محمد صلاح؛ مهمترين رقيب ايران در جام جهاني
نگاهي به آخرين وضعيت فرعون مصر
اكثر كارشناسان و شهود عمومي هواداران بر اين باور هستند كه مصر مهمترين رقيب ايران در جام جهاني پيش رو است. يعني تصور بر اين است كه ايران مقابل بلژيك ميبازد و نيوزيلند را ميبرد. بنابراين نتيجه بازي با مصر تعيينكننده خواهد بود.
همه ميدانند كه مصر يعني محمد صلاح! محمد صلاحي كه روزهاي خوبي در ليورپول پشت سر نگذاشته، اما در شروع ليگ ملتهاي آفريقا توانست گل پيروزي بخش تيمش را وارد دروازه زيمبابوه كند تا نشان بدهد صلاح تيم ملي با صلاح آنفيلد متفاوت است. اين مساله براي فوتبال ايران بسيار مهم است.
اما صلاح چه جايگاهي در فوتبال مصر دارد؟ چه ميزان آمادگي از او ديده ميشود و چه چيزهايي بايد راجع به او بدانيم؟ در جام ملتهاي آفريقا (AFCON) يك قانون نانوشته وجود دارد: در آستانه نخستين بازي هر تيم، سرمربي و كاپيتان در كنار هم مقابل رسانهها مينشينند، چند جمله ابتدايي ميگويند و سپس به پرسشهاي خبرنگاران پاسخ ميدهند. اما در سالهاي اخير، مصر اين رسم را به شكلي متفاوت اجرا كرده است. در دوره ۲۰۲۴ اين رقابتها، روي ويتوريا، سرمربي پرتغالي تيم ملي مصر به جاي محمد صلاح، با محمد الشناوي، مسنترين بازيكن تيم در نشست خبري حاضر شد.
از يك جهت، اين كار با سنتهاي قديمي مصر همخواني داشت، چراكه در اين كشور كاپيتان تيم همواره بر اساس تعداد بازيهاي ملي انتخاب ميشد، نه بر پايه استعداد يا حتي ميزان نفوذ در تيم. محمد صلاح بهطور رسمي در سال ۲۰۲۱ كاپيتان مصر شد. همين موضوع خود نوعي گسست از گذشته به حساب ميآمد، زيرا نفر بعدي در صف كاپيتاني احمد فتحي بود؛ مدافع راست ۳۵ ساله.
احمد حجازي، مدافع سابق وستبرومويچ، نيز در سلسله مراتب جلوتر از صلاح قرار داشت، اما صلاح انتخاب شد، چون به مشهورترين فوتباليست تاريخ كشور تبديل شده بود. خيلي زود به صلاح اختيار داده شد كه درباره برخي مسووليتها خودش تصميم بگيرد و همين باعث شد او تا آخرين بازي مرحله گروهي، زماني كه مصر براي صعود نياز به نتيجه داشت، در نشست خبري آبيجان حاضر نشود.
البته صلاح در آن بازي هم بازي نميكرد، چون مصدوم بود و همين موضوع فضاي اتاق را كاملا عجيب كرده بود. در همان مقطع تصميم گرفته شده بود كه او براي تسريع روند درمانش به انگليس بازگردد، اما اين موضوع چند ساعت بعد و زماني علني شد كه يورگن كلوپ پس از پيروزي ليورپول مقابل بورنموث توضيح داد دقيقا چه اتفاقي در حال رخ دادن است.
براي صلاح، اين ماجرا به شكلي آشفته پيش رفت، چون اين تصور را ايجاد كرد كه ليورپول تصميمگيرنده اصلي است. يكي از تندترين منتقدان او در آن مقطع، حسام حسن، سرمربي فعلي تيم ملي مصر بود كه آن زمان به عنوان كارشناس تلويزيوني فعاليت ميكرد. او پيشنهاد داد كه صلاح حتي اگر بهطور معجزهآسا تا پايان تورنمنت به آمادگي برسد، نبايد به ساحل عاج بازگردد. حسن با لحني قاطع گفت: «اينجا مردهايي داريم كه كار را انجام ميدهند.»
حالا كه حسام حسن بايد با صلاح كار كند، لحن ديپلماتيكتري در پيش گرفته است. در تيم ملي مصر، صلاح تا حد زيادي هر چه بخواهد به دست ميآورد؛ هر وقت بخواهد صحبت ميكند، دنيا به دور او ميچرخد و همه هم اين را پذيرفتهاند. احتمالا همين فضا باعث ميشود كه او گاهي در ليورپول هم با لجبازي رفتار كند.
مصر تلاش ميكرد راهي براي عبور از زيمبابوه پيدا كند؛ تيمي كه پس از صعود به جام ملتها، در گروه ششتيمي مقدماتي جام جهاني، با فاصلهاي قابل توجه در قعر جدول قرار گرفت. صلاح براي نخستينبار پس از شكست تحقيرآميز ۴-۱ ليورپول مقابل پياسوي آيندهوون در پايان ماه نوامبر در تركيب اصلي قرار گرفت.
