي سياسي در افغانستان به متن و ادبيات تهديد‌آميز اين نامه ملغمه‌اي از انتقاد و البته محافظه‌كاري بود.
عبدالله: تحميل نمي‌پذيريم
عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان روز گذشته در سخناني با اشاره به آنكه اين نامه دو روز قبل از سفر زلمي خليل‌زاد، نماينده ويژه آن كشور در امور صلح افغانستان به او و رييس‌جمهور غني رسيده، تاكيد كرد كه با وجود آنكه نمي‌خواهم از نامه دفاع كنم، اما موارد مهمي در اين نامه بحث شده است. عبدالله در ادامه افزود: هيچ كس هيچ چيزي را نمي‌تواند به مردم افغانستان تحميل كند. تفرقه، تبعيض و بي‌اتفاقي باعث تحميل بسياري از شرايط بر مردم افغانستان شده است. دستاورد حق راي كه كلان‌ترين دستاورد است، نبايد معامله شود.
امرالله صالح: مانند امام حسين مقابل طالبان مي‌ايستم
امرالله صالح، معاون اول رييس‌جمهور افغانستان با لحن تندتري كه در فضاي مجازي افغانستان گفته شد در حقيقت موضع شخص رييس‌جمهور است به نامه بلينكن واكنش نشان داد. صالح هشدار داد كه معامله بر سر قانون اساسي و حق راي مردم افغانستان هرگز پذيرفتني نخواهد بود. امرالله صالح در اين باره گفت: هرگاه در رابطه دوجانبه احترام متقابل وجود نداشته باشد، تمكين به خواست‌هاي نامشروع براي حذف حق راي مردم ناممكن است. افغانستان به داشتن رابطه با ايالات متحده ارزش قائل است، اما تحت هيچ شرايطي كسي حق ندارد مردم افغانستان را از حق راي محروم كند. ما از اين نامه نه نگران هستيم و نه در موضع‌گيري‌هاي ما تغيير به وجود آمده است. غرب و امريكا حق دارند درباره نيروهاي‌شان در افغانستان تصميم بگيرند، اما اين حق مشروع ما هم است كه سرنوشت ۳۵ ميليون انسان افغانستان را مطابق با تقويم ديگران، به سازش و معامله نگيريم. صالح درباره نشست پيشنهادي امريكا در تركيه گفت كه ۲۰نفر با گرد آمدن در يك اتاق نمي‌توانند درباره سرنوشت مردم تصميم بگيرند، بلكه به گفته او مردم صلح با عزت مي‌خواهند. صالح در ادامه هشدار داد كه اگر چنين شود خودش مثل امام حسين در برابر طالبان و حاميان آنان، ايستاد‌گي خواهد كرد.
محقق: صلح فرمايشي به جايي نمي‌رسد
محمدمحقق، مشاور رييس‌جمهور در امور امنيتي و سياسي نيز در واكنش به نامه آنتوني بلينكن گفت: ضعف در پيام وزارت خارجه امريكا به افغانستان اين است كه آنها شناختي از ساختار افغانستان ندارند و نامه لحن آمرانه دارد اما صلح فرمايشي و آمرانه به جايي نمي‌رسد. كشورها بايد عزت افغانستان را در نظر بگيرند. محقق در بخش‌هاي ديگري از سخنانش با اشاره به آنكه افغانستان در شرايط حساسي قرار دارد، گفت: «در حال از دست دادن اختيار امور هستيم. ما اكنون در شرايط غيرصلح هستيم، اما مانمي‌توانيم دستاوردهاي گذشته خود را زير پا بگذاريم.»
