ضرورت وفاداري انتقادي به آرمان‌ها
در مواجهه با چالش‌هاي امروز
تركيب اين مفاهيم با ايده «جمهوري اسلامي» منظومه‌اي از آرمان‌هاي مردمي و اخلاقي را شكل داد كه هنوز هم طراوت و اعتبار خود را حفظ كرده‌اند. نهادسازي به مثابه دستاورد پايدار انقلاب: يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي انقلاب اسلامي، نهادسازي سياسي براساس راي مردم بود. هنوز چند روزي از پيروزي انقلاب نگذشته بود كه مراجعه به آراي عمومي در دستور كار قرار گرفت و نهاد «صندوق راي» به عنوان نماد جمهوريت مستقر شد. عباراتي همچون «مردم در صحنه‌اند» يا «ميزان، راي ملت است» نه تنها با ادبيات مذهبي انقلاب همخواني داشتند، بلكه با ترمينولوژي مدرن «مشاركت سياسي» نيز سازگار بودند. نگاه كنيد به الگوي «دعوت به مناظره‌ها» و در كنار آن الگوي «صندوق‌پايه بودن اعمال نظر مردم» و اينكه چگونه معمار جمهوري اسلامي ايران، فاصله‌گذاري عقيدتي با چهره‌ها و احزاب و حتي تئوريسين‌هاي دگرانديش را تبديل به «مرزبندي فيزيكي» بين آنها نمي‌كرد. شهيد بهشتي و مرحوم كيانوري زير يك سقف و در زير تابلوي آيه «فبشر عبادي الذين يستمعون القول...» نشسته بودند و البته دنيايي از فاصله عقيدتي ميان آنها بود. همچنين، شعار «نه شرقي، نه غربي» نشان‌دهنده تلاش براي استقلال در سياست خارجي و تعيين مسير خاص ايران در عرصه بين‌المللي بود. با اين حال، متاسفانه در سال‌هاي بعد، چه در برداشت از آراي مردم و چه در سياست خارجي، برخي جريان‌هاي فكري كه به‌تدريج مسلط شدند، موجب تحريف يا تضعيف اين شعارها شدند. تاثير جنگ، تروريسم و تحريم در مسير تحقق آرمان‌ها: پس از انقلاب، حوادثي مانند تروريسم، هشت سال جنگ تحميلي و سپس بحران‌هاي هسته‌اي و تحريم‌ها، فضاي سياسي و اجتماعي كشور را تحت تاثير قرار دادند.
اين تحولات موجب شدند كه تحقق عملي بسياري از شعارهاي اوليه انقلاب، در اولويت‌هاي ثانويه قرار گيرد. اين شرايط نبايد موجب فراموشي آرمان‌ها شود، بلكه بايد ما را به سمت بازبيني راه‌هاي تحقق آنها در شرايط جديد سوق دهد. بازخواني انتقادي، نه نفي تاريخي: درنهايت، من معتقدم به جاي نفي انقلاب و انكار گذشته پرشكوه يك ملت، بايد به بازخواني دقيق شعارها و نهادهايي كه امام خميني بنيان گذاشت، روي آوريم. به‌روز كردن اين مفاهيم، تفسير مجدد آنها در چارچوب نيازهاي نسل‌هاي جديد و تقويت نهادهايي همچون صندوق راي، هنوز هم مي‌تواند راهكاري بنيادين براي حل مسائل ايران باشد. جمهوريت، استقلال، آزادي و عدالت اجتماعي، شعارهايي نيستند كه متعلق به ديروز باشند؛ بلكه متعلق به فرداي ايران‌اند؛ اگر بتوان آنها را از نو فهميد، بازتوليد كرد و با نيازهاي امروز جامعه پيوند زد.