زخم‌هاي عميق بورس تيمار مي‌خواهد

ليلا لطفي

بازار سرمايه ايران كه روزهاي خوبي را پشت سر نمي‌گذارد با حملات اسراييل، حالش بدتر شد . به همين دليل پس از پايان تعطيلات اجباري دو هفته‌اي، نه‌تنها آرامش به تالار شيشه‌اي برنگشت؛ بلكه ترس و بي‌اعتمادي شاخص كل را به ورطه سقوط كشاند. بيش از ۹۹‌درصد نمادها در صف فروش قفل شدند. از نمادهاي كوچك گرفته تا غول‌هاي بورسي، همه زير فشار فروش بي‌سابقه قرار گرفتند؛ وضعيتي كه به باور تحليلگران بازار سرمايه كمتر در تاريخ بورس تجربه شده است. ارزش معاملات خرد به كمترين سطح خود در سال جاري، يعني حوالي ۳۵۰۰ ميليارد تومان رسيد؛ عددي كه نشان مي‌دهد نقدشوندگي بازار در پايين‌ترين نقطه ممكن ايستاده و سرمايه‌گذاران به‌شدت دست به عصا شده‌اند. در چنين فضايي، تازه‌واردها از ترس در حال خروج از بازارند. برخي از آنها نيز با نگراني به تابلوهاي قرمز‌رنگ بورس چشم دوخته‌اند.  از نگاه برخي تحليلگران، ورود فعالانه بازارگردان‌ها، حمايت هوشمندانه نهادهاي مالي در كنار سيگنال‌هاي مثبت از سوي دولت كه در حال حاضر بيشتر از جنس وعده است تا واقعيت؛ مي‌تواند شرايط را بهتر كند. اما اگر در كنار خبرهاي ضد و نقيضي كه هر از چندي از حملات جديد اسراييل به گوش مي‌رسد، سياست‌گذار هم براي شرايط جديد تصميم‌گيري نكند، نمي‌توان به توقف سقوط بورس انديشيد. 

