اقتصاد آسيب‌ديده تل‌آويو
اميررضا اعتمادي
بانك مركزي اسراييل پيش‌بيني كرده هزينه‌هاي اقتصادي جنگ ۱۲روزه حدود يك درصد از توليد ناخالص داخلي را تشكيل مي‌دهد و رقم اوليه آن را در حدود ۲۰ميليارد شِكل (حدود ۵.۹ ميليارد دلار) برآورد كرده است. وزارت دارايي نيز گزارش داده برآورد خسارات مستقيم حاصل از جنگ (شامل هزينه‌هاي نظامي و جبران خسارات) دست‌كم ۸ ميليارد شِكل (۲.۳۷ ميليارد دلار) است كه پيش‌بيني رشد اقتصادي ۲۰۲۵ را تعديل كرده است. تحليلگران بين‌المللي تخمين مي‌زنند خسارات كلي، با احتساب زيان‌هاي غيرمستقيم (مانند افت صادرات، اختلال زنجيره تامين و تعطيلي كسب‌وكارها)، در حدود ۱۲ تا ۲۰ ميليارد دلار باشد. اداره آمار دولتي اسراييل اعلام كرده نرخ رشد اقتصادي دست‌كم ۰.۲درصد كاهش مي‌يابد و كسري بودجه بالاتر مي‌رود.
علاوه بر اين، تنش منطقه‌اي باعث كاهش سرمايه‌گذاري خارجي و خروج سرمايه‌ها شده است. براساس يك نظرسنجي، نزديك به 20درصد شركت‌هاي فناوري و نوآوري اسراييل مجبور شدند بخشي از عمليات و نيروي كار خود را به خارج منتقل كنند و حدود نيمي از اين شركت‌ها اعتراف كرده‌اند ظرف شش‌ماه آينده با كمبود نقدينگي مواجه خواهند شد. اين روندها نشان مي‌دهد علاوه بر خسارات مستقيم، زيان‌هاي زنجيره تامين و بي‌ثباتي اقتصادي هم در حال تشديد اثرات جنگ هستند. برخي ناظران هشدار داده‌اند مجموع خسارات احتمالي، با لحاظ هزينه‌هاي بازسازي و فرصت‌سوزي‌ها، مي‌تواند از ۸۰ ميليارد دلار نيز فراتر رود (اگرچه رقم رسمي اعلام نشده است).
خسارت بخش انرژي
جنگ مذكور آسيب جدي‌اي به بخش انرژي اسراييل وارد كرده است. براساس گزارش‌ها، ميدان‌هاي گازي درياي مديترانه («ليواثان» و «كاريش») به‌طور موقت از مدار خارج شده و توليد گاز طبيعي كشور تا دو‌سوم كاهش يافت. توقف استخراج گاز صادراتي، موجب ازدست رفتن صدها ميليون دلار درآمد از صادرات گاز به مصر و اردن شد (براساس برآوردها، حدود ۱۲ ميليون دلار در روز). در حوزه نفت، پالايشگاه‌هاي مهم حيفا هدف موشك قرار گرفتند: شركت بيزان، مالك بزرگ‌ترين پالايشگاه نفت بندر حيفا، اعلام كرد بر اثر اصابت موشك ايراني واحد توليد برق و بخار آن به‌شدت آسيب ديد و تمام تاسيسات پالايش تعطيل شد. علاوه بر آن، شبكه خطوط لوله انتقال سوخت و زيرساخت‌هاي پتروشيمي منطقه حيفا دچار آتش‌سوزي و خسارت جزيي شدند. در كل، اختلال در پالايش و انتقال سوخت و از كار افتادن ميدان‌هاي نفتي و گازي اصلي، منجر به كاهش شديد توان توليد انرژي شده و خسارات سنگيني (معادل چند ميليارد دلار) بر اقتصاد وارد كرده است.
خسارت زيرساخت‌هاي نظامي و پدافند هوايي
مقام‌هاي ارشد نظامي اسراييل اذعان كرده‌اند برخي تاسيسات ارتش طي حملات موشكي ايران آسيب ديده، اما تعداد آنها بسيار اندك بوده و اكثر پايگاه‌ها همچنان عملياتي مانده‌اند. با اين حال، براساس تحليل تصاوير ماهواره‌اي، دست‌كم پنج پايگاه نظامي اين كشور طي جنگ توسط شش موشك بالستيك مورد اصابت قرار گرفته است. جزييات دقيقي درباره ميزان خسارت ساختاري يا هزينه بازسازي پايگاه‌ها در دسترس نيست، ولي قطعا بازسازي واحدهاي آسيب‌ديده و جايگزيني تجهيزات نظامي، نيازمند صرف ميلياردها شِكل خواهد بود. همچنين مقابله با حمله موشكي ايران فشار مالي بزرگي بر سامانه‌هاي پدافند هوايي اسراييل تحميل كرد: براي مثال، هر موشك رهگير Arrow-3 حدود ۴ ميليون دلار و هر موشك «ديويد سلينگ» نزديك به ۰.۷تا ۲ ميليون دلار هزينه دارد. مجموع هزينه‌هاي انهدام صدها موشك و پهپاد ايراني توسط سامانه‌هاي دفاعي، علاوه بر خسارت مستقيم اماكن، بخشي مهم از هزينه كلي جنگ را تشكيل مي‌دهد.
