شرم‌الشيخ ايستگاه آخر
زهرا نژادبهرام
با برگزاري نشست نمايندگان و رهبران كشورهاي منطقه و ديگر كشورها، در شرم‌الشيخ كه با ميزباني مصر و حضور ترامپ شكل گرفت، انتظار براي تداوم آتش‌بس كه از روز دوشنبه آغاز شده با يك سوال جدي همراه است و آن اين است كه طرفين اصلي به آن پايبند مي‌مانند؟ طرح صلح ترامپ كه با همكاري برخي كشورهاي منطقه و اروپايي شكل گرفته اكنون در بستر پاسخ به اين سوال در نگاه افكار عمومي با ترديد همراه شده است. عدم حضور حماس و اسراييل به عنوان طرفين جنگ در غزه در نشست شرم‌الشيخ و مبادله تعدادي از اسرا ميان طرفين بدون آنكه سندي با حضور ميانجيان، ناظران و تضمين‌كننده‌ها امضا شود، اين سوال را بيشتر در افكار عمومي شدت مي‌بخشد كه آيا طرفين به اين آتش‌بس پايبند هستند؟! در همين ارتباط مذاكرات متعددي با حضور برخي ميانجي‌ها صورت گرفت ولي هرگز امضايي ديده نشد. با اين وجود طرفين با پذيرش برخي مفاد اين طرح وارد دور تازه‌اي از آتش‌بس شده‌اند. آنها اگرچه با كليات آن همراه بودند، اما با برخي مفاد فاصله داشتند كه اين مهم شرايط را با با دو مساله جدي روبه‌رو كرده است؛ نخست آنكه حماس با فراخوان نيروهايش امنيت غزه را به دست گرفته و دوم آنكه اسراييل در حال شناسايي تونل‌هاي باقيمانده در غزه است. كه اين دو امر مويد نگاهي ديگر به آتش‌بس كنوني است. در همين راستا خبرهايي مبني بر ورود كاميون‌هاي كمك غذايي و امدادي از مبادي ورودي به غزه شنيده شده آن‌گونه كه عمليات پاكسازي معابر در اين منطقه نيز آغاز شده است. اما هنوز صداهايي از تبادل آتش يا ترور در محدوده شنيده مي‌شود. از اين‌رو به نظر مي‌رسد با آنكه آتش‌بس، برقرار شده اما هنوز تداوم آن جاي ترديد دارد. آتش‌بسي كه روي طنابي باريك در حال عبور است، با حوادث گوناگوني روبه‌رو شده كه ضرورت‌هاي جدي براي تدوام خود را طلب مي‌كند. انتظار جهاني از يك سو و مردم جنگ‌زده غزه از سوي ديگر براي دستيابي به صلح مسووليت طرفين درگيري و كشورهاي ميانجي و حامي را بيشتر ساخته است . لذا به نظر مي‌رسد كشورهاي ميانجي به خصوص امريكا براي دستيابي به برقراري صلح راه مجاب كردن اسراييل را جدي بگيرد و حماس نيز با توجه به نقش ميانجي‌هاي عرب و مسلمان دستور كار‌هاي مشخص براي تداوم آتش‌بس به كار بندد. اگرچه بر اساس برخي گزارش‌ها از جمله خبرگزاري رويترز، اسراييل به سازمان ملل اعلام كرده اجازه ورود تنها نيمي از كمك‌هاي توافق شده به نوار غزه را مي‌دهد. بدين ترتيب از ديروز چهارشنبه تنها ۳۰۰ كاميون حامل كمك‌هاي بشردوستانه به جاي ۶۰۰ كاميون توافق شده، وارد نوار غزه شدند. همچنين گزارش شده كه نتانياهو به نظاميان دستور داده گذرگاه رفح را طي ديروز باز نكنند. اين اقدامات تل‌آويو به بهانه‌هاي مختلف از جمله روند تحويل گرفتن اجساد اسرا صورت مي‌گيرد. (1) اين اخبار نگران‌كننده بيانگر حركت‌هاي محدودي كه شايد دوام نداشته باشد. لذا اگرچه اجلاس مصر برگزار شده، اما تصويري از آينده غزه پيش روي افكار عمومي قرار نداده است؛ اميدهاي فراوان در كنار اخبار ذكر شده نگراني براي غزه را همچنان در پي دارد. از اين‌رو به نظر مي‌رسد ترديد در تداوم آتش‌بس همچنان بر آينده غزه سايه افكنده است. افكار عمومي منطقه و جها ن در انتظار آزمون سخت دولت‌ها براي شكل‌گيري صلح پايدار هستند. اگرچه آنها اجلاس مصر را ايستگاه آخر نمي‌دانند، اما فرصتي براي تداوم‌بخشي به آتش‌بس تعبير مي‌كنند. لذا لازم است با تاكيد بيشتر و