موزه‌ها براي جوامع پايدار
محمدرضا كارگر٭
سال پيش رو را، سازمان بين‌المللي موزه‌ها (ايكوم)، «موزه‌ها براي جامعه پايدار» نامگذاري كرده‌اند، كه به نظر مي‌رسد تحولات جهاني، گستردگي رسانه‌ها و تكنولوژي ارتباطي، تهديدي براي ناپايداري جوامع محسوب مي‌شود، چراكه در طول چندسال گذشته، يونسكو، سازمان ملل و در سال جاري، ايكوم، نگراني خود را دررابطه با ناپايداري جوامع به طرق مختلف ابراز داشته‌اند. اگر روزي تصور كنيم كه تمام جوامع، داراي پوشاكي مشابه، غدايي همگون، رفتارهايي يكنواخت، زباني واحد، موسيقي مشابه، معماري همانند و شهري هم شكل باشند، زندگي به چه ميزان تكراري و فاقد انگيزه خواهد بود. گردشگري و خلافيت‌ها محدود خواهد شد و جامعه‌اي را متصور خواهيم بود كه با يك رنگ، رنگ‌آميزي شده و داراي زيبايي‌هاي متحد و لذايذ متحد خواهد بود. زندگي در اين جامعه، چقدر سنگين و يكنواخت خواهد شد.
بر همين اساس، يونسكو معتقد است جوامعي مي‌توانند با تهاجم گسترده فرهنگي كه ميل به جايگزيني با فرهنگ‌هاي مستقل جوامع بومي دارد، مبارزه كند كه داراي سواد فرهنگي باشد. سواد فرهنگي، يعني شناخت و آگاهي از ميراث فرهنگي، باورها و آثار تمدني آن. امروزه ايكوم براي تحقق اين باور يونسكو، شعار موزه‌ها براي جامعه پايدار را انتخاب كرده است، تحقق بخشيدن به اين شعار، عموما در حوزه موزه‌ها تعريف مي‌شود و قطعا موزه‌ها داراي چنين قابليتي خواهند بود كه اين شعار براي سال پيش روي آنها انتخاب شده است. همچنين نشانگر آن است كه موزه‌ها، صرفا جايي براي حفاظت اشيا و مرمت آنها نيستند، بلكه جوامع توسعه‌يافته، انتظاري فراتر از اين را از موزه‌ها دارند و خواستار آنند كه موزه‌ها نقشي پررنگ‌تر در تمامي عرصه‌هاي فرهنگي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي جامعه ايفا كنند، از جمله مبارزه با تهاجم فرهنگي كه تهديدي است بين‌المللي.
به نظر مي‌رسد براي مقابله با اين تهديد، عرصه‌هاي سياسي و امنيتي به مراتب ناكارآمد‌تر از آنچه امروز متصور مي‌شود، هستند. موزه‌ها مي‌توانند با ايجاد فضاي تعاملي و آموزشي، مخاطبان خود را به آگاهي باورپذير برسانند. اين آگاهي، از ارزش‌ها، افتخارات و خلاقيت‌ها باعث خواهد شد كه هر فرد، سپري باشد در مقابل اين تهاجم و نگه دارنده درختي باشد كه ريشه در اعماق تاريخ و فرهنگ اين مرز و بوم دارد.
اميدوار هستيم كه موزه‌ها با تحولاتي كمي و كيفي به اين قابليت بيشتر نزديك شوند. لذا ضمن تبريك اين روز به همه موزه‌داران كشور و جهان، از آنان مي‌خواهيم بيش از گذشته، در انجام اين تحقق كه آرماني است ملي و جهاني، تلاشي مضاعف داشته باشند.
*مديركل موزه‌ها و اموال منقول فرهنگي تاريخي