گفت‌وگو با محمد علي سبحاني
تقارن معني‌دار كمپ‌ديويد و پيشروي داعش
در حالي كه انتظار مي‌رفت داعش به زودي از عراق خارج شود، يك اتفاق غافلگير‌كننده رخ داد و اين گروه تروريستي توانست موضع خود را در شهر رمادي مركز استان انبار تحكيم ببخشد و از سوي ديگر در سوريه نيز پيشروي داشته باشد. اين موضوع نگراني‌هاي زيادي درباره احياي قدرت داعش ايجاد كرده و گروه بين‌الملل «اعتماد» را برآن داشته تا نظر محمدعلي سبحاني، سفير سابق ايران در منطقه و كارشناس مسائل خاورميانه را درباره آن جويا شود.
داعش در دو منطقه رمادي در عراق و پالميرا در سوريه توانسته مجدد پيشروي‌هايي داشته باشد. سوال جدي كه اكنون به وجود آمده اين است كه اين گروه تروريستي چگونه توانسته پس از مدتي كه رو به تضعيف مي‌رفت مجدد خود را بازيابي كند؟
نكته اول كه بايد بر آن تاكيد داشت اين است كه در درگيري‌هايي كه با داعش وجود داشت پيش‌بيني مي‌شد كه اين جنگ دامنه‌دار است و داعش به راحتي قابل حذف نخواهد بود زيرا بايد براي حذف داعش ابزار لازم وجود داشته باشد. اما با مشاهده شرايط مي‌توان گفت در حال حاضر اين زمينه‌ها وجود ندارد. بنابراين داعش مي‌تواند پس از تضعيف، مجدد خود را بازيابي كند. اين نكته نشان مي‌دهد كه عوامل پيدايش داعش در منطقه كماكان حضور دارند و هنوز هم در عراق و سوريه واقعيت‌ها تغيير زيادي پيدا نكرده است و يك فضاي
افراط‌گرايي و تندروي وجود دارد. اما نكته دوم اين است با وجود اينكه در حال حاضر نمي‌توانم دلايل دقيقي ارايه دهم اما به نظر من اين موضوع همزماني اجلاس در كمپ ديويد و اين پيشروي‌هاي داعش در منطقه بسيار معني‌دار است. زيرا تمام تلاش شركت‌كنندگان عرب در اين اجلاس اين بود كه امريكايي‌ها را قانع كنند در فرآيندي كه توافق اتمي ايران در حال شكل گرفتن است، به آنها نيز امتيازات بيشتري ارايه كند. زيرا مي‌دانند همزمان با توافق هسته‌اي ايران با 1+5 وضعيت منطقه‌اي ايران نيز بهبود پيدا مي‌كند. و در نتيجه به نظر مي‌رسد رقبا در تلاش هستند تا مواضع و توانايي منطقه‌اي ايران را به‌شدت تضعيف كنند از همين رو اين همزماني دو رويداد مهم كاملا معني‌دار است.
آيا اختلافي مابين امريكا و كشورهاي حاشيه خليج فارس بر سر اين موضوع‌ها وجود دارد؟
اعراب با امريكايي‌ها بر سر دو موضوع اختلاف دارند. امريكايي‌ها به هيچ عنوان دوست ندارند اين جريانات ناشناخته مانند داعش در منطقه رشد پيدا كند اما عرب‌ها مي‌خواهند به شكلي امريكا را در برابر واقعيت‌هاي منطقه قرار دهند. اما حتي اظهارات امير قطر پس از كنفرانس نيز نشان داد كه اختلافات ميان طرفين بسيار زياد است. دومين اختلاف نيز بر سر توافق هسته‌اي ايران بود كه اظهارات
جان كري در چين و تشكر بر سر مواضع اين كشور در مذاكرات هسته‌اي نشان داد كه اعراب به هيچ عنوان نتوانسته‌اند تغييري در موضع امريكا بر سر مذاكرات هسته‌اي دهند.
امريكا نيز مانند اعراب مي‌خواهد كه نقش ايران در منطقه را تضعيف كند؟
اعراب قصد دارند ايران در تحولات منطقه نقش نداشته باشد. يقينا موضع اعراب نسبت به گروه‌هاي تروريستي اختلاف عميقي با امريكايي‌ها دارد. امريكايي‌ها تجربه به وجود آمدن گروه‌هايي همچون القاعده و داعش را از سمت كشورهاي خليج فارس دارند كه باعث اختلافات فراواني مابين طرفين شده است. اگرچه امريكايي‌ها قول‌هايي به اعراب بر سر مذاكرات هسته‌اي داده‌اند اما نتوانسته‌اند موضع خود را به امريكا تحميل كنند. با اين وجود اين موضوع براي ايران به‌شدت چالشي است كه بعد از بحث هسته‌اي در سياست خارجي ايران مي‌تواند به‌شدت تاثيرگذار باشد.
پس به نظر شما امريكايي‌ها موافق مواضع اعراب در خصوص ايران و بحث حمايت از گروه‌هاي تروريستي نيستند؟
ابدا، امريكايي‌ها در هيچ كدام از اين مباحث به خصوص بحث هسته‌اي زير بار موضع كشورهاي حاضر در كمپ ديويد نرفتند زيرا نوع نگاه‌شان نسبت به ايران متفاوت است. قاعدتا خواسته‌هاي آنها نيز غيرمنطقي است. بعد از اين توافق وضعيت تفاوت جدي خواهد كرد اما در نهايت اين معادله به نفع ايران خواهد بود.
اين پيشروي‌ها چه پيامدهايي مي‌تواند به همراه داشته باشد؟
من فكر مي‌كنم چيزي عوض نخواهد شد. زيرا در عراق اين اتفاق تكرار شده است. به گونه‌اي كه داعش تمام تلاش خود را به‌كار مي‌بندد تا منطقه‌اي را فتح كند و پس از آن با پاتك سنگين ارتش عراق مواجه مي‌شود. البته اين قابل پيش‌بيني است كه در يك بازه زماني حركتي رو به جلو داشته باشد اما باز اين موضوع به معناي آن نيست كه در راستاي بهبود روند پيشروي‌هاي داعش باشد. البته مجموع اين شرايط در عراق و سوريه متفاوت است. اين پيامدها بيشتر در داخل عراق خواهد بود كه نشان مي‌دهد نياز به هماهنگي بيشتري ميان عراقي وجود دارد.
اين شرايط را در سوريه چگونه مي‌بينيد؟
در مورد سوريه هنوز تحولات روي يك پايه منطقي نيست. در سوريه چندين گروه مختلف وجود دارد ولي وضعيت مشخص نيست. در چنين شرايطي ممكن است داعش به‌شدت در عراق تضعيف و از اين كشور خارج شود اما مي‌آيد به سوي سوريه و در آنجا مستقر مي‌شود.