نگاهي موثر‌تر به اقدامات مبتني بر تداوم آتش‌بس از سوي كشورهاي ناظر و ميانجي توجه شود. افكار عمومي نگراني‌هاي جدي از اقدامات برهم زننده آتش‌بس در ذهن دارند كه بخشي از آن شايد در تصاويري باشد كه از تصرف كاروان كشتي‌هاي صمود كه رويكرد حقوق بشري و انسان‌دوستي داشته‌اند در ذهن ايجاد كرده است. شكسته شدن آتش‌بس‌هاي قبلي نيز بخشي از تصاوير است. اگرچه اجلاس مصر به‌رغم اميدهاي زيادي كه براي آن مي‌رفت در بيانيه پاياني بدون اشاره به نقش نتانياهو در نسل‌كشي بر مبناي حكم دادگاه بين‌المللي پايان يافت، اما افكار عمومي جهاني به روشني بر اين مساله تاكيد دارند كه برقراري صلح بدون بررسي اقدامات صورت گرفته از سوي وي با دشواري روبه‌رو خواهد شد. ظاهرا شركت‌كنندگان در اجلاس مصر تنها به اين مقطع از تاريخ، يعني آتش‌بس موقت بسنده كردند و تصويري از آينده براي مخاطبان جهاني ارايه نكرده‌اند. در اين خصوص شايد بتوان ميزان نگراني از آينده غزه را در برخي مطبوعات اروپايي جست‌وجو كرد. آنها نشست مصر را به قدرت‌نمايي و نمايشي بودن رفتار ترامپ تشبيه كرده‌اند و خروجي قابل اتكايي از آن ندارند. در همين راستا نشريات مصري اميد بيشتري به اجلاس را بيان داشته‌اند، اما نشريات كشورهاي خليج‌فارس نيز نگاه‌هاي با ترديد خود را بيان مي‌دارند. از اين رو، شايد به شرم‌الشيخ از منظر شكلي بتوان اميد داشت اما اينكه بتواند مسير پيچيده صلح را هموار كند نيازمند رويكردي ديگر است. يكي از جدي‌ترين دلايل اين احتياط از سوي تحليلگران و افكار عمومي، عدم حضور طرفين درگيري در اين نشست است. برخي كشورهاي عربي و منطقه‌اي به قولي، حماس را نمايندگي مي‌كنند و امريكا هم ظاهرا ديدگاه‌هاي اسراييل را بيان مي‌كند. اما نبود طرفين و عدم هم‌وزني نمايندگان مساله‌اي است كه بايد با دقت بيشتري مورد توجه قرار گيرد! با اين وجود ضرورت دسترسي به صلح و توقف نسل‌كشي و پايان جنگ در غزه نه تنها براي ساكنان و مردم آن سرزمين جدي است، بلكه به دليل مبدل شدن آن به دغدغه جهاني مساله جهان است. از اين‌رو است كه رهبران كشورهاي منطقه و ذي‌نفع در اين خصوص در برابر سوال تاريخي قرار گرفته‌اند و آن سوال اين است كه آيا آنها توان توقف جنگ را دارند؟! لذا در عصري كه قدرت افكار عمومي به‌رغم همه تلاش‌ها براي ناديده‌انگاري آن دستي پر توان دارد كه حاصل آن خروجي صندوق‌هاي راي است .بي‌توجهي به خواست آنها شايد آشوب‌ها و جنگ‌هاي ديگري را پديدار كند كه يقينا به نفع هيچ كس نيست! لذا داشتن پاسخ به افكار عمومي كه رنجيده خاطر تحولات غزه را دنبال و به‌طور مداوم در شهرهاي جهان به حمايت از آنها در خيابان‌ها مي‌آيند، الزامي است. از اين رو رويكردهاي زير براي تداوم آتش‌بس و دست يافتن به خروجي ملموس از شرم‌الشيخ و پاسخ نسبي به خواست افكار عمومي ضروري است:
ايجاد سازوكار راستي‌آزمايي فوري شامل ناظران بين‌المللي در گذرگاه‌ها و پايش روزانه ورود كمك‌‌ها و امكانات درماني
الزام شفافيت ميانجي‌ها درباره متن توافقات و جدول زمانبندي براي گام‌هاي عملي
حفاظت از فضاي جامعه مدني و تضمين امنيت فعالان صلح و اهالي رسانه تا روايت‌هاي ميداني معتبر و راستي‌آزمايي شده جريان يابند.
تضمين براي پايداري آتش‌بس از طريق اخذ تعهدات و تعيين مجازات براي شكنندگان آن از سوي كشورهاي ميانجي
ايجاد كميته حقيقت‌ياب براي نسل‌كشي و جنايت جنگي در طول جنگ در غزه براي اغناي افكار عمومي
پاورقي
1-https://www.mehrnews.com/news/6622650