سقوط 3500 ميليارد توماني

سهيلا  نقي‌پور تحليلگر بازار سرمايه درباره اين وضعيت به «اعتماد» مي‌گويد: رويدادهاي دو هفته گذشته فضاي ترس و عدم اطمينان را در ميان سرمايه‌گذاران تشديد كرده و بازار را به سمت ريزشي بي‌سابقه سوق داده است. برهمين اساس پس از بازگشايي بازار پس از دو هفته صف‌هاي فروش سنگين در اكثر نمادها تشكيل شد . او با اشاره به روز اول بازگشايي بورس مي‌افزايد: در روز شنبه، شاخص كل بورس تهران با افتي چشمگير مواجه شد. شاخص بيش از ۶۲ هزار واحد كاهش يافت و به سطح ۲ ميليون و ۹۲۲ هزار واحد رسيد. اين روند نزولي در روز يكشنبه نيز ادامه يافت. بازار با صف‌هاي فروش گسترده در بيش از ۷۵۰ نماد مواجه شد. ارزش معاملات خرد به پايين‌ترين سطح خود در سال جاري، يعني حدود ۳۵۰۰ ميليارد تومان، سقوط كرد كه نشان‌دهنده كاهش شديد نقدشوندگي و اعتماد سرمايه‌گذاران است. او ادامه مي‌دهد: اين وضعيت در حالي رخ داده كه مسوولان بارها از برنامه‌هاي حمايتي از بازار سرمايه سخن گفته بودند، اما تاكنون هيچ اقدام ملموسي براي كنترل اين فضاي هيجاني انجام نشده است. فقدان حمايت موثر، از جمله تزريق منابع مالي يا استفاده از ابزارهايي مانند صندوق‌هاي تثبيت بازار، اعتماد سرمايه‌گذاران را بيش از پيش تضعيف كرده و به تشديد فشار فروش دامن زده است. نقي‌پور با نگاهي به گذشته مي‌گويد: بازار سرمايه ايران در مواجهه با شوك‌هاي سياسي، معمولا پس از يك دوره هيجان اوليه به سمت تعادل حركت كرده است. بر اين اساس، مي‌توان انتظار داشت كه در صورت كاهش تنش‌هاي سياسي و فروكش كردن فضاي نااطميناني، بازار طي روزهاي آينده و هفته آتي به تدريج متعادل شود. از نگاه اين تحليلگر بازار سرمايه، احتمالا با ورود بازارگردان‌ها و نهادهاي حمايتي، از شدت عرضه‌ها كاسته خواهد شد و برخي نمادها فرصت بازگشت به سطوح قيمتي منطقي‌تر را پيدا خواهند كرد. با اين حال، اين بازگشت به تعادل به‌شدت وابسته به مديريت بحران سياسي و ارايه سيگنال‌هاي اطمينان‌بخش از سوي نهادهاي تصميم‌گير است.سرمايه‌گذاران در اين شرايط بايد از تصميم‌گيري‌هاي شتاب‌زده و هيجاني پرهيز كنند.
 به گفته نقي‌پور فروش‌هاي غيرمنطقي در شرايط كنوني ممكن است به زيان‌هاي جبران‌ناپذير منجر شود، در حالي كه سهامداراني با نگاه ميان‌مدت و تحليل دقيق مي‌توانند از فرصت‌هاي احتمالي در صورت بهبود شرايط بهره‌مند شوند. بازار سرمايه ايران در گذشته نشان داده كه پس از دوره‌هاي بحران، با بازگشت ثبات، قابليت بازيابي دارد.  با اين حال اين بازيابي از نگاه اين تحليلگر بازار سرمايه، نيازمند اقدامات قاطعانه از سوي دولت و نهادهاي مالي براي بازگرداندن اعتماد به بازار است.در حال حاضر، عدم شفافيت در سياست‌گذاري‌ها و نبود حمايت‌هاي عملي، بزرگ‌ترين چالش بازار سرمايه است. او مي‌افزايد: اگر دولت بتواند با ارايه برنامه‌هاي مشخص و اجراي اقدامات حمايتي، مانند تقويت صندوق‌هاي بازار يا تسهيل نقدشوندگي، اعتماد را به سرمايه‌گذاران بازگرداند، مي‌توان به بهبود تدريجي اوضاع اميدوار بود. در غير اين صورت، خطر تداوم روند نزولي و خروج سرمايه از بازار همچنان پابرجاست. نقي‌پور توصيه مي‌كند: سرمايه‌گذاران بايد با دقت تحولات سياسي و اقتصادي را رصد كرده و از شتابزدگي در معاملات خودداري كنند. تجربه نشان داده كه بازارهاي مالي در ايران، پس از گذر از شوك‌هاي اوليه، معمولا با اصلاحات قيمتي و بازگشت تدريجي به تعادل همراه مي‌شوند، مشروط بر اينكه عوامل بنيادي و سياسي به سمت ثبات حركت كنند.
در مجموع، اين تحليلگر بازار سرمايه مي‌گويد: آينده بازار سرمايه در روزهاي آتي به‌شدت به تحولات سياسي و اقدامات دولت بستگي دارد. بدون ايجاد اطمينان و شفافيت در سياست‌گذاري‌ها، احتمال ادامه روند نزولي وجود دارد. با اين حال، با مديريت صحيح و كاهش تنش‌ها، مي‌توان به متعادل شدن بازار و كاهش فشار فروش اميدوار بود. سرمايه‌گذاران بايد با صبر، آمادگي عبور از اين مرحله پيچيده در بازار را داشته باشند.