عملكرد او و تيم ملي مصر شباهت زيادي به بازي افتتاحيهشان در همين رقابتها تقريبا دو سال پيش داشت. صلاح در 10 دقيقه ابتدايي دو ارسال دقيق به محوطه جريمه فرستاد كه همتيميهايش بايد از آنها گل ميساختند. مصر فوتبال جذابي بازي ميكرد، اما ناگهان ضربه گل زيمبابوه همه چيز را تغيير داد.
برخلاف دو سال پيش، اينبار همه بازي از صلاح عبور نميكرد. اگر او عاقل باشد، شايد متوجه شود كه حتي ستارهها هم گاهي با لمس كمتر توپ موثرتر هستند. اين موضوع با وجود كيفيت بالاتري كه حالا اطرافش وجود دارد، آسانتر شده است. عمر مرموش، بازيكن منچسترسيتي، قابل اعتماد است و ميتواند توپ را نگه دارد و جريان بازي بسازد. وقتي گل تساوي مصر به ثمر رسيد، زننده گل مرموش بود. كمكم اين حس به وجود ميآمد كه شروع ايدهآلي براي مصر نخواهد بود؛ تيمي كه در بازي بعدي بايد به مصاف آفريقاي جنوبي - پيروز ديدار مقابل آنگولا - برود. مصر پس از گل تساوي، زيمبابوه را كاملا در هم نكوبيد، اما صبرش در نهايت نتيجه داد؛ زماني كه توپ در وقتهاي تلف شده به صلاح رسيد. از آنجا به بعد، او دوباره به همه يادآوري كرد كه كيست.
به گفته حسام حسن، قهرماني در جام ملتهاي آفريقا چيزي است كه صلاح «به آن نياز دارد». او تابستان آينده ۳۴ ساله ميشود؛ همان سني كه ليونل مسي نخستين جام ملي خود را با آرژانتين، كوپا امريكا فتح كرد. نداشتن افتخارات ملي تا آن مقطع، از عظمت مسي كم نكرد، اما خود او ميدانست بدون آن تاييد، نحوه به ياد آورده شدنش متفاوت خواهد بود.
يكسال بعد، مسي جام جهاني را هم برد؛ افتخاري كه بعيد است صلاح بتواند به آن دست يابد و همين موضوع فشار بيشتري بر عملكرد او در هفتههاي پيش رو وارد ميكند، بهويژه حالا كه طبق اعلام پاتريس موتسهپه، رييس كنفدراسيون فوتبال آفريقا، از سال ۲۰۲۸ اين تورنمنت هر چهار سال يكبار برگزار خواهد شد، نه هر دو سال يكبار و اين يعني شايد صلاح پس از اين دوره تنها يك فرصت ديگر براي برآورده كردن انتظارات مصر داشته باشد. صلاح در مصر با دستاوردهاي نسلي مقايسه ميشود كه درست پيش از او حضور داشتند؛ تيمي كه بين سالهاي ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ سه بار پياپي قهرمان جام ملتهاي آفريقا شد، اما هرگز به جام جهاني نرسيد؛ كاري كه صلاح دو بار انجام داده است. آن تيم درست زماني از هم ميپاشيد كه صلاح در حال آغاز دوران حرفهاي خود بود؛ دوراني كه با يكي از پرتلاطمترين دورههاي مدرن تاريخ مصر گره خورده است.
غرب معمولا مصر را با شكوه اهرام و رمانتيسم رود نيل ميشناسد. اما پس از اولين بازي حرفهاي صلاح براي تيم المقاولون العرب، اتفاقاتي رخ داد كه پيامدهاي عميقي براي كشور داشت؛ از جمله بر فوتبال و نگاه مردم به آن.
در سال ۲۰۱۱، انقلابي رخ داد و يك رژيم اقتدارگرا كه ۳۰ سال بر سر كار بود سقوط كرد؛ رژيمي كه فوتبال را بزرگنمايي ميكرد تا ناكارآمديهايش را پنهان كند و همين باعث شد مردم به مرور نسبت به نقش فوتبال بدبين شوند.
كمي بيش از يكسال بعد، فاجعه ورزشگاه پورت سعيد رخ داد كه در آن ۷۴ تماشاگر جان باختند. پس از آن، ليگ داخلي تعليق شد و هواداران بهطور نامحدود از حضور در ورزشگاهها محروم شدند. در چنين فضايي، شايد قابل درك باشد كه مصر سه بار پياپي نتوانست به جام ملتهاي آفريقا راه پيدا كند. از سال ۲۰۱۴، مصر دوباره تحت رهبري يك حاكم اقتدارگرا قرار دارد و همين باعث ميشود صلاح با احتياط حركت كند. اينكه با وجود نفوذ عظيمش توانسته از دردسر دور بماند، نشان ميدهد فيلتر مناسبي دارد. با اين حال، دولت به خوبي ميداند كه نفوذ او فراتر از مرزهاي مصر است؛ چيزي كه درباره قهرمان فوتبالي پيش از او، محمد ابوتريكا، صدق نميكرد؛ بازيكني كه به دليل باورهاي سياسياش نزديك به يك دهه است در تبعيد و در قطر زندگي ميكند.
نام ابوتريكا هرگز بيرون از شمال آفريقا يا خاورميانه اهميتي نداشت، اما صلاح بايد راضي نگه داشته شود، چون او به شكلي بينظير ميان دو جهان پل ميزند و نخستين فوتباليست مصري است كه چنين جايگاهي دارد.