دغدغه‌هاي آيت‌الله جوادي آملي درباره حوزه:
مسائلي در حوزه علميه اتفاق مي‌افتد كه بيشتر براي توجيه حكومت است
حوزه علميه اين روزها بيش از هر زمان ديگري زير ذره‌بين قرار گرفته است به نحوي كه طي ماه‌هاي اخير هفته‌اي نبوده كه درباره اين مركز علمي فقهي خبري روي خروجي رسانه‌ها منتشر نشود. بسياري از علما و چهره‌هاي برجسته همواره نگراني و دغدغه‌هايي نسبت به حوزه داشتند و به همين دليل پاي اين دغدغه‌ها به رسانه باز شده است. يكي از چهره‌هاي مهم حوزوي آيت‌الله جوادي‌آملي از مراجع تقليد است. موضع‌گيري سال‌هاي اخير اين مرجع تقليد همواره مورد توجه رسانه‌ها همچنين علاقه‌مندان به ايشان واقع شده است، اخيرا از وضعيت حوزه‌هاي علميه انتقاداتي مطرح كرده‌اند. آيت‌الله جوادي‌آملي با بيان اينكه اما امروز از ۵۰ هزار طلبه 3 نفر توليدكننده علم نداريم، گفته است: ميوه ايران بايد آخوند خراساني‌ها باشد، آقاي ناييني باشد، آسيد ابوالحسن باشد، امام باشد، آقاي خويي باشد، اينها باشند، چرا ما جزو اين افراد نباشيم؟ الان تمام تلاش و كوشش ما اين است كه مثلا در فرمايشات مرحوم آخوند، يا در مبناي مرحوم آقاي ناييني يا مبناي مرحوم آقا ضيا متخصص شويم! چرا فكر نكنيم مثل اينها حرف تازه بياوريم؟ مگر حرف تازه كم است؟ مگر حرف علمي محدود است؟ قطعا اينچنين نيست.
برخي اساتيد حوزه علميه معتقدند، وضعيت كنوني به خاطر آن است كه دستگاه اداره كشور براي بعضي مناصب سياسي و مديريتي سراغ حوزويان مي‌رود و اين موضوع باعث مي‌شود، دست حوزه از نيروهاي درجه يك علمي خالي شود؛ موضوعي كه آيت‌الله‌العظمي جوادي‌آملي براي آن از تعبير «نهال‌فروشي» استفاده مي‌كند.در همين زمينه حجت‌الاسلام‌والمسلمين مرتضي جوادي‌آملي به جماران مي‌گويد: انتظاري كه آيت‌الله جوادي‌آملي مطرح كردند اين است كه به واسطه انقلاب اسلامي كه براي جامعه توانمندي‌هايي فراهم شده، حوزه به عنوان قافله و كاروان علم بتواند محصولات ارزشمندتري را به نظام اسلامي تقديم كند. با انقلاب اسلامي رابطه‌اي با مجامع علمي باز شده است و اين ارتباط مي‌تواند در غنا و قوت حوزه بيفزايد و باعث تقويب اركان حوزه شود. حجت‌الاسلام‌والمسلمين مرتضي جوادي‌آملي در ارتباط با اينكه چرا حوزه مانند سابق توليدكننده علم نيست، مي‌گويد: يكي از مهم‌ترين دلايلي كه همه بزرگان بر آن اذعان دارند، مساله استقلال و آزادي حوزه است. تا زماني كه حوزه به استقلال ذاتي خود نرسد و آزادي لازم براي انديشه‌هاي صحيح و ناب درون حوزه را نداشته باشد، توليد علم در آن اتفاق نخواهد افتاد. حوزه‌اي كه خود را وامدار حكومت بداند و مسووليت خود را توجيه‌گري براي دولت و حكومت بداند، آماده توليد علم نخواهد بود. حوزه‌اي كه مسووليت‌ها و مسوولان آن بيشتر در مسير توجيه قدرت و حكومت باشد ذاتا نمي‌تواند به كارهاي بزرگ بپردازد. در طول سال مسائلي در حوزه علميه و مدرسه فيضيه قلب حوزه علميه اتفاق مي‌افتد كه بيشتر براي توجيه حكومت است. اين اتفاقات فضاي حوزه را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد و اجازه حركت‌هاي علمي عميق و استوار را به حوزه و حوزويان نمي‌دهد.وي ادامه داد: جهت‌گيري لازم ديگر براي توليد آثار ارزشمند و فاخر، تشكيل يك جامعه علمي است. مراد از يك جامعه علمي جامعه‌اي است كه در همه اركان و بخش‌هاي آن از اساتيد و طلبه‌ها گرفته تا همه كساني كه در حوزه تنفس مي‌كنند، وحدت و انسجام حاكم باشد. اگر در يك جامعه علمي وحدت، همدلي، رفاقت و صميميت شكل نگيرد، روح و جاني براي كارهاي استوار نخواهد بود. البته بايد اعتراف كنيم براي اتفاقات بزرگي مثل توليد آثار مرحوم علامه طباطبايي و علامه اميني ما هم به بنيان‌هاي علمي و هم به بنيان‌هاي ايماني نياز داريم. اين دو عالم برجسته ضمن آنكه معرفت و آگاهي