پيش‌نويس توافقنامه صلح چه مي‌گويد؟
اما پيش‌نويس توافقنامه صلح افغانستان كه مورد تاييد دولت جو بايدن نيز است شامل چه بخش‌هايي مي‌شود؟ در اين پيش‌نويس، حكومت انتقالي و نقشه راه سياسي و آتش‌بس دايمي، سه محور اصلي را تشكيل مي‌دهند. به گزارش طلوع‌نيوز در بخش‌هايي از اين پيش‌نويس آمده كه پس از پايان حكومت انتقالي، آينده افغانستان بر پايه انتخابات مشخص خواهد شد. در بخش اصول پيشنهادي براي آينده افغانستان، به چند نكته اشاره شده است: دين رسمي كشور اسلام است، همه شهروندان افغانستان داراي مصونيت خواهند بود، افغانستان خانه مشترك همه اقوام و مذاهب اين كشور است، قانون اساسي تازه از حقوق زنان و كودكان پشتيباني خواهد كرد. حكومت انتقالي صلح سه شاخه جدا و مساوي خواهد داشت كه شامل سه بخش مي‌شود: نخست: بخش اجرايي، در راس آن رييس دولت حضور خواهد داشت و وزيران كابينه و نيز رياست‌هاي مستقل از بخش‌هايي ديگر آن هستند. دوم: شوراي ملي كه شامل مجلس نمايند‌گان و مجلس سنا مي‌شود. بر بنياد اين پيش‌نويس قرار است نمايند‌گان طالبان نيز در تركيب شوراي ملي گنجانيده شوند، اما رقم دقيق اعضاي آن روشن نيست. سوم: قوه قضاييه كه شوراي مستقل عالي فقه اسلامي و كميسيون تدوين قانون اساسي تازه نيز شامل آن است.شوراي عالي فقه اسلامي از پانزده عضو تشكيل خواهد شد كه هفت عضو آن را طالبان، اعضاي ديگر را دولت جمهوري اسلامي و يك عضو آن را رييس دولت انتخاب مي‌كند و اين شورا وظيفه دارد تا در بخش‌هاي اجتماعي، فرهنگي و ديگر موارد معاصر در كشور، راهنمايي‌هاي اسلامي ارايه كند.
غني از انتخابات مي‌گويد، امريكا از دولت انتقالي
يك روز پيش از انتشار متن نامه وزير خارجه امريكا به رييس‌جمهور افغانستان، اشرف غني در سخناني كه بعدها مشخص شد پاسخ به بخشي از نامه آنتوني بلينكن بوده تاكيد كرد كه بر پايه قانون اساسي، يگانه راه انتقال قدرت، انتخابات است و در اين باره هيچ معامله‌اي را نمي‌پذيرد. اشرف غني با اشاره به اينكه هر نهادي مي‌تواند طرح‌هاي خيالي داشته باشد، تاكيد كرد كه تصميم نهايي را مردم افغانستان مي‌گيرند. او افزود: «انتقال قدرت از طريق انتخابات براي ما يك اصل غير قابل معامله است. ما آماده‌ايم درباره برگزاري انتخابات آزاد شفاف و سراسر تحت مديريت جامعه جهاني بحث كنيم. درباره زمان نيز ميخواهيم صحبت كنيم و به نتيجه برسيم.»
تلاش امريكا براي ايجاد توازن در مذاكرات منطقه‌اي
انتشار نامه وزير خارجه امريكا به رييس‌جمهور افغانستان در رسانه‌هاي غربي با تمركز بر دو محور قصد دولت بايدن براي خارج كردن سربازان امريكايي از افغانستان و همچنين پيشنهاد براي راه‌اندازي سازوكار جديد با حضور كشورهاي همسايه افغانستان به شمول ايران در مذاكراتي زير چتر سازمان ملل انعكاس يافت. بلومبرگ در اين باره نوشت: «دولت بايدن در حال بررسي خروج كامل نيروهاي امريكايي از افغانستان تا ابتداي ماه مه است. امريكا همچنين از دولت افغانستان خواسته كه به تسهيل‌سازي گفت‌وگوهاي صلح بپردازد و يكي از پيشنهادهاي واشنگتن براي نيل به اين مقصود هم برگزاري رايزني‌هاي شش‌جانبه به شمول ايران است. در نامه بلينكن درباره خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان به بررسي ساير گزينه‌ها غير از خروج كامل هم اشاره شده است. به نظر مي‌رسد كه اين نامه جدي‌ترين موضع‌گيري امريكا در مقابل افغانستان از زمان روي كار آمدن دولت بايدن در ماه ژانويه 2021 است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا در حالي كاخ سفيد را ترك كرد كه تعداد نيروهاي امريكايي در افغانستان را به 2500 نفر كه كمترين رقم از سال 2001 بود، رسانده بود.
