70 سالگي ناتو
محمود فاضلي
ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو در سخنان خود به مناسبت هفتادمين سالگرد تاسيس اين پيمان نظامي(1949) با وجود اختلافات موجود، كشورهاي عضو اين سازمان را به هم‌بستگي فراخواند و مدعي شد «ما بر اختلاف عقيده خود در گذشته غلبه كرده‌ايم و هم‌اكنون نيز بايد بر اختلاف خود غلبه كنيم. چون ناتو با چالش‌هايي بي‌سابقه روبه‌رو است و فقط به طور مشترك مي‌توان بر اين چالش‌ها غلبه كرد. از زمان تأسيس ناتو در 70 سال پيش، اين وعده داراي اعتبار است:«يكي براي همه، همه براي يكي.» به اعتقاد وي ناتو براي اروپا همچنين براي امريكا خوب است. قدرت يك كشور را فقط با اقتصاد آن يا تعداد سربازانش اندازه نمي‌گيرند بلكه تعداد دوستان نيز مهم است. داشتن دوستان و شركاي زياد در ناتو، امريكا را قوي‌تر و امن‌تر كرده است. آتلانتيك، اروپا و امريكا را از هم جدا نمي‌كند بلكه آنها را متحد مي‌كند. بين كشورهاي ناتو اختلاف عقايد جدي وجود دارد، به طور مثال در مورد تجارت، انرژي، تحولات آب و هوايي يا قرارداد اتمي با ايران اما اين پيمان هميشه موفق شده با وجود اختلافات، هم‌بستگي خود را حفظ كند تا بتواند متقابلا از خود حفاظت كند. اختلاف عقيده نشانه ضعف نيست، نشانه قدرت است.»
جشن هفتادمين سالگرد تاسيس ناتو تحت‌الشعاع بحث در مورد هزينه‌هاي نظامي قرار داشت. رييس‌جمهور امريكا از منتقدين جدي هزينه‌هاي دفاعي اعضاي ناتو از جمله سهم پايين دفاعي آلمان است. وي تابستان گذشته در نشست سران ناتو در بروكسل تاكيد كرده بود در صورتي كه هم‌پيمانان فورا 2 درصد توليد ناخالص داخلي خود را براي امور دفاعي خرج نكنند، احتمال خروج امريكا از اين پيمان وجود دارد. ترامپ در نشست مشترك اخيرش با دبيركل ناتو در كاخ سفيد صريحا تاكيد كرد، احترام زيادي براي صدراعظم و اين كشور قائل هستم اما آلمان در ناتو سهم عادلانه‌اي را پرداخت نمي‌كند.
مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا نيز از هزينه‌هاي دفاعي ناچيز آلمان همچنين همكاري اين كشور با روسيه در ساخت خط لوله گاز نورد استريم 2 انتقاد كرد. به اعتقاد وي، آلمان قوي‌ترين اقتصاد را در اروپا دارد اما از اينكه دو درصد توليد ناخالص داخلي خود را در امور دفاعي سرمايه‌گذاري كند، خودداري مي‌كند. آلمان صرفا اعلام آمادگي كرده كه اين هزينه‌ها را تا سال 2024 به 1.5 درصد توليد ناخالص داخلي افزايش دهد اما بر اساس طرح‌هاي جديد بودجه حتي به اين هدف هم نخواهد رسيد. وقتي هم‌پيمانان خود را به روسيه وابسته مي‌كنند، نمي‌توان امنيت غرب را تضمين كرد. اشتباه است اگر آلمان در حوزه انرژي به روسيه وابسته شود. اين مساله مي‌تواند اقتصاد آلمان را به يك زنداني روس‌ها تبديل كند و قابل قبول نيست كه بزرگ‌ترين اقتصاد اروپا خطري كه از سوي روسيه وجود دارد را ناديده بگيرد. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا نيز از اعضاي ناتو خواست تا خود را براي مقابله با تهديدهاي پيش رو از قبيل «دخالت نظامي روسيه در مناطقي مثل ونزوئلا و درياي سياه، مهاجرت كنترل نشده، رقابت استراتژيك چين و تهديدات سايبري» آماده كنند.
دبيركل ناتو نيز از اينكه آلمان و ساير هم‌پيمانان پس از سال‌ها صرفه‌جويي دوباره پول بيشتري را به بودجه‌هاي دفاعي خود اختصاص مي‌دهند، استقبال مي‌كند اما وي انتظار بيش از اين را دارد. وي مدعي است هم‌پيمانان قول داده‌اند بيشتر در امور دفاعي سرمايه‌گذاري كنند و تقسيم بار در پيمان را بهبود بخشند. اين وعده براي اين داده نشده كه امريكا خوشحال شود بلكه دليل آن اين است كه در جهاني ناامن‌تر و غير‌قابل محاسبه زندگي مي‌كنيم.
اما وزير دفاع آلمان ترديد هم‌پيمانان ناتو نسبت به آمادگي آلمان به هزينه‌هاي دفاعي خيلي بالاتر را رد مي‌كند. او بر اين باور است، هزينه‌ها تا سال 2024 به 1.5 درصد توليد ناخالص داخلي افزايش مي‌يابد و پس از آن هدف 2 درصد دنبال خواهد شد. دردناك است كه هم‌پيمانان نسبت به وعده آلمان ترديد كرده‌اند. ما به چشمي بيدار در برابر چين نياز داريم. ما از موضع قدرت و اتحاد به رابطه‌اي بهتر با روسيه نياز داريم. نبايد نسبت به هم‌بستگي خود ترديد كنيم. سخنان وي در حالي است كه وزير خارجه آلمان كه نشست اخير ناتو را «بسيار خوب و موفق» ارزيابي كرده، اعتقاد دارد ما از ناتو حمايت مي‌كنيم. من مي‌دانم كه بعضي اوقات درك فرآيند بودجه ما براي كساني كه خارج از گود قرار دارند، دشوار است اما ما به روشني تأكيد كرده‌ايم كه پول بيشتري را در امور دفاعي سرمايه‌گذاري خواهيم كرد. در نشست ناتو هم‌بستگي زيادي وجود داشت و از بحراني كه من چيزهاي زيادي درباره آن خوانده بودم هيچ اثري نبود.
در نشست اخير ناتو، امريكا به فشار بر تركيه شدت بخشيده بود تا از معامله تسليحاتي موشكي اس-400 فاصله بگيرد. معاون رييس‌جمهور امريكا مدعي است اگر تركيه اين سيستم دفاع موشكي را از روسيه بخرد، خود را با خطر منتفي شدن از برنامه جت‌هاي جنگنده اف-35 امريكا روبه‌رو خواهد كرد. وزير خارجه تركيه ضمن اشاره به اينكه رويكرد امريكا در رابطه با خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 توسط تركيه از روسيه را صحيح ارزيابي نمي‌كند، فشار و تحميل يك كشور براي خريد يا عدم خريد يا سامانه مغاير روحيه هم‌پيماني مي‌داند.
برگزاري اين نشست در حالي است كه حمايت از عضويت در ناتو در بين كشورهاي اتحاديه اروپا كاهش يافته است. در سال 2017 حدود 68 درصد از آلماني‌ها از عضويت كشورشان در پيمان نظامي ناتو حمايت مي‌كردند اين ميزان در سال 2019 به
54 درصد رسيده است. همين روند در انگليس و فرانسه نيز مشاهده مي‌شود. در امريكا فقط 44 درصد از مردم از عضويت در ناتو حمايت مي‌كنند.