قابل توجهي داشتند به قرآن و نقش‌آفريني آن باور داشتند. ما الان خيلي چنين باورها و معرفت‌هايي را در حوزه نمي‌بينيم. افرادي كه بنيه‌هاي معرفتي قوي داشته باشند همچنين برآمده از بنيان‌هاي مستحكم ايماني باشند، كمترند. جامعه‌اي كه به خاطر مسائل اجتماعي و سياسي از حركت‌هايي متاثر است كه از بيرون به آن تحميل مي‌شود، نمي‌تواند جامعه‌اي علمي و مبتني بر علم و ايمان باشد. فرمايش ديگر آيت‌الله جوادي‌آملي كه براي آن از تعبير نهال‌فروشي استفاده مي‌كنند اين است كه در حوزه‌هاي علميه افرد فراواني مي‌آيند اما آنها كه زبده‌اند و مي‌توانند براي آينده حوزه مفيد باشند، افراد زيادي نيستند. جذب و گزينشي كه در دفاتر متعدد براي شناسايي نيروها و گماردن طلبه‌ها به كارهاي مديريتي و سياسي و... وجود دارد، روح و روان حوزه را براي يك فعاليت علمي مي‌بندد. در يك كلاس 20 نفره 4 يا 5 نفر قوت علمي خوب دارند و اين 5 نفر هستند كه 20 نفر را حفظ مي‌كنند. زمام يك مجموعه علمي به همين 5 نفر است اما اگر ما آنها را براي كارهاي مديريتي و سياسي بگيريم مجموعه ديگر نمي‌تواند روي پاي خود بايستند.
آيت‌الله جوادي‌آملي در بيان ديگري مي‌فرمايند: مراجع عظام و زعماي حوزه باغبانان حوزه هستند. هر باغبان وقتي محصولش را درو مي‌كند بخشي را براي آذوقه سال خود مي‌گيرد، بخشي از آن را براي آذوقه سال آينده نگه مي‌دارد و مابقي را براي فروش كنار مي‌گذارد. مراجع بايد اولين انتخاب را از بهترين شاگردان خود داشته باشند و در بخش‌هاي مختلف علوم از بهترين‌هاي محصول خود انتخاب كنند. دستگاه‌هاي كشور نيروها را براي خود مي‌خواهند و طلاب هم به خاطر مشكلات مالي مناصب را مي‌پذيرند و از حوزه مي‌روند. طبيعي است كه با جذب اين نيروها، حوزه خالي مي‌شود.او ادامه مي‌دهد: نكته قابل تامل اين است كه نظام حوزوي تا چه حد توانسته خود را كارآمد كند و از تكنيك‌ها و فضاهاي آموزشي كه در فضاهاي مدرن پيش آمده چقدر توانسته بهره‌مند شود. اين از جمله مواردي است كه براي حوزه نمي‌توان كارنامه خيلي موفقي ارايه داد. امروزه با توجه به علمي و تخصصي شدن نظام‌هاي آموزشي و پژوهشي نمي‌توان هر كسي را مسوول قرار داد. حوزه امروز بايد با حوزه 40 سال گذشته كاملا متفاوت باشد و بتواند با زبان روز و امكاناتي كه در نظام آموزشي هست، سخن بگويد. استاد حوزه علميه قم از ديگر مسائل كاهش توليدات حوزه علميه را نبود ارتباط با نظام بين‌الملل مي‌داند و مي‌گويد: درست است كه امروز از كشورهاي متعددي به حوزه مي‌آيند اما آنها در نظام‌هاي متفاوت از حوزه علميه ما رشد كرده‌اند. متاسفانه در حوزه ارتباط با مجامع علمي مانند الازهر مصر يا جامعه ام‌القري وجود ندارد. بيگانگي از اين فضاهاي علمي باعث ضعف و ناتواني و ناشناخته ماندن مكتب اصيل تشيع و حوزه علميه است. اتفاقي كه آيت‌الله بروجردي در باب معرفي شيعه و ارتباط با جامعه الازهر باز كردند، افق بسيار روشني بود كه تشيع را چندين پله بالا برد و آن را به جهان اسلام نماياند. اما متاسفانه ما در طول اين 40 سال نتوانستيم از فرصت‌ها استفاده كنيم و ارتباط خود را با مجامع علمي شناخته شده‌اي گسترش دهيم.
