نقش ايران در صلح يمن
محمد شريعتي دهاقان
موضوع يمن هر لحظه پيچيده‌تر مي‌شود. بسياري به دنبال اين هستند كه عامل اصلي وضعيت كنوني يمن را ايران معرفي كنند اما اينگونه نيست و حتي حمله عربستان به يمن نيز عامل اصلي به وجود آمدن اين شرايط در يمن نيست. مشكل يمن بيشتر يك موضوع داخلي است. يمن جمعيتي معادل با جمعيت عربستان را در مساحتي كوچك‌تر در خود جاي داده است و حتي پنج درصد مايحتاج غذايي خود را نمي‌تواند از داخل فراهم كند، چرا كه منابع داخلي مناسبي در اختيار ندارد. مشكلات يمن همواره به دليل گرايش‌هاي مذهبي، قبيلگي يا سوءاستفاده از اموال و شرايط دولتي بوده و اين نيز ادامه دارد. ولي اينكه تصور كنيم عربستان مي‌تواند با يك حمله نظامي به اهدافش دست بيابد خيالي واهي است. براي خروج از اين شرايط بايد بر تمامي طرف‌هاي درگير در يمن فشار وارد كرد. به نظر مي‌رسد همان‌گونه كه در سال 2012 طرح كشورهاي خليج فارس براي خروج علي عبدالله صالح از قدرت و ايجاد يك دولت انتقالي تا حدودي با موفقيت ايران و حوثي‌ها همراه بود، اكنون نيز مي‌تواند طرحي اينچنيني مطرح شود. در چنين شرايطي بايد حملات هوايي عربستان و حملات توپخانه‌اي متوقف شود. اما مشكل اينجاست كه ممكن است در حين آتش‌بس طرف‌هاي درگير در يمن شرايط را مجدد به نفع خود تغيير دهند، زيرا آرايش سياسي در يمن ممكن است هر لحظه تغيير كند. حوثي‌ها در گذشته با قطر و عمان بيشتر ارتباط داشتند و با ايران ارتباط چنداني نداشتند و در داخل با دولت علي عبدالله صالح در حال جنگ بودند در صورتي كه اكنون در كنار صالح قرار گرفته‌اند. صحنه ائتلاف و جنگ در يمن متغير است. نمونه بارز آن را مي‌توان از مقايسه شرايط 2012 و اكنون يافت. علي عبدالله صالح، ديكتاتور سابق يمن در گذشته با عربستان روابط بسيار نزديكي داشت و حوثي‌ها را سركوب مي‌كرد اما اكنون مي‌بينيم طرفين درگير سابق دركنار يكديگر مي‌جنگند و صالح رودرروي عربستان قرار گرفته است. بنابراين به اين همپيماني‌ها نمي‌توان اعتماد كرد. در حال حاضر برخي رسانه‌ها عنوان داشته‌اند كه در سفر اردوغان به ايران، دولت ايران طرحي را براي خروج يمن از بحران ارايه داده است و سفر روز گذشته آقاي ظريف به عمان نيز بسيار موفقيت‌آميز بوده است. گرايش پاكستان نيز كه در حال تصميم‌گيري براي دخالت در نبرد نظامي يمن در كنار عربستان است، مي‌تواند با حضور دكتر ظريف در اسلام‌آباد اندكي تغيير يابد و پاكستان مواضع تند گذشته خود عليه حوثي‌ها در يمن و حضور در كنار عربستان را تعديل كند. حتي در پاكستان موضوعي مطرح شده كه همزمان با دعوت آقاي ظريف به پاكستان، سعود الفيصل وزير خارجه عربستان نيز به اسلام‌آباد دعوت شود تا طرفين بتوانند به راه‌حلي مشترك براي خروج از اين بحران دست يابند. به هر ترتيب اينكه عمان موضع مثبتي نسبت به حمله عربستان به يمن نداشت بسيار مهم است و اكنون مهم‌تر اين است كه پاكستان با توجه به همسايگي با ايران وارد چنين جنگي نشود و سفر آقاي ظريف به اسلام‌آباد در اين زمينه نقش بسزايي ايفا خواهد كرد. در حال حاضر شرايط يمن به‌شدت در حال تغيير است زيرا مواضع برخي مقامات يمني كه با ايران ارتباط مناسبي داشتند هم‌اكنون در حمايت از حمله هوايي عربستان برخاسته‌اند و حتي افغانستان نيز به حمايت از عربستان پرداخته است. ما نقش ايران در شرايط فعلي مي‌تواند بسيار موثر باشد و تهران بايد با حفظ بي‌طرفي خود نقشي ميانجيگر را ايفا كند. اما در بخشي ديگر اگر بخواهيم به شرايط كنوني جنگ يمن پرداخته شود بايد گفت عربستان در ابتدا تصور مي‌كرد كه مي‌تواند جنگ را در صنعا اداره كند اما در حال حاضر جنگ به عدن كشيده شده است كه حتي باعث تخريب مواضع نيروهاي منصور هادي در اين منطقه نيز شده است و اين موضوع نيز خارج از تصور ناظرين بود زيرا بسياري فكر مي‌كردند كه نيروي هوايي كار را يكسره مي‌كند اما اينگونه نشد و حالا عربستان به فكر ارسال نيروي زميني به يمن افتاده كه هنوز تصميمي گرفته نشده است، زيرا روي نيروهاي نظامي عربستان نمي‌توان حساب چنداني باز كرد، از طرف ديگر مصر نيز براي ارسال نيرو مردد است. اما بايد گفت كه وضعيت انساني در يمن بسيار وخيم است و بايد هرچه سريع‌تر يك آتش‌بس سراسري برقرار شده و كشورهاي منطقه با ارايه يك راه‌حل سياسي به صلح يمن كمك كنند. البته نبايد فراموش كرد كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به دنبال تصويب قطعنامه‌اي بر ضد حوثي‌ها و در راستاي تسهيل ارسال سلاح و نيروي زميني ذيل يك قطعنامه شوراي امنيت هستند و در اين راستا چين و روسيه نقشي اساسي ايفا خواهند كرد و بايد ديد آنها با نظر ممتنع خود راه را براي تصويب قطعنامه باز مي‌كنند يا با آن مخالفت كرده و وتو مي‌كنند كه البته هنوز اين امر مشخص نيست.