دو مكث كوتاه درباره يك روز جهاني

امروز دوازدهم ژوئن، روز جهاني مبارزه با كارِ كودكان است و من مي‌خواهم تلاشي بكنم كه بدون شعار دادن و حرف‌هاي كليشه‌اي، دو مساله مهم را درباره كار كردن كودكان عنوان كنم:

يك: كودكان كار، نبايد به عنوان يك «دسته پذيرفته شده» در جامعه مطرح شوند. حتما ديده‌ايد كه در بعضي مناسبت‌ها اعلام مي‌شود كه مثلا ليگ فوتبال كودكان كار قرار است برگزار شود. يا اينكه در يك جشن، به 10‌تا كودك كار جايزه تعلق مي‌گيرد. يا گاهي تعدادي از مغزهاي كوچك زنگ‌زده، عده‌اي از سلبريتي‌ها را رديف مي‌كنند و مي‌برند ميان كودكان كار تا با آنها سلفي بگيرند! اين رفتارها، دقيقا همان تبديل كردن يك بلاي اجتماعي به يك امر عادي و عمومي است. وجود چيزي به نام كودك كار در يك جامعه، به معناي بيمار بودن آن جامعه است. آن وقت، اين كدام مغز معيوب است كه بخواهد دائما تصوير بيماري‌اش را به اين و آن نشان بدهد؟ بيماري را بايد درمان كرد، نبايد با آن سلفي گرفت. دو: براي ساخت آرمانشهري كه در آن كودكي مجبور به كار كردن نباشد، راهي نيست جز اينكه جهان در درجه اول از فقر و مشكلات اقتصادي تهي شود و در درجه دوم هنر، ادبيات و فرهنگ به ياري دنيا بيايند تا آن را زيباتر كنند. اين رابطه، صدالبته، صفر و صدي نيست، چرا كه همان كودكي كه امروز سر چهارراه ايستاده، اتفاقا بازيگران سينما را خيلي خوب مي‌شناسد و فيلم‌هايشان را هم ديده است. دقت كرديد چه شد؟ يعني كودك كار مي‌كند، پول درمي‌آورد و با پولش سينما مي‌رود. چندوقت پيش ديدم جناب دكتر حسن انوري، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي و صاحب فرهنگ بزرگ سخن، كتابي نوشته با نام «كودكان چه بخوانند؟» اينكه يك استاد برجسته دانشگاهي كه مويش را در اين راه سپيد كرده، به اهميت اين موضوع آن‌چنان واقف است كه دغدغه مطالعه كودكان را دارد، خود گوياي نكته‌هاي بسياري است. يا مثلا اينكه شبكه نمايش خانگي در سال‌هاي اخير، در كنار همه برنامه‌ها و جُنگ‌ها و سريال‌هايش، دستي هم بر آتش توليد محتواي تصويري براي كودك و نوجوان داشته و به ذائقه‌هاي مختلف «فكر» مي‌كند - و چقدر اين فكر كردن در اين مساله حائز اهميت است - خود گوياي ارزش موضوع است. امكان تماشاي عموپورنگ و «آرزوهاي چپكي» در فيليمو همان قدر مهم است تا جنگ براي رفع محروميت از كل دنيا. چرا كه كودك كار، شايد امروز دقيقا مفهوم تثبيت نرخ ارز در بازارهاي جهاني را نفهمد و نداند، اما خستگي‌‌اش از يك روز كاري سخت و مشقت‌بار را با عموپورنگ درمي‌كند.