پديده آقاي دعايي
روز پنجشنبه 17/2/1394 و در كتابخانه ملي برنامه‌اي براي تجليل از سيدمحمود دعايي برگزار شد كه به دلايل مشكلات شخصي افتخار حضور پيدا نكردم و از اين طريق سعي مي‌كنم، جبران كنم. اينجا در پي آن نيستم كه فقط به ويژگي‌هاي فردي و اخلاقي آقاي دعايي بپردازم زيرا كه در اين مورد تا حدي گفته شده است بلكه قصدم بررسي رفتار سياسي است و سپس به يك مورد اخلاقي هم اشاره مي‌كنم. يك بار با يكي از دوستانم صحبت مي‌كردم، بحث درباره سياست بود كه به چگونگي رفتار سياسي افراد كشيد. در آنجا گفتم كه به نظر من آقاي دعايي يك پديده است و نيازمند مطالعه. من نمي‌دانم كه اين رفتار و سلوك سياسي و فردي وي موضوعي تربيتي است يا انتخاب شده، ولي شناخت اين پديده بسيار مهم است. البته نمي‌خواهم بگويم كه همه فعالان و سياستمداران بايد مثل هم رفتار كنند ولي از آنجا كه شخصا معتقدم در هر زمينه‌اي بايد طيفي از رفتارها را محترم شمرد و هركدام نيز كاركرد و اثرگذاري خود را دارند، از اين جهت، رفتار و منش سياسي آقاي دعايي نيز از همين جهت بايد مورد مطالعه و دقت قرار گيرد. مهم‌ترين نمود اين رفتار در حفظ و پيوستگي مديريتي يك موسسه مطبوعاتي مهم چون روزنامه اطلاعات است. شايد اين روزنامه در كمتر مقطعي از دوران پس از انقلاب، اثرگذاري چشمگير و بازتاب سياسي ويژه‌اي داشته است ولي هنگامي كه استمرار آن اثرگذاري‌هاي عادي و غيرويژه را سنجش و در طول 37 سال ضرب كنيم نتيجه متفاوت خواهد شد. اگرچه مي‌دانم كه ممكن نيست همه فعالان سياسي بر يك منش مشابه رفتار كنند و همواره شيوه‌هاي گوناگون چپ و راست، حتي براي رسيدن به اهداف به نسبت مشترك انتخاب مي‌كنند ولي اكنون كه بيش از سه دهه از حيات سياسي بعد از انقلاب مي‌گذرد، ارزيابي اين رفتار آقاي دعايي مي‌تواند مفيد و دستاوردهاي تجربي و حتي نظري داشته باشد.
از سوي ديگر ممكن است كه برخي افراد رفتار آرام و متعادل را ناشي از ترس يا حفظ منافع بدانند، اين را رد نمي‌كنم، هرچند ترس يا حتي حفظ خود نيز انگيزه مردودي نيست ولي اين مساله در مورد آقاي دعايي صادق نيست چراكه وي به لحاظ فعاليت‌هاي سياسي پيش از انقلاب، نشان داده است كه از موضع روانشناسانه چنين موضع مداراجويانه‌اي را اتخاذ نكرده است. برخي شواهد پس از انقلاب نيز نشان مي‌دهد، موضع حفظ منافع نيز براي ايشان مصداق ندارد. تجربه‌اي كه شخص خودم داشتم را بازگو مي‌كنم شايد مصداق روشني از رفتار عادي و به دور از منافع ايشان را نشان دهد. گمان مي‌كنم كه اواخر سال 1389 بود كه براي پيگيري امور ساختماني منزلم به شهرداري منطقه 2 رفتم. به طور عادي همه افراد پشت پيشخوان‌هاي كاركنان ايستاده و منتظر بودند كه نوبت به انجام كارشان برسد، برخي پرجنب‌وجوش بودند و عجله داشتند برخي هم ساكت و در انتظار. يك‌باره ديدم كه آقاي دعايي ساكت و آرام ايستاده تا يكي از كاركنان به كارش رسيدگي كند. سلام و عليكي كردم و برحسب كنجكاوي پرسيدم مساله چيست؟ ظاهراً مدارك ساختمان خود را كه قديمي‌ساز بود براي مساله‌اي نياز داشتند (جزييات را به ياد ندارم يا نپرسيدم) ولي متوجه شدند كه پايان‌كار شهرداري را ندارند، لذا خودشان آمده بودند تا بلكه نسخه‌اي از پايان‌كار را از شهرداري تهيه كنند تا مشكل حل شود. مقداري صحبت كردم و ايشان هم مثل همه ايستاد و ظاهرا به نتيجه‌اي نرسيد و رفت. چند هفته بعد دوباره و برحسب تصادف در همانجا ديدم‌شان، باز هم در همان وضع پشت پيشخوان بود. پرسيدم كه چه شد، گفت پايان‌كار پيدا نشد و براي حل مساله حدود هفت ميليون تومان پول به حساب شهرداري واريز كردم تا پايان‌كار بدهند. تعجب كردم چون ممكن نبود آن ساختمان پايان‌كار نداشته باشد و به راحتي هم اين پول اضافي را پرداخت كند. معلوم شد كه نه براي پيشرفت كار و نه حتي براي خلاص شدن از پرداخت اين پول اضافي هيچ تماسي هم با كسي نگرفته و حتي پيش معاون مربوط هم نرفته تا پرسشي و اعتراضي كند. همچنين كسي كه مدير موسسه اطلاعات بود و در آنجا ده‌ها كارمند و كاركن دارد كه مي‌توانستند حتي با علاقه شخصي كار وي را پيگيري كنند، ولي باز هم خودش دنبال كار بود و نهايت هم پول غيرقابل قبولي را واريز كرد. بعدا متوجه شدم، پايان‌كار پيدا شده، هرچند نمي‌دانم پول را پس گرفت يا خير؟!اين ويژگي در ميان مديران كشوري كه از انواع و اقسام ارتباطات براي انجام كارشان استفاده مي‌كنند، بي‌نظير است. آقاي دعايي گرچه رييس يك موسسه بزرگ مطبوعاتي است ولي رييس‌بازي درنمي‌آورد. اگر تلفن كنيد خودشان پاسخ مي‌دهند، هرچند اگر منشي هم داشته باشد ايرادي ندارد. خدمات آقاي دعايي در روزنامه اطلاعات نيازمند يك تحليل و بررسي جداگانه است ولي همين كه بگوييم بخش قابل توجهي از نيروهاي فرهنگي و اهل ادب را در فضاي عمومي جامعه نگه داشت و اجازه نداد كه انزوا پيشه كنند، كاري بس ارزشمند و ستودني است. مجموعه دوره‌هاي روزنامه اطلاعات كه در قطع بزرگ منتشر شده و نيز كتاب‌هاي موسسه اطلاعات، جملگي براي علاقه‌مندان و تاريخ اخير كشور مفيد و سازنده است.