ليز دوست، خبرنگار ارشد بي‌بي‌سي نيز در چند توييت با بيان جزييات نامه وزير خارجه امريكا به رييس‌جمهور افغانستان آن را تند و تيز و تلاش براي افزايش فشار همزمان بر دولت افغانستان و طالبان خواند. بي‌بي‌سي در بخش‌هايي از گزارشش در اين باره مي‌نويسد: ميزان بي‌اعتمادي و همچنين اختلاف ميان دولت و طالبان به اندازه‌اي است كه افغان‌ها نگرانند كه هرگونه توافقي كه در سايه اين تعجيل حاصل شود از دوام آنچناني برخوردار نباشد. «تايمز هندوستان» در گزارشي درباره پيشنهاد بلينكن براي برگزاري نشست چندجانبه با حضور ايران، روسيه، چين، پاكستان، هندوستان و امريكا درباره افغانستان نوشت: در دو سال اخير (دولت دونالد ترامپ) اين استنباط در دهلي‌نو وجود داشت كه تلاش‌هاي زلمي خليل‌زاد، نماينده امريكا در امور افغانستان منجر به توجه به پاكستان و ناديده گرفته شدن دغدغه‌هاي هند شده است. همچنين برخي هم در دهلي و هم در كابل بر اين عقيده بودند كه خليل‌زاد اهميت چنداني به دولت افغانستان براي پيشبرد طرح صلح نمي‌دهد به خصوص پس از دوره‌اي كه طالبان و امريكا در فوريه 2020 به توافق در دوحه دست يافتند. اكنون به نظر مي‌رسد كه وزارت خارجه بايدن با اشاره به لزوم وارد كردن هند و ايران به مذاكرات زير چتر سازمان ملل قصد دارد توازن را در ميان بازيگران صاحب نفوذ در افغانستان برقرار كند.
براي امريكا غني با عبدالله تفاوتي ندارد
طلوع نيوز در گزارشي درباره واكنش‌ها در افغانستان به نامه آنتوني بلينكن نوشت: سياستمداران افغان مي‌گويند كه اين نامه نشان داده است كه جايگاه‌هاي رييس‌جمهور غني و عبدالله عبدالله در روند صلح نزد امريكا، مساوي است.
فيض‌محمد زلاند، استاد دانشگاه در اين باره گفت: «در اين نامه ديده مي‌شود كه جايگاه غني و عبدالله مساوي است، به اين معنا است كه اگر غني مخالفت كند، امريكا عبدالله را با طالبان وارد روند صلح خواهد كرد. در حالي كه انتظار مي‌رفت با روي‌كارآمدن حكومت جديد در امريكا، ماموريت خليل‌زاد نيز با دگرگوني‌هايي رو‌به‌رو شود، اما سياستمداران افغانستان مي‌گويند كه اين نامه بلينكن نشان داد هنوز هم كار زلمي خليل‌زاد براي امريكا، حياتي است.
طلوع نيوز در اين گزارش از نشست آتي در مسكو خبر داده و مي‌نويسد: انتظار مي‌رود كه تا ده روز ديگر مسكو از نشستي ميزباني مي‌كند كه در آن سياستمداران افغان به شمول رييس‌جمهور غني، عبدالله عبدالله، نمايند‌گان طالبان و نمايند‌گان كشورهاي منطقه دعوت شده‌اند تا درباره روند صلح افغانستان رايزني كنند.
سعيد خطيب‌زاده در پاسخ به «اعتماد»:
هنوز دعوتنامه‌اي از سوي سازمان ملل براي شركت در نشست چندجانبه درباره افغانستان دريافت نكرديم
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه روز دوشنبه در نشست خبري با خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره پيشنهاد آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا براي تشكيل نشست چندجانبه با حضور ايران درباره افغانستان تاكيد كرد كه تهران هنوز چنين دعوتنامه‌اي دريافت نكرده است.
آيا ايران پيش از انتشار نامه وزير خارجه امريكا به رييس‌جمهور افغانستان در جريان پيشنهاد مطرح شده در آن براي برگزاري نشست چندجانبه با حضور ايران قرار گرفته بود؟
هيچ تماس مستقيم يا غيرمستقيمي با ايالات متحده درباره مسائل برجامي يا غيربرجامي نداشتيم.
آيا ايران پيش‌شرطي براي حضور در اين مذاكرات دارد؟
درباره پيشنهاد برگزاري نشست در سازمان ملل متحد يا در چارچوب اين سازمان هنوز دعوتنامه‌اي از سوي سازمان ملل متحد نداشتيم . منتظر مي‌مانيم هر زمان دعوتي صورت گرفت آن را بررسي خواهيم كرد.
برخي منابع غربي ادعا مي‌كنند كه احتمال دارد ايران اين همكاري را به برگ مذاكراتي در رايزني‌هاي برجامي با امريكا تبديل كند؟
نگاه ما به دوستان، دوستي است. هيچ‌گاه نگاه ابزاري به هيچ كدام از دوستان در منطقه نداشتيم. افغانستان براي ايران حوزه بسيار مهمي است و برگ مذاكراتي ما با هيچ كشوري نيست.