ساعت از 23 شامگاه روز دوشنبه، هشتم بهمن ماه گذشته بود كه حميد رسايي، نماينده عضو جبهه پايداري مجلس نهم با انتشار مطلبي در كانال تلگرام خود از درگيري لفظي حسن روحاني در مقام رياست شوراي عالي فضاي مجازي با عزت‌الله ضرغامي، رييس اسبق صداوسيما و عضو فعلي اين شوراي عالي در آخرين جلسه اين شورا پرده برداشت. روايتي كه اگرچه تا زمان نگارش اين گزارش از سوي هيچ‌يك از اعضاي حقيقي و حقوقي شوراي عالي فضاي مجازي تاييد نشده اما عدم تكذيب آن مي‌تواند به نحوي مويد اصل ماجرا باشد. هر چند نحوه روايت و شرح آنچه به سرعت با عنوان «درگيري لفظي روحاني و ضرغامي در جلسه شوراي عالي فضاي مجازي» به بحث داغ فضاي مجازي تبديل شد به نظر چندان دقيق نمي‌آيد. ضمن آنكه اين روايت عجيب اگرچه حالا از سوي چند نفر از سياسيون همچون حميد رسايي نيز بازنشر شده اما اين روايت نخست توسط علي نادري، سردبير سايت رجانيوز نزديك به جبهه پايداري و در ادامه از سوي حسن روزي‌طلب، عضو شوراي سردبيري اين پايگاه خبري و چند نفر از ديگر همفكران رسايي و جبهه پايداري بازنشر شد.
روايت پايداري‌ها از درگيري لفظي روحاني و ضرغامي
بنابر ادعاي سردبير رجانيوز، ماجراي اين درگيري از اين قرار بوده كه عزت‌الله ضرغامي با اشاره به سخنان چندي قبل حسن روحاني درباره فضاي مجازي و برخي ديگر از مباحث چالشي فرهنگي- اجتماعي، رييس‌جمهور را خطاب قرار داده و مي‌گويد:«اين حرف‌ها چه بود كه راجع به فيلترينگ و حجاب زدي!» تذكري با لحن و كلامي تند كه روحاني را ناچار به واكنش كرده به ضرغامي مي‌گويد:«به شما ربطي ندارد من چه گفتم!» اما اين پاسخ روحاني منجر به برافروختگي ضرغامي شده و چنانچه نادري و ديگر پايداري‌ها روايت كردند به روحاني مي‌گويد:«به خودت و همه كس و كارت ربط ندارد. به من ربط دارد. شما بايد توضيح دهيد چرا اين حرف‌ها را زدي!» درگيري لفظي البته چند جمله‌اي بيشتر ادامه يافته اما آنچه بنابر روايات منتشر شده از سوي پايداري‌ها در نهايت رخ داده از اين قرار است كه روحاني پس از مواجه شدن با سماجت ضرغامي براي حضور در جلسه، ناچار خود مكان جلسه را ترك كرده و بيرون مي‌رود.
تغيير مشي نوضرغامي
البته هنوز مشخص نشده كه منبع مدعيات اين چند فعال رسانه‌اي و سياسي نزديك به جبهه پايداري چه كسي بوده است اما نگاهي به مشي و مرام سياست‌ورزي عزت‌الله ضرغامي در دو، سه سال گذشته از تفاوت و تغيير رويه فاحش او در اين مدت نسبت به گذشته حكايت دارد. تغيير روشي كه از ماه‌هاي منتهي به انتخابات رياست‌جمهوري اخير آغاز شد و بارها از سوي ناظران به عنوان تلاشي براي رسيدن به پاستور تعبير شد. ضرغامي كه در آن زمان سعي داشت به عنوان كانديداي مورد حمايت جناح راست و جمنا وارد رقابت شود، مدتي روي به فعاليت‌هاي اينستاگرامي و توييتري آورد و در ادامه، تصاويري از آنچه «صبحانه‌هاي كاري» لقب داده بود را منتشر كرد. هم‌نشيني‌هايي كه بعضا با برخي چهره‌هاي سياسي اصلاح‌طلب همچون حسين كروبي، فرزند حجت‌الاسلام‌والمسلمين مهدي كروبي، دبيركل محصور حزب «اعتماد ملي» برگزار شد. البته اين تنها اقدامات ضرغامي نبود كه از نوعي تغيير روش سياست‌ورزي او حكايت داشت. ضرغامي همزمان با اين هم‌نشيني‌هاي گاه جنجالي هر از گاهي سخناني جنجالي نيز به زبان آورد. سخناني كه اگرچه شبيه به آنچه حالا به عنوان درگيري لفظي‌اش با روحاني منتشر شده، پرحاشيه بود اما تقريبا همگي از موضعي خلاف آنچه حالا مي‌بينيم، مطرح مي‌شد. سخناني با تاكيد بر تساهل و تسامح در امور فرهنگي و سياسي ظاهرا در تلاش براي به دست آوردن دل نسل‌هاي جوان‌تر انقلاب.