99‌درصد نمادها قرمز شدند

 امير عباس باقري، تحليلگر بازار سرمايه با اشاره به تعطيلي بورس در دو هفته گذشته مي‌گويد: بازگشايي بورس تهران، در تاريخ ۷ تير با اضطراب و نگراني بسياري از فعالان بازار همراه بود. همان‌گونه كه پيش‌بيني مي‌شد، فضاي سنگين ناشي از جنگ و نبود چشم‌انداز سياسي روشن، بازار سهام را در شوكي عميق فرو برده بود. در دو روز نخست بازگشايي، بازار افت قابل توجهي را تجربه كرد. دامنه نوسان تغييري نكرد و ۱۴۰ هزار واحد كاهش در شاخص كل بازار ديده شد. به گفته اين تحليلگر بازار سرمايه، بيش از ۹۹ درصد نمادهاي بازار در وضعيت منفي قرار داشتند و صف‌هاي فروش سنگيني در تمامي گروه‌هاي بورسي، به‌ويژه نمادهاي بزرگ و بنيادي شكل گرفت.
او مي‌افزايد: نمادهاي بزرگ مانند «فولاد»، «فملي»، «شستا»، «وتجارت» و «وبملت» با صف فروش ممتد مواجه شدند. به‌طور خاص، نماد «خساپا» كه در روز دوم بازگشايي شد، با افت ۱۶‌درصدي كار خود را به پايان رساند. اين در حالي است كه همين نماد پيش‌تر ۱۵ درصد مجوز افزايش قيمت محصولات خود را گرفته بود. اين موضوع باعث شد بازار بيش از پيش نسبت به آينده نگران شود و شوك‌هاي رواني سنگين‌تري تجربه كند.
باقري مي‌افزايد: اين وضعيت بازتابي است از عمق بحران، بي‌اعتمادي به آينده  و فضاي كلي كشور كه تحت تأثير مستقيم تحولات سياسي و نظامي قرار گرفته است. وقتي از بورس به عنوان آيينه‌اي از اقتصاد واقعي صحبت مي‌كنيم، نمي‌توان انتظار داشت در شرايطي كه كشور درگير جنگي سنگين است، بازار سرمايه عملكردي عادي يا مثبت داشته باشد. از ديد فعالان بازار، رفتار منفي سهام‌ها در چنين شرايطي نه‌تنها عجيب نيست، بلكه كاملا قابل انتظار و طبيعي است.
از نگاه او در كنار فضاي جنگي، نكته تأسف‌بار ديگر، عدم حمايت از سوي دولت، بانك مركزي و وزارت اقتصاد بود. در حالي كه در بسياري از كشورها در شرايط بحراني، حمايت‌هايي سريع و قاطع از بازار سرمايه صورت مي‌گيرد تا از فروپاشي آن جلوگيري شود، در ايران هيچ اقدام ملموسي براي حمايت از بورس ديده نشد. البته حتي اگر چنين حمايتي هم انجام مي‌شد، حجم عرضه‌ها به حدي زياد بود كه بعيد به نظر مي‌رسيد اين اقدامات بتواند عطش فروشندگان را كنترل كند. باقري مي‌گويد: آنچه امروز در بازار سهام ايران در حال رخ دادن است، شايد يكي از بحراني‌ترين نقاط عطف بازار طي سال‌هاي اخير باشد. اگر طي روزهاي آتي سياست روشني از سوي دولت اتخاذ نشود يا تغييري در جو رواني و سياسي حاكم رخ ندهد، خطر ريزش‌هاي سنگين‌تر و دامنه‌دارتر وجود دارد.
از نگاه اين تحليلگر بازار سرمايه، اميد فعالان بازار، بيش از هر زمان ديگر، به بهبود فضاي سياسي كشور و بازگشت به ميز مذاكره است. در حال حاضر، اخبار سياسي چندان مثبت نيستند، اما اين اميد وجود دارد كه با كاهش تنش‌ها و بازگشت طرفين به مذاكرات، بازار نيز جاني تازه بگيرد و از اين شوك خارج شود.