حوادث مترقبه تناقضي در واژگان واقعيتي در زندگي
حميد ميرزاده
در ادبيات فارسي، «اغراق» يكي از آرايه‌هاي بلاغي است؛ اغراقي كه به واقعيت روزمره ما نزديك مي‌شود. به همين اعتبار، شايد ديگر «حوادث غيرمترقبه» نام دقيقي براي بسياري از وقايع تلخ كشورمان نباشد، چراكه اين حوادث آن‌چنان پرتكرار و قابل پيش‌بيني شده‌اند كه واژه «غيرمترقبه» در وصف آنها، نوعي تغافل زباني به نظر مي‌رسد. شايد وقت آن رسيده باشد كه اين رويدادها را «حوادث مترقبه» بناميم! يعني رويدادهايي كه انتظارشان مي‌رود، احتمال وقوع‌شان بالاست و در بسياري از موارد مي‌توان از آنها جلوگيري كرد. انفجار در معادن و بنادر، آتش‌سوزي در جنگل‌ها، مزارع، كارخانجات، بازارها و انبارها، تلفات ناشي از سيلاب‌ها و فجايع مشابه، آن‌قدر در حافظه جمعي ما تكرار شده‌اند كه ديگر غافلگيركننده نيستند. نام بردن از مكان وقوع هر يك از اين حوادث، نه فقط يادآور درد و تاسف و تاثر، كه نشان‌دهنده ضعف در پيشگيري و برنامه‌ريزي است. در چنين شرايطي، برخوردهاي انفعالي و مقطعي نه‌تنها كارساز نيست، بلكه استمرار فاجعه را تضمين مي‌كند. آنچه نياز داريم، عبور از واكنش‌هاي احساسي و ورود به عرصه برنامه‌ريزي‌هاي تخصصي و علمي و اصولي است؛ راهي كه كشورهاي پيشرفته سال‌ها پيش در پيش گرفته‌اند. آنها با تكيه بر دانش مهندسي HSE (مخفف Health, Safety, Environment - سلامت، ايمني و محيط‌زيست)، توانسته‌اند يا از بروز حوادث جلوگيري كنند، يا در صورت وقوع، اثرات مخرب آن را به حداقل برسانند. مهندسي HSE از اركان اساسي مديريت در سازمان‌ها و صنايع بزرگ است. مهندسان ايمني با استفاده از دستورالعمل‌ها، استانداردها و روش‌هاي علمي، حافظ جان انسان‌ها، تجهيزات و محيط‌زيست هستند. با اين حال، با وجود پيشرفت‌هاي علمي در كشور، هنوز هيچ دانشگاهي در ايران در مقطع كارشناسي رشته مستقلي تحت عنوان HSE ايجاد نكرده است؛ هر چند اين رشته در مقطع كارشناسي ارشد ارايه مي‌شود.
براي تحقق سلامت، ايمني و حفاظت از محيط‌زيست در محيط‌هاي كاري، وجود نيروهاي متخصص و آموزش‌ديده در حوزه HSE نه يك انتخاب، بلكه ضرورتي حياتي است. اگر بخواهيم حوادث «واقعا غيرمترقبه» باشند، بايد آمادگي و پيش‌بيني‌پذيري را جدي بگيريم. وقت آن رسيده به جاي واكنش‌هاي ديرهنگام، سراغ آموزش، تخصص و پيشگيري برويم. حوادث غيرمترقبه، در سايه بي‌تدبيري، مترقبه مي‌شوند. تغيير نگاه از واكنش به پيشگيري، از شعار به تخصص و از انفعال به برنامه‌ريزي، راه نجات از اين چرخه مرگبار است و تداوم بي‌توجهي، يعني پذيرش فاجعه. وظيفه ملي همه صاحبان كارگاه‌ها و صنايع و معادن و بنادر و مجموعه‌هاي خدمات اجتماعي، در بخش دولتي و خصوصي است كه براي جان انسان‌ها ارزش قائل باشند. به تعبير قرآن، جان هر انسان جان يك جهان است.استاد دانشگاه