پرسش از نوضرغامي جديد
فارغ از اين تغيير آشكار در مواضع جديد ضرغامي اما حالا اصل ماجراي درگيري لفظي او و رييس‌جمهور، پرسش‌هايي جدي را پيش آورده كه در صدر آن، اين سوال قرار دارد كه حد و حدود اظهارنظر و بيان عقيده شهروندان كجاست و مهم‌تر يا به تعبيري، سياسي‌تر، آيا رييس‌جمهور مملكت حق ندارد ديدگاه خود را درباره موضوعات سياسي و غيرسياسي بيان كند؟! آن هم در شرايطي كه با نگاهي به متن و محتواي آن بخشي از سخنان روحاني كه مورد انتقاد ضرغامي قرار گرفته، مي‌بينيم آنچه در آن سخنراني به طور كلي مورد تاكيد رييس‌جمهور قرار داشته اين توصيه صحيح و البته تكراري است كه شيوه‌هاي سلبي و قهري در مسائل فرهنگي و اجتماعي كارايي ندارد و گاهي نتيجه عكس به همراه خواهد داشت. هر چند آنچه حالا پايداري‌ها از لابه‌لاي روايت درگيري لفظي روحاني و ضرغامي در نقد سخنان 10 روز قبل رييس‌جمهور بيان كرده‌اند، نخستين واكنش انتقادي به آن سخنراني كم‌نظير روحاني نبود.
بازخواني واكنش مراجع به سخنان روحاني
«اخيرا جناب رييس‌جمهور دو جمله درباره مساله حجاب و فضاي مجازي گفتند كه متأسفانه هر دو زننده بود ... مساله حجاب جزو مسائل ضروري است... شما رييس‌جمهوري اسلامي هستيد؛ نه رييس‌جمهور كشور دموكراتيك سكولار! ... درباره فضاي مجازي هم ببينيد كه چه فسادهايي رخ داده است ... بنده از برخي از قضات محترم دادگستري شنيده‌ام كه مي‌گفتند اكثر طلاق‌هايي كه واقع مي‌شود، مرتبط با وسوسه‌هاي فضاي مجازي است و اكثر بدآموزي‌ها و انحرافات هم مربوط به اين فضاست.» اين جملات، بخشي از سخنان آيت‌الله مكارم‌شيرازي از مراجع تقليد برجسته شيعه است كه چندي پيش در واكنش به يكي از آخرين اظهارنظرهاي حسن روحاني، رييس‌جمهوري مطرح شد. درست 2 روز بعد از بازديد روز يك بهمن ماه حسن روحاني از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و سخنراني در جمع مديران ارشد اين وزارتخانه درباره لزوم بازنگري در برخي امور فرهنگي و اجتماعي.
روحاني چه گفته بود؟!
روحاني در آن اظهارات به‌صراحت اقدامات مربوط به فليترينگ فضاي مجازي را «اشتباه» خواند و تاكيد كرده بود اين سياست كه مي‌پندارد در صورت بستن و محدود كردن فضاي مجازي ديگر هيچ شهروندي به سراغ آن نمي‌رود، سياستي است محكوم به شكست.
روحاني در آن سخنراني همچنين به بحث سياست‌هاي مربوط به حجاب نيز پرداخته و گفته بود:«همه آنچه درباره حجاب در قرآن آمده براي حمايت از زن است اما به گونه‌اي رفتار شده كه انگار بايد چماقي بر سر زن باشد و اين به خاطر آن است كه مساله حجاب را درست در جامعه تبيين نكرديم.»
نگاه مخالفان به وظايف دولت
اين اصل كلام حسن روحاني در آن سخنراني بحث‌انگيز در وزارت ارتباطات بود و چنانچه گفتيم هنوز 48 ساعت از اين سخنراني نگذشته بود كه اخباري در نقد اين اظهارات به تيتر مطبوعات مختلف به ويژه رسانه‌هاي منتقد دولت راه يافت كه شايد مهم‌ترينِ اين واكنش‌ها يادداشت حسين شريعتمداري، مديرمسوول روزنامه كيهان بود كه خطاب به روحاني نوشت:«اساسا اگر مسوولان نظام اسلامي در قبال مردم وظيفه‌اي جز ابلاغ مباني اسلام نداشتند و قرار بود ملت را در مقابل پليدي‌ها و پلشتي تنها بگذارند، اين همه تاكيد بر وظيفه امر به معروف و نهي از منكر معنا و مفهومي نداشت.»