وي در پايان تاكيد مي‌كند: هر چه حوزه مستقل‌تر باشد، نظام قوي‌تر است. در منابع وحياني ما آمده است كه «برادر تو كسي است كه با تو صادق باشد نه آنكه تو را تصديق كند.» اگر حوزه بخواهد يك نظام را تصديق كند قطعا نه نظام موفق است و نه حوزه. تصديق بدون مبنا و پايه اساسي موقتي است. اين رفتار نه شايسته نظام اسلامي است و نه شايسته حوزه. اگر حوزه خود را از جايگاه صداقت ببيند و نظام هم انتظار تصديق بي‌پايه نداشته باشد هر دو از همديگر منتفع مي‌شوند.
يكي ديگر از موضوعاتي كه اين روزها درباره حوزه وجود دارد، بودجه اين نهاد علمي است. چندي پيش حسام‌الدين آشنا با انتشار توييتي نسبت به عدم شفافيت بودجه انتقاد كرد. در همين راستا عبدالرضا هاشم‌زايي، نماينده مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با اعتماد آنلاين با اشاره به اظهارات حسام‌الدين آشنا در خصوص عدم شفافيت بودجه گفت: يك عده واضح نمي‌گويند كه كدام قسمت بودجه شفاف نيست. اما به نظر مي‌رسد مقصود از اين صحبت‌ها، بودجه‌هاي موسسات فرهنگي است كه بودجه آنها پيش از انقلاب توسط مردم داده مي‌شد. به نظر مي‌رسد افرادي به بودجه فرهنگي برخي موسسات و حوزه‌ها مانند جامعه‌المصطفي، حوزه علميه خواهران، بيمه طلاب بيكار و... معترض هستند. سال گذشته اين بودجه تحت عنوان تبصره ۱۷ مطرح بود. پيش از اين، اين هزينه‌هاي فرهنگي را مردم مي‌دادند و اگر در حال حاضر مردم كمتر كمك مي‌كنند بايد علت آن را ريشه‌يابي كنيم. هاشم‌زايي ادامه داد: در حال حاضر فضاي مجازي تمامي مسائل را به اطلاع مردم مي‌رساند بنابراين من معتقدم بايد در بودجه شفافيت بيشتري صورت بگيرد و مردم و نمايندگان مردم بدانند با توجه به اختياراتي كه قانون به نمايندگان مجلس داده تا خرج و دخل مملكت را مديريت كنند آيا به واقع مجلس در اين سال‌ها مديريت كرده يا خير.اين نماينده مجلس با تاكيد بر كاهش اثر لابي‌گري‌ها در بودجه اظهار كرد: لابي‌گري جزو اصول ما شده است از انتخاب وزرا و استانداران گرفته تا بودجه. نمي‌توانيم جلوي لابي‌گري را بگيريم اما بايد بتوانيم اثر لابي‌گري‌ها را كم كنيم چون لابي‌گري‌ها موجب بر هم خوردن توازن بودجه مي‌شود.