محمد جواد حق‌شناس: توافق بزرگ ايران و امريكا دور از دسترس نخواهد بود
حشمت‌الله فلاحتپيشه: فضاي مذاكراتي تازه بين ايران و امريكا شكل گرفته شده است
مهدي بيك اوغلي
«نفس عميق قبل از يك شيرچه بلند»تصويري است كه به نظر مي‌رسد تحولات اخير منطقه‌اي براي مهم‌ترين پرونده‌هاي باز خاورميانه ايجاد كرده است. يكي از اين فرصت‌هاي تنفس مرتبط با ايران و بر سر مسائل هسته‌اي ايران است. به اعتقاد بسياري از تحليلگران، منطقه اين روزها در يكي از حساس‌ترين مقاطع تاريخي خود قرار گرفته است. رفتار درست و تصميمات عاقلانه حاكميت‌ها در اين بازه زماني كمك مي‌كند كه كشورها در دورنماي آينده دستاوردهاي بيشتري به نفع منافع ملي خود به دست آورند. يكي از مهم‌ترين پرونده‌هاي باز خاورميانه (اگر نگوييم مهم‌ترين پرونده) مذاكرات ايران و امريكا است. محمد جواد حق‌شناس و حشمت فلاحتپيشه، 2 تحليلگري هستند كه در گفت‌وگو با اعتماد تلاش مي‌كنند، تصويري از دورنماي منطقه و احتمالات مرتبط با آن ارايه كنند. به اعتقاد حق‌شناس هر اندازه ايران بيشتر به سمت مذاكره و استفاده از ديپلماسي گام بردارد به همان ميزان اسراييل، بيشتر منزوي خواهد شد. او ايده استفاده از يك كنسرسيوم منطقه‌اي را راه‌حل دستيابي به يك توافق با امريكاي مدل ترامپ مي‌داند. حشمت فلاحتپيشه اما از زاويه متفاوتي به بحث ورود كرده و معتقد است اينكه ترامپ موضوعات غير هسته‌اي را وارد منطقه مذاكراتي خود نكرده نشان مي‌دهد كه او از خطوط قرمز ايران آگاه است و قصد ندارد معادلاتي جهاني پرونده ايران را (بحث هسته‌اي) به مسائل منطقه‌اي مورد علاقه اسراييل (موشكي، تنش‌هاي ايدئولوژيك، حمايت از مقاومت و...) تقليل دهد. فلاحتپيشه اين گزاره را نشانه‌اي از علاقه ترامپ به توافق با ايران دانسته و مي‌گويد: «ايران بايد از اين فضاي تنفس استفاده كند.» فضاي تنفسي كه به نظر مي‌رسد براي صلح ايجاد شده است.
محمدجواد حق‌شناس: توافق بزرگ ايران و امريكا دور از دسترس نخواهد بود
محمدجواد حق‌شناس فعال سياسي و فرهنگي در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره فضاي تازه‌اي كه اخيرا در منطقه شكل گرفته و زمينه براي مذاكرات ايران و امريكا، بيشتر از قبل فراهم شده مي‌گويد: «فكر مي‌كنم بايد از هر فرصت و روزنه‌اي براي برقراري يك گفت‌وگو مبتني بر به رسميت شناختن حقوق ايران و در عين حال تامين منافع ملي استقبال كرد. در واقع ايران نبايد از ديپلماسي، مذاكره و گفت‌وگو با امريكا فاصله بگيرد، چرا كه دوري از فرهنگ گفت‌وگو، مذاكره و ديپلماسي به معناي گسترش ديدگاه‌هاي افراطي و تند در منطقه خواهد بود. به نظرم ماجراي صلح غزه كه در واقع توفيق و پيروزي ايران و فرهنگ مقاومت در برابر وحشي‌گري و زياده‌خواهي صهيونيست‌هاست اين فرصت را در اختيار ايران قرار داده است.» حق‌شناس ادامه مي‌دهد: «اين فرصت، فرصت مغتنمي است، چرا كه مي‌توان با رويكرد حفظ منافع ملي با تكيه بر شناخت دقيق منطقه، حركت دقيقي براي تامين حداكثر منافع ايرانيان داشت. اتفاقاتي كه در منطقه رخ داده موقعيتي را ايجاد كرده كه جريان راستگراي اسراييل به رهبري نتانياهو از اين وضعيت فراهم آمده راضي نبوده و احساس شكست مي‌كنند؛ چرا كه اين جريان افراطي اعلام كرده بود تا نابودي كامل حماس، دست از نبرد و حمله و تجاوز نخواهدكشيد. رخدادهاي اخير اما نشان داد كه اسراييل نه در نابودي حماس توفيقي داشته و نه توانسته فرهنگ مقاومت مردم فلسطين را خدشه‌دار سازد.»
