آخرين بازماندگان، حركت برخلاف زمان

كنسرسيوم بين‌المللي دانشمندان و دست‌اندركاران حفاظت در تلاش هستند تا از طريق فناوري‌هاي توليد مثل پيشرفته، كرگدن سفيد شمالي را از گرداب انقراض نجات دهند. اين دانشمندان با خوشحالي اعلام كرده‌اند كه در دسامبر سال 2020 دو رويان جديد ديگر از كرگدن سفيد شمالي توليد كرده‌اند. 
در 13 دسامبر، موسسه تحقيقاتي موسوم به Leibniz Institute for Zoo and Wildlife Research (Leibniz-IZW) به همراه مجموعه سافاري پارك Safari Park Dvůr Králové و سرويس حيات وحش و حفاظتي كنيا Kenya Wildlife Service and Ol Pejeta Conservancy موفق به جمع‌آوري سلول‌هاي تخم نابالغ(oocyte) كرگدن سفيد شمالي در كنيا شدند. سلول‌هاي تخم نابالغ بازيابي شده به آزمايشگاه آوانته(Avantea) ايتاليا منتقل شد سپس پروسه بالغ‌سازي و لقاح آنها با سمن(Semen) كرگدن نري به نام سوني(Suni) صورت گرفت و رويان‌ها(جنين‌هاي كرگدن) توليد شدند. پس از آن رويان‌ها از طريق سرمايش وارد فاز بلاستوسيت(مرحله‌اي از جنيني) شدند كه بتوان آنها را فريز كرد و بدين ‌ترتيب تعداد كل رويان‌هاي زيست‌پذير كرگدن سفيد شمالي(توليد شده در دو مرحله) به 5 مورد ارتقا پيدا كرد. 
اين اقدام اميدهاي زيادي را براي نجات كرگدن سفيد شمالي به ‌رغم چالش‌ها و تاخيرهاي ايجاد شده به واسطه بيماري كوويد 19 به وجود آورده و مراحل بعدي اين برنامه هم در شرف وقوع است. روزنامه اعتماد در اين گزارش ضمن مرور خبرهاي مربوط به اين رويداد، مصاحبه‌اي هم با توماس هيلده‌برنت (Thomas B. Hildebrandt) رييس دپارتمان مديريت تكثير موسسه تحقيقاتي(Leibniz-IZW) و استاد تمام پزشكي تكثير حيات‌وحش دانشگاه برلين داشته است. 

تولد نوزادان چقدر محتمل است؟ 
در حال حاضر تنها 2 كرگدن سفيد شمالي در دنيا باقي مانده است. دانشمندان براي ممانعت از انقراض كرگدن سفيد شمالي، سلول‌هاي تخم نابالغي كه از دو كرگدن ماده گرفته بودند را به صورت مصنوعي با اسپرم‌هاي فريز شده كرگدن‌هاي نر مرده به منظور توليد رويان‌هاي زيست‌پذير تلقيح كردند. تيم مطالعاتي در مصاحبه‌هاي خود اعلام كرده كه در آينده نزديك، رويان‌هاي توليد شده به كرگدن‌هاي سفيد جنوبي به عنوان مادرهاي جايگزين منتقل خواهند شد و هدف از اين كار توليد مواليد كرگدن سفيد شمالي است. 
توماس هيلده‌برنت(Thomas B. Hildebrandt) رييس دپارتمان مديريت تكثير موسسه تحقيقاتي (Leibniz-IZW) در پاسخ به اين سوال« اعتماد» كه چقدر اميد براي ديدن نوزادان كرگدن سفيد شمالي در سال آتي وجود دارد، مي‌گويد:«ما در حال برنامه‌ريزي براي دستيابي به اولين موفقيت جهاني در راستاي انتقال جنين خالص كرگدن سفيد جنوبي به كرگدن‌هاي ماده سفيد جنوبي در سال 2021 هستيم. بعد از اينكه مطالعه اثبات مفهوم(Theproof of principle study) به سرانجام برسد، آنگاه براي انتقال جنين خالص كرگدن سفيد شمالي به كرگدن سفيد جنوبي اقدام خواهيم كرد و بر اساس برآوردهاي انجام شده اين اتفاق مي‌تواند اواخر سال 2021 يا در سال 2022 رخ دهد.» 
در هر صورت بيماري كوويد 19 و همه‌گيري به شكل جدي اين پروسه را تحت ‌تاثير قرار داده و سبب تاخير در توليد رويان‌هاي جديد شده است. اين تيم تحقيقاتي 3 رويان كرگدن سفيد شمالي را هم در سال 2019 توليد كرده و در حال حاضر تعداد رويان‌ها به 5 مورد رسيده است. در دسامبر سال 2020 تعداد 14 سلول تخم نابالغ(oocyte) با استفاده از اولتراسوند از رحم يكي از دو كرگدن باقيمانده سفيد شمالي كه تحت بيهوشي عمومي قرار گرفت، استحصال و بازيابي شد. ابزاري كه از طريق آن سلول‌هاي تخم نابالغ از بدن كرگدن ماده برداشت شد يك اختراع ثبت شده با حق انحصاري است. آن طور كه دست‌اندركاران مي‌گويند، پروسه بيهوشي و برداشت سلول‌هاي تخم به آرامي و بدون هيچ مشكلي پيش رفته و بعد از انكوباسيون و بالغ‌سازي سلول‌هاي تخم در آزمايشگاه آوانته(Avantea) ايتاليا، عمليات لقاح 8 تخم با اسپرم يك كرگدن سفيد شمالي نر مرده با استفاده از روش تزريق داخل سيتوپلاسمي اسپرم intra-cytoplasmic sperm injection (ICSI) صورت گرفته و اين روش در اصل يكي از روش‌هاي موثر لقاح آزمايشگاهي در درمان ناباروري است. 