البته تاكيد شريعتمداري بر اينكه مسوولان در قبال مردم «وظيفه‌اي جز ابلاغ مباني اسلام ندارند» در حالي مطرح شد كه همزمان، برخي از ديگر همفكران شريعتمداري اتفاقا گفتند و نوشتند كه روحاني براي فرار از مسووليت اصلي خود كه پرداختن به معيشت مردم و ايجاد رفاه عمومي است از مسائل حساسي همچون «فيلترينگ» و «حجاب» سخن مي‌گويد. انتقاداتي كه حتي تا همين ديروز هم ادامه داشت. آنجا كه مجتبي ذوالنوري، نماينده عضو جبهه پايداري قم در مجلس در يك تذكر شفاهي گفت: «بيكاري و فقر وضعيت معيشت مردم را دچار مشكل كرده اما برخي آقايان همانند رييس‌جمهور گاهي آدرس‌هاي اشتباه مي‌دهند و در تريبون‌ها موضوع حصر را مطرح مي‌كنند. امروز مشكلات مردم، صف‌هاي طولاني گوشت و برنج در سرماي زمستان، بيكاري، افزايش آسيب‌هاي اجتماعي، اعتياد، طلاق و حاشيه‌نشيني است اما برخي آدرس‌هاي مردم‌فريب مي‌دهند تا توجه مردم را از مشكلات اصلي كشور منحرف كنند.»
انتقادهايي كه فارغ از قبول يا رد عملكرد دولت به نظر از مي‌‌برند و اين پرسش را ايجاد مي‌كنند كه اولا بالاخره تنها وظيفه دولت، ابلاغ مباني اسلام و متعاقبا پرداختن به مسائل اجتماعي و فرهنگي و مذهبي است يا رسيدگي به وضع معيشت و رفاه‌شان در ثاني، اگر وظيفه اصلي دولت مباحث اقتصادي است و موضوعاتي همچون فيلترينگ، فرعِ اين مباحث قرار دارد، چطور يك اظهارنظر ساده، آن هم در حالي كه همين سخنان پيش از رييس‌جمهور بارها و بارها از سوي كارشناسان مختلف و ديگر مسوولان مطرح شده، چنين به اصل و اساس سياست‌ورزي مخالفان دولت تبديل مي‌شود؟!
هر چند به نظر مي‌رسد، بخشي از اين انتقادها به رييس‌جمهور نيز لزوما رنگ و بوي سياسي نداشته و ناشي از دغدغه عقيدتي منتقدان بوده است. آنجا كه آيت‌الله جعفر سبحاني، يكي ديگر از مراجع تقليد برجسته شيعه هم‌سو با آيت‌الله مكارم‌شيرازي به اظهارات رييس‌جمهوري انتقاد كرد و گفت:«حجاب از قبيل مسائل تكليفي است؛ حجاب، چماقي بر سر زنان نيست؛ بلكه مرتبط با عفاف آنان است.» وي همچنين تاكيد كرد:«آقاياني كه در راس كار هستند، يك مقدار از مسائل را براي حوزه بگذارند؛ شما كه عقل كل نيستيد؛ اقتصاد، سياست و... براي شما ولي احكام شرعي را براي حوزه بگذاريد. حجاب تنها با نصيحت درست نمي‌شود. ۵۰ درصد با نصيحت است اما ۵۰ درصد ديگر اجرا مي‌خواهد، امر به معروف مي‌خواهد، نهي از منكر مي‌خواهد.»
آيت‌الله مكارم‌شيرازي نيز در بخش ديگري از همان سخنراني كه در حاشيه جلسه درس خارج فقه خود ايراد كرده بود، گفت:«رييس‌جمهور در سخنان خود مي‌گويد«وقتي مردم همه چيز را خواستند، نبايد جلوي خواست آنان را گرفت» كه در پاسخ بايد گفت، اگر مردم همه چيز را مي‌فهمند، پس در دادگستري و تعزيرات را هم ببنديد؛ يقينا يك عده خطاكار در كشور وجود دارند كه بايد جلوي آنان را گرفت.» اگرچه خبرگزاري حوزه، سخنان روحاني از قول آيت‌الله مكارم‌شيرازي را در گيومه قرار داده و تلويحا اين جمله را به عنوان نقل‌قول مستقيم از رييس‌جمهور منتشر كرده بود اما چنانچه بنابه حكم منطق نيز مي‌شد حدس زد، روحاني هرگز نگفته بود «وقتي مردم همه چيز را خواستند، نبايد جلوي خواست آنان را گرفت.» البته در سخنراني روحاني، چند جمله‌اي با مضموني شبيه به آنچه خبرگزاري حوزه منتشر كرد، ديده مي‌شد .