او تاكيد مي‌كند: «علي‌رغم همه اين تنازعات دو طرف نسبت به آتش‌بس پاسخ مثبت داده و منافع ملي خود را در ترك تخاصم جست‌وجو كردند. مساله اين است كه منطقه پس از سال‌ها، جنگ و تنش و رويارويي به دنبال آرامش و ثبات و كاهش تنش است. در شرايطي كه اسراييل به هيچكدام از اهدافش دست پيدا نكرده و ناچار به نشستن پشت ميز مذاكره است، فرصتي در اختيار ايران قرار گرفته تا از طريق ديپلماسي منافع خود را دنبال كند. منطقه از منظر تنش به حد اشباع خود رسيده و ديگر توان يك تقابل بزرگ در حد رويارويي ايران و اسراييل را ندارد.
اين تحليلگر با اشاره به اينكه اگر ايران بر اساس اين فهم دقيق از منافع خود و خواسته عمومي كشورهاي منطقه و جهان و مشخصا رويكردي كه امريكا دنبال مي‌كند، اقدام كند دستاوردهاي قابل توجهي خواهد داشت، مي‌گويد: «اگر زبان مذاكره با امريكاي مدل ترامپ را شناخته و در راستاي آن عمل كنيم، دستيابي به يك توافق بزرگ ميان ايران و امريكا دور از دسترس نخواهد بود. امريكا به خوبي مي‌داند كه تنازع با ايران منطقه را از ثبات و آرامش دور مي‌كند و براي دهه‌ها مشكل ايجاد مي‌كند. براي رسيدن به اين توافق، ايران بايد يك طرح واقع‌گرايانه و شدني را مبتني بر حداكثر مطالبات خود و حداقل مطالبات طرف مقابل روي ميز بگذارد.»
حق‌شناس در پاسخ به پرسش «اعتماد» در خصوص شكلي كه ايران و امريكا بر اساس آن به يك درك مشترك بر سر مساله هسته‌اي برسند؟ مي‌گويد: «يكي از راهبردهايي كه در اين شرايط مي‌توان دنبال كرد استفاده از يك كنسرسيوم منطقه‌اي است. ايران مي‌تواند با مشاركت عربستان و امارات و... اين مكانيسم غني‌سازي را دنبال كند. او يادآور مي‌شود: «حتي فكر مي‌كنم ايران مي‌توان ابتكار عمل بيشتري به خرج دهد و براي گفت‌وگوي روشن و صريح با طرف امريكايي، اين روند را با يك اعلام عمومي به جهانيان اعلام كند. در گام نخست با حمايت از افزايش ثبات و صلح در منطقه از طريق توافق طرف‌هاي مختلف با هم، نقش سازنده خود را نمايان كند و در مرحله بعد هم با پيوستن به مذاكرات جامع با امريكا، زمينه رفع تنش و پايان يافتن تحريم‌ها را فراهم كند. »
حشمت‌الله فلاحت پيشه: فضاي مذاكراتي تازه بين ايران و امريكا شكل گرفته شده است
حشمت فلاحتپيشه تحليلگر مسائل سياسي و نماينده ادوار مجلس نيز معتقد است كه صلح ميان اسراييل و حماس يك فضاي تنفسي را به نفع ايران ايجاد كرده كه مي‌تواند از آن براي منزوي ساختن اسراييل بهره‌برداري كند. فلاحتپيشه در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «در تاريخ خاورميانه، منازعه حرف نخست را زده و آنچه كه استثنا بوده، ثبات و آرامش و صلح بوده است. مقاطع ديپلماسي در خاورميانه بسيار كم‌دوام و كوتاه‌مدت است اما در همين مقاطع آرامش آن‌دسته از بازيگران و كنشگراني كه بتوانند از اين فضاهاي تنفس بهره‌برداري بيشتري داشته باشند، برنده خواهند بود و دستاوردهاي بيشتري كسب مي‌كنند، اما بازيگراني كه در چالش بمانند، منافع ملت خود را آسيب‌پذير خواهند كرد. »
او با اشاره به فشارهاي زايدالوصفي كه ايران تجربه كرده و هزينه‌هايي كه براي اين تنش‌ها پرداخته مي‌گويد: «ايراني كه قبل از تحريم‌هاي دهه 90 حدود 1.2 درصد درآمد ناخالص داخلي جهاني را به خود اختصاص داده بود طي سال‌هاي اخير به حدود 2دهم درصد درآمد ناخالص داخلي جهاني رسيده است. اين اعداد و ارقام به ما مي‌گويد كه ملت ايران هزينه‌هاي گزافي براي تنش و تنازع پرداخته است. در عين حال برخي افراد و گروه‌ها هستند كه از تحريم‌ها و تنش و تنازع سودهاي كلاني كسب كرده و جيب‌هاي خود را پر مي‌كنند. وقتي يك فضاي جدي براي گفت‌وگو فراهم شده، هيولاي تنش در خاورميانه براي مدتي آرام مي‌گيرد و فضايي ايجاد مي‌شود تا ايران به سمت كاهش تنش حركت كند، اين كاسبان تحريم دست به كار مي‌شوند تا فرصت‌ها را از بين ببرند.»