موانع پيش ‌رو
تيم دست‌اندركار در دسامبر سال گذشته، فاز ديگري از اين پروژه بلندپروازانه را آغاز كرد:«آماده‌سازي انتقال جنين‌ها به كرگدن‌هاي ماده سفيد جنوبي» براي اين منظور يك كرگدن نر سفيد جنوبي به پناهگاه حيات وحش لوا(Lewa Wildlife Conservancy) واقع در شمال كنيا برده شد. اين كرگدن نر كه پدر چندين فرزند است را تيم به عنوان يك زادآور موفق مي‌شناسد و به همين دليل آن را به عنوان يك كانديد مناسب براي اين پروژه تشخيص داده‌اند. 
تيم BioRescue كه متشكل از هيلده‌برنت و همكارانش است در اين پناهگاه كرگدن نر را با استفاده از پيشرفته‌ترين تجهيزات و با يك روش حداقل تهاجمي بدون هيچ گونه عمليات جراحي استريل(سترون و عقيم موقت) كردند. پروسه استريليزاسيون(عقيم‌سازي موقت) به آرامي و بدون هيچ مشكلي پيش رفت و كرگدن نر هم بعد از بيهوشي اوليه به سرعت شروع به غذا خوردن كرد. 
عقيم‌سازي موقت اين كرگدن نر اين امكان را فراهم مي‌كند كه از نظر رفتاري چرخه تكثير به گردش دربيايد و مادرهاي جايگزين(كرگدن‌هاي سفيد جنوبي) بدون ريسك بارداري براي پذيرش جنين‌هاي كرگدن سفيد شمالي آماده شوند. اين مرحله يكي از حساس‌ترين فازهاي اين پروژه است و انتقال جنين‌ها ‌بايد در زمان مناسب به كرگدن‌هاي ماده سفيد جنوبي صورت گيرد. 
تيم BioRescue مي‌گويد كه تا ماه مارس سال جاري منتظر خواهد ماند تا نتيجه عقيم‌سازي كرگدن نر سفيد جنوبي و رفتارهاي اين كرگدن به‌ طور كامل پايش شود و در آن زمان است كه براي انتقال جنين‌ها به بدن مادرهاي جايگزين(كرگدن‌هاي سفيد جنوبي) اقدام خواهند كرد. 
هيلده‌برنت كه يكي از پيشگامان تكثير حمايتي (Assisted Reproduction) در پستانداران درشت جثه اعم از فيل‌ها، كرگدن‌ها، گربه‌سانان بزرگ و حتي خرس‌هاي پانداست؛ درباره موانع پيش‌روي تكثير موفق در كرگدن سفيد شمالي و استراتژي‌هايي كه مي‌تواند ميزان تلفات را كاهش دهد به «اعتماد» مي‌گويد:«ما در مرحله اول ‌بايد الگوهاي زيست‌شناسي كرگدن‌هاي سفيد جنوبي ماده را تنظيم كنيم تا بتوان بر اساس پروتكل‌هاي قابل اعتماد بارداري‌ را از طريق انتقال جنين در آنها ايجاد كرد. بعد از اينكه چنين دستاوردي حاصل شد ‌بايد جنين‌هاي خالص بيشتري از كرگدن‌هاي سفيد شمالي با استفاده از تكنولوژي آي‌سي‌اس‌آي(ICSI-technology) و با كمك فناوري‌هاي حمايتي استخراج سلول‌هاي بنيادي توليد كنيم.» 
او در ادامه صحبت‌هايش به نتايج منفي هم كه تاكنون در مورد كرگدن‌هاي سفيد شمالي پيش آمده؛ اشاره كرده و مي‌گويد:«واقعيت اين است كه ما خلاف زمان در حال حركت هستيم چراكه در حال حاضر تنها 2 كرگدن سفيد شمالي باقي مانده و اين دو كرگدن هم در حال پير شدن هستند در نتيجه جمع‌آوري سلول‌هاي تخم نابالغ(oocyte) تنها ظرف 5 الي 10 سال آتي ممكن است و اين در حالي است كه خط پايان مي‌تواند حتي زودتر فرا برسد.»
هيلده‌برنت در پاسخ به اين سوال كه چه زماني تلقيح يا بارورسازي مصنوعي با كمك كارشناسان تكثير حمايتي(Assisted Reproduction) ‌بايد در دستوركار قرار گيرد، مي‌گويد:«اگر تعداد افراد جمعيت وحشي به كمتر از 50 فرد برسد به احتمال زياد آن گونه امكان بقا نخواهد داشت. در اين شرايط است كه تلقيح مصنوعي مي‌تواند يك راهكار خوب باشد تا هم بتوان زيربناي كار را تقويت كرد و هم اينكه جمعيت گونه در معرض خطر را تثبيت كرد.»
پروژه BioRescue كه توسط موسسه Leibniz-IZW هدايت مي‌شود، سرمايه لازم را براي حضور در اين كار تحقيقاتي از وزارتخانه آموزش كشور آلمان دريافت كرده و آن طور كه عنوان شده، هدف از اجراي اين پروژه بلندپروازانه روي كرگدن سفيد جنوبي ارتقاي فناوري‌هاي تكثير حمايتي(Reproduction techniques, ART) و فناوري‌هاي حمايتي جهت استحصال ياخته‌هاي بنيادي(Stem cell associated techniques, SCAT) است.  در اين پروژه محققاني از سراسر دنيا فعاليت مي‌كنند كه از آن جمله مي‌توان به آلمان، ژاپن، ايتاليا، جمهوري چك و كنيا اشاره كرد.  يكي از مقامات محيط زيست كشور كنيا در مصاحبه با وب‌سايت علمي، تحقيقاتي و فناوري Phys.org انگلستان عنوان كرده كه اين كار را از طرف دولت و مردم كنيا به منظور استفاده از فرصت‌هاي روز دنياي علم و فناوري انجام داده‌اند. اين مقام مسوول گفته به عنوان يكي از كشورهايي كه از نظر جهاني در حفاظت از حيات وحش پيشتاز است، متعهد هستند كه اين قبيل همكاري‌ها را تسهيل كنند و اين كشور خوشحال است كه در مسير پر دست‌انداز حفاظت از گونه‌هاي در معرض خطر پيشگام استفاده از فناوري‌هاي نوين باشد. 

