چرا اقتصاد ايران توان مهار تورم را از دست داده است؟
چندگانگي قيمتها و وجود بازارهاي موازي نيز فشاري مضاعف بر تورم وارد ميكند. وقتي ارز چندنرخي است، وقتي يك كالا در كارخانه يك قيمت دارد و در بازار چند برابر، وقتي دارو در يك نقطه كمياب و در نقطهاي ديگر قاچاقي پيدا ميشود، معنايش اين است كه سازوكار طبيعي عرضه و تقاضا مختل شده است. اين فضاي مبهم و چندپاره بهترين بستر براي رانت، واسطهگري و سفتهبازي است و در چنين فضايي قيمتها نه بر اساس منطق، بلكه بر اساس كمبودهاي مصنوعي و انتظارات تورمي شكل ميگيرد.
همزمان بيارزش شدن پول ملي، رفتار مالي مردم را نيز دگرگون كرده است. وقتي جامعه باور دارد كه پولش فردا ارزش كمتري خواهد داشت، هيچ كس تمايلي به نگهداشتن نقدينگي ندارد. همه به دنبال خريد داراييهاي امنتر ميروند: طلا، ارز، مسكن، خودرو يا حتي ذخيره كالاهاي مصرفي. اين «فرار از پول» نهتنها نقدينگي را به سمت فعاليتهاي غيرمولد سوق ميدهد، بلكه خود به عامل تازهاي در افزايش قيمتها تبديل ميشود؛ يك دور باطل كه هر روز بزرگتر ميشود. در اين ميان بخش سلامت يكي از آسيبپذيرترين حوزههاست. افزايش هزينههاي واردات دارو، تجهيزات پزشكي و دستمزدها باعث شده بيماران براي تهيه داروهاي حياتي با دشواريهاي جدي مواجه شوند. وقتي قيمت يك داروي ضروري طي چند ماه چند برابر ميشود، تورم فقط يك عدد روي نمودار نيست؛ تبديل به تهديدي براي حيات و درمان مردم ميشود. مجموعه اين عوامل نشان ميدهد كه تورم در ايران يك پديده لحظهاي يا ناشي از يك مديريت اشتباه كوتاهمدت نيست؛ نتيجه دههها انباشت مشكلات ساختاري است. هر بار كه بحران به نقطه جوش ميرسد، نسخههاي فوري، كوتاهمدت و مسكنگونه ارائه ميشود، اما هيچ يك توان درمان ريشهاي بيماري را ندارند. براي مهار تورم بايد انضباط مالي واقعي برقرار شود، سياستگذاريها ثبات پيدا كنند، نظام ارزي و تجاري شفاف و تكنرخي شود و نقدينگي به جاي بازارهاي سفتهبازانه، به توليد هدايت شود. اما شايد مهمترين نياز، ترميم اعتماد عمومي است؛ اعتمادي كه بيش از هر چيز از دست رفته و همين از دسترفتگي، موتور انتظارات تورمي را هر روز قويتر ميكند. پاسخ به اين پرسش كه چرا هنوز نميتوانيم تورم را كنترل كنيم، روشن است، چون تنها با پيامدها ميجنگيم، نه با ريشهها و تا زماني كه نگاه بلندمدت، علمي و غيرسياسي بر اقتصاد حاكم نشود، تورم همچنان مهمان ناخوانده سفره مردم خواهد بود؛ مهماني كه هر روز سهم بيشتري برميدارد و قدرت خريد را كوچكتر ميكند.