اين تحليلگر يادآور مي‌شود: «اين همان كاري است كه اين طيف‌ها با مانع تراشي بر سر اجراي برجام و پس از آن جلوگيري از احياي برجام در سال‌هاي 99 و 1401انجام دادند. امروز هم يك فضاي تنفس كوتاه پس از توافق حماس و اسراييل در قاهره براي ايران به وجود آمده، به همين دليل هم پيام‌هاي مثبتي از امريكا به سمت ايران ارسال مي‌شود و حتي روسيه و چين هم تلاش مي‌كنند از اين فضاي تنفس بهره‌برداري كنند. ايران بايد بداند اين پنجره ثبات كوتاه‌مدت است و ايران بايد نهايت بهره‌برداري را براي كاهش تنش از آن بكند. »
او در پاسخ به اين پرسش كه بر اساس اعلام عراقچي ترامپ خواستار مذاكره بر سر موضوع هسته‌اي است . اين درخواست به چه معناست؟ مي‌گويد: «علت اينكه ترامپ فقط موضوع هسته‌اي را به عنوان مطالبه امريكا مطرح كرده، اين است كه او نمي‌خواهد چالش‌هاي جهاني با ايران بدل به چالش‌هاي منطقه‌اي شود. مسائلي چون توان موشكي و مسائل منطقه‌اي و اختلافات ايدئولوژيك و... چالش‌هاي حل ناشدني هستند. لذا ترامپ تلاش مي‌كند خطوط قرمز امريكا را از اسراييل دور نگه دارد. اين روند به معناي اختلاف امريكا با اسراييل نيست، بلكه به اين معناست كه امكان شكل‌گيري فضاي مذاكراتي تازه بين ايران و امريكا فراهم شده است.»
او ادامه مي‌دهد: « در ايران هم حاكميت به تدريج در حال دستيابي به تحليل‌هاي تازه‌اي است كه نشانه‌هاي ميانه‌روي در آن پيداست. واقع آن است كه ديگر از تحليل‌هاي ويرانگر جريان افراطي در تصميمات نظام خبري نيست. تصويب سي اف تي و پالرمو از جمله اين ضرورت‌هاي تازه است. اما تندروها همچنان تلاش مي‌كنند تنش‌زايي كنند. كساني كه به دروغ ادعا مي‌كنند دولت براي جلب رضايت امريكايي‌ها برد موشكي‌هاي ايراني را كاهش داده، كساني هستند كه نانشان در تنش و تنازع است. ايران اما نيازمند تصميمات شجاعانه‌اي است كه آن را از كانون تنش‌ها دور نگه دارد.»
به اعتقاد فلاحت پيشه « با يك ديد پديدار‌شناسي مي‌توان درك كرد كه منافع ايرانيان چقدر مظلوم مانده است. از زماني كه مكانيسم ماشه فعال شد، هيچ كشور عربي، حاضر نشد براي كاهش تنش ايران با امريكا تلاش كند. اما در دو نشست عمده كشورهاي عربي بر خواسته نامشروع مرتبط با جزاير ايراني تاكيد كردند. اين نشان‌دهنده مظلوميت ايران است. اما علي‌رغم اين مشكلات عده‌اي همچنان بر طبل تنش‌زايي مي‌كوبند.»
اين تحليلگر يادآور مي‌شود: «امروز منطقه خاورميانه بر سر يك دوراهي است كه نتيجه آن يا باعث منزوي شدن ايران يا منزوي شدن اسراييل مي‌شود. ايران با تصميمات درست و معقول مي‌تواند اسراييل را منزوي سازد. اگر ايران بتواند بر اساس يك ساز و كار امنيت منطقه‌اي عمل كند، بر اساس منافع ملي‌اش عمل كند، امروز كه جامعه جهاني به سمت رفع تنش در سرزمين‌هاي اشغالي حركت كرده با آن همراهي كرده در نتيجه اسراييل منزوي مي‌شود. اسراييل منزوي هرگز نخواهد توانست گزندي به منافع ايران وارد سازد و اما يك ايران منزوي، حتما مورد تهاجم دشمنان قرار مي‌گيرد.» فلاحتپيشه در پايان تاكيد مي‌كند: « ما نيازمند يك تصميم عاقلانه هستيم. تا زماني كه هيولاي هابزي در خاورميانه به يك ثبات نسبي رسيده ايران بايد سايه جنگ را از سر خود كم كرده و به سمت تنش‌زدايي حركت كند.»