پيشنهادها براي يوزهاي آسيايي 
هيلده‌برنت كه در زمينه گربه‌سانان بزرگ هم كار كرده و يكي از مشاوران حرفه‌اي دانشگاه ملبورن، موسسه اسميتسونين و جامعه جانورشناسي لندن است؛ درباره وضعيت يوز آسيايي مي‌گويد:«پيشنهاد من اين است كه نمونه‌هاي گرفته شده حتي نمونه‌هاي بافتي در نيتروژن مايع محفوظ و ايمن نگهداري شوند چون اين مساله بسيار مهمي است. پروژه BioRescue project كه من و همكارانم در آن مشغول به كار هستيم در حال حاضر بخشي از سرمايه كار خود معادل 4.2 ميليون يورو را از دولت آلمان مي‌گيرد و اين نوع سرمايه‌گذاري‌ها براي بقاي گونه‌هاي در معرض خطر كمك مي‌كند كه سريع‌تر به اهداف برسيم. البته اين را هم بگويم كه پروژه‌هايي از اين دست به ‌شدت به منابع مالي نياز دارند و به همين دليل است كه بخش ديگري از سرمايه كار ما از طريق صنايع و حتي سرمايه‌گذارهاي شخصي تامين مي‌شود. در مورد برخي از جمعيت‌ها موضوع حياتي اين است كه اگر از فناوري‌هاي نوين جهت مديريت تكثير استفاده نشود، جمعيت را بايد حذف شده قلمداد كرد.»
او اين پيشنهادات را هم در مورد يوز آسيايي مطرح مي‌كند:«پيشنهادم اين است از تيم‌هايي كه در زمينه تلقيح مصنوعي تجربه كافي دارند، استفاده كنند. تصميم در اين زمينه به واسطه شرايط خاص تكثير گربه‌ساناني مانند يوز بسيار حساس است و ‌بايد از مشورت‌هايي بهره جست كه در اين زمينه كاملا حرفه‌اي باشند.» 

توماس هيلده‌برنت: واقعيت اين است كه ما خلاف زمان در حال حركت هستيم چراكه در حال حاضر تنها 2 كرگدن سفيد شمالي باقي مانده و اين دو كرگدن هم در حال پير شدن هستند.