به مناسبت برگزاري كارگاه و نمايشگاه بازآفرش در سالن موزه ملي
فرمان اساطير نايلوني، استفاده نكردن از نايلون است
فاروق مظلومي
كارگاه و نمايشگاه بازآفرش (با محوريت نايلون) در هفته موزه‌ها و با هدف حمايت از محيط زيست روز دوشنبه سي‌ام ارديبهشت‌ماه توسط ايكوم در سالن همايش‌هاي موزه ملي و با همت هنرمند مجسمه‌ساز الهام فلاحي برگزار شد. International councils of - Icom
- ايكوم بزرگ‌ترين خانواده جهاني موزه‌شناسان و سازمان‌هايي است كه به نحوي با تعريف موزه در ارتباط هستند. بيش از نيم‌قرن از تشكيل كميته ملي موزه‌هاي ايران- ايكوم- مي‌گذرد.
گروهي از دانشجويان نقاشي و مجسمه‌سازي «دانشگاه هنر، دانشگاه تهران، دانشگاه علمي كاربردي واحد ۴۷ و دانشجويان توانياب و هنرمند واحد رعد، هنرمندان كارگاه و نمايشگاه بازآفرش بودند. حضور و همراهي آقايان دكتر احمد محيط طباطبايي، رييس ايكوم ايران، دكتر شاهين فرزانه از مسوولين بلندپايه دانشگاه جامع و جبرييل نوكنده، رييس موزه ملي ايران بسيار تحسين‌برانگيز و مشوق هنرمندان نمايشگاه بود. در بيانيه اين نمايشگاه مي‌خوانيم «انسان امروز با طبيعت بيگانه است و طبيعت با او بيگانه‌تر و هنر، كوشش انسان است براي برخوردار شدن از آنچه بايد باشد. هنر بعد از آنكه انسان بيش از پيش از طبيعت گريز كرد و طبيعت را غريب يافت، به كمكش مي‌آيد تا احساس غربت طبيعت تخفيف پيدا كند. هنر آن امانتي است كه خداوند به انسان داد تا به زمين و آسمان و كوه‌ها و درياها زيباتر نگاه شود. در اين بيانيه در مورد هدف نمايشگاه آمده است كه مقصود نمايشگاه تلاش هنر براي نجات طبيعت است و فرهنگ‌سازي براي اقشار مردم در استفاده درست از نايلون؛ نايلوني كه با توجه به ماندگاري 200 تا 500 ساله آن در طبيعت، خسارات بسيار و گاه جبران‌ناپذيري در طول اين مدت به محيط زيست وارد مي‌كند. ماده‌اي بسيار مخرب كه در طبيعت به ذرات ريز تبديل شده و در خاك وارد منابع خاكي و در آب وارد بافت ماهيان و ديگر جانداران و در نهايت وارد چرخه غذايي انسان مي‌شود و مشكلات بسياري را براي سلامت انسان‌ها و آبزيان و زيستمندان به همراه دارد.»
الهام فلاحي طراح اين كارگاه و گردآورنده آثار نمايشگاه بود. ايشان فارغ‌التحصيل نقاشي و مدرس دانشكده‌هاي هنر تهران و مجسمه‌ساز است؛ مجسمه‌سازي كه براي ساخت مجسمه‌هايش فقط از نايلون استفاده مي‌كند. خانم فلاحي كه سال‌ها سابقه كار با نايلون و ساخت مجسمه‌هاي نايلوني را دارد، مي‌گويد: «عمر استفاده از هر كيسه نايلوني براي ما فقط پانزده دقيقه است بعد به شكل زباله وارد طبيعت مي‌شود و همين دغدغه باعث شد كه به آگاه‌سازي مردم از طريق مجسمه‌هاي نايلوني روي بياورم. نايلون در صدم ثانيه سفت مي‌شود و كار مجسمه‌سازي با نايلون بسيار سخت است.»
نمايشگاه و كارگاه «بازآفرش» مجموعه‌اي از حجم‌هاي نايلوني مفهومي و انتزاعي بود كه هنرمندان مراكز آموزشي مختلف اجرا كرده بودند. اين نمايشگاه ثابت كرد كه نايلون‌هاي بازيافتي به عنوان ماده‌اي در دسترس مي‌تواند از مواد اصلي مجسمه‌سازي باشد و احتمالا تنها ماده مصرفي مجسمه‌سازي است كه هنرمندانش آرزو مي‌كنند كه روزي ناياب شود و كار مجسمه‌سازي با نايلون‌هاي بازيافتي به اتمام برسد.
اما آنچه در آثار اين نمايشگاه ديده مي‌شد اين بود كه هر وقت نايلون تحت شرايط ويژه قرار گيرد به دليل غيرقابل كنترل بودن اين ماده، اشكال انتزاعي بديعي ايجاد خواهد شد كه رنگ اين مجسمه‌ها هم نوعي بداهه‌پردازي با رنگ‌هايي است كه حاصل واكنش نايلون به ميزان كشش و ساير عوامل فيزيكي روي آنهاست. آثار مفهومي ديگري كه در اين نمايشگاه ديده مي‌شد اغلب به ولع و حرص مخرب انسان براي استفاده از نايلون به شكل‌هاي مختلف اشاره مي‌كرد؛ البته اغلب مفاهيم و ايده‌ها بسيار ساده و مستقيم بودند كه در نمايشگاه‌هاي دانشجويي معمول است.
الهام فلاحي كه سابقه ساخت مجسمه مفهومي و اساطير را هم با استفاده از نايلون‌هاي بازيافتي دارد در اين خصوص مي‌گويد: هنرمندان اين نمايشگاه در انتخاب فضاي اثر هنري‌شان آزاد بودند و احتمالا هر كسي دغدغه‌هاي خودش را به شكل يك اثر هنري نشان داده است.
پايان نمايشگاه اجراي پرفورمنسي بود كه حضار در خوانش يك لالايي و مرثيه با بانويي از خطه كوير ايران همراهي كردند. مرثيه‌اي در رثاي تنه درختي كه نايلون‌هاي بازيافتي كفنش بودند. اين مرثيه صداي غمگين زمين بود كه كوه و دريايش هم از انسان زباله‌ساز در امان نيست و احتمالا مجسمه‌هاي نايلوني اساطير هر لحظه فرمان استفاده نكردن از پلاستيك و نايلون را مي‌دهند.