اثر بر فرودگاه‌ها، خطوط هوايي و گردشگري
جنگ موجب فلج شدن حمل‌ونقل هوايي اسراييل شد. پس از آغاز درگيري، بيشتر فرودگاه‌هاي بين‌المللي اين رژيم تعطيل شدند و خطوط هوايي خارجي پروازهاي خود به مقصد اسراييل را لغو كردند. براي نمونه، هواپيمايي «ال‌عال» طي يك روز اوليه جنگ حدود ۲۵,۰۰۰ درخواست براي پروازهاي بازگردانده شدن از اسراييل دريافت كرد. سرانجام از ۲۲ ژوئن، پروازهاي اضطراري به تدريج از سر گرفته شد: خطوط هوايي اسراييل و چند كشور همسايه هر روز حدود ۲۴ پرواز با ظرفيت كم (حدود ۵۰ مسافر) براي بازگرداندن اتباع انجام دادند. با اين حال، همزمان اعلام شد آژانس ايمني هوانوردي اروپا در اوايل تيرماه محدوديت‌هاي پروازي بر فراز اسراييل را برداشت و عمليات خطوط هوايي به‌تدريج از سر گرفته شد. بخش گردشگري نيز هزينه شديدي را تجربه كرد؛ ورود گردشگران تقريبا به صفر رسيد و بسياري هتل‌ها خالي شدند. تخمين زده مي‌شود درآمدهاي ناشي از پروازها و گردشگري در طول جنگ و روزهاي پس از آن چند ميليارد دلار كاهش يافته باشد.
خسارت بنادر
اختلالات حاد در بنادر عمده اسراييل نيز رخ داد. بندر حيفا كه بيش از يك‌سوم حجم كانتينري كل كشور را پردازش مي‌كند، در اوج جنگ هدف تهديدهاي امنيتي قرار گرفت. برخي شركت‌هاي بزرگ كشتيراني تماس كشتي‌ها به اين بندر را موقتا قطع كردند. بنادر اشدود (كه بخش زيادي از واردات كالاهاي عمومي را پوشش مي‌دهد) و ايلات (در مسير درياي سرخ) نيز به‌دليل فعاليت‌هاي نظامي در غزه و انسداد گذرگاه باب‌المندب متأثر بودند. اختلال در حمل‌ونقل دريايي باعث كاهش صادرات و واردات نفت و كالاهاي اساسي شد. برآورد شده است آسيب به ظرفيت عملياتي بنادر و كندي
واردات/صادرات، زياني چند ميليارد دلاري به اقتصاد وارد كرده است. باتوجه به سهم ۹۸درصد تجارت خارجي از طريق دريا، اختلال در اين بخش اثر گسترده‌اي دارد.
تخريب زيرساخت‌هاي شهري و ساختمان‌ها
در مناطق شهري، حداقل ۳۶ اصابت موشكي و يك حمله پهپادي گزارش شده كه ۲۸ كشته و بيش از ۳۰۰۰ مجروح برجاي گذاشت. اين حملات به تخريب وسيع منجر شد: دست‌كم ۲۳۰۵ واحد مسكوني در حدود ۲۴۰ ساختمان دچار آسيب يا ويراني شده، به‌علاوه دو دانشگاه و يك بيمارستان تخريب شد؛ بيش از ۱۳,۰۰۰ نفر نيز بي‌خانمان يا آواره شدند. تا پايان جنگ، حدود ۴۱,۶۵۱ درخواست جبران خسارت توسط شهروندان به مراجع مرتبط ارايه شد كه قريب ۳۲,۹۷۵ مورد آن به خسارت‌هاي ساختماني اختصاص داشت. مبلغ كلي تعهد پرداخت خسارات ساختماني نيز توسط مقامات مالي حدود ۵ ميليارد شِكل تخمين زده شده است. بازسازي كامل اين حجم تخريب شهري (شامل مسكن، مراكز آموزشي و درماني) مستلزم صرف چندين ميليارد دلار خواهد بود، افزون بر هزينه‌هاي ديگر مربوط به زيرساخت‌هاي آسيب‌ديده در حمل‌ونقل شهري و شبكه خدمات عمومي.
عضو اتاق بازرگاني