سردرگمي در يك استراتژي

با اعلام رسمي خروج ايالات متحده از برجام توسط دونالد ترامپ رييس‌جمهوري اين كشور، تلاش فراواني صورت گرفت تا فروش نفت ايران به حداقل ممكن برسد. مقام‌هاي امريكايي مدعي بودند كه با فرا رسيدن روز 13 آبان فروش نفت ايران را به صفر مي‌رسانند. اما از آنجايي كه قيمت جهاني نفت روز به روز افزايش مي‌يافت امريكا مجبور شد براي كنترل بهاي نفت از تصميم خود عقب‌نشيني و براي تعدادي از كشورهاي خريدار نفت ايران معافيت صادر كند. حتي مجبور شد به كشوري مانند عراق نيز كه نياز به صادرات انرژي و محصولات ايران دارد معافيت دهد تا اين كشور نيز با چالش عمده‌اي مواجه نشود. اما حالا كه به روزهاي پاياني معافيت به اين كشورها نزديك مي‌شويم، بار ديگر اين صحبت به ميان مي‌آيد كه آيا امريكا بازهم به اين كشورها معافيت خواهد داد يا خير؟ در حال حاضر شواهد حاكي از آن است كه امريكايي‌ها قصد ندارند دست به چنين اقدامي بزنند. روز گذشته خبرگزاري رويترز به نقل از برايان هوك نماينده ويژه ايالات متحده براي مقابله با ايران گزارش داد كه ايالات متحده به دنبال ادامه معافيت تحريم‌ها عليه ايران نيست. وي مدعي شد كه واشنگتن براي متوقف كردن منابع درآمدي تهران جدي است. برايان هوك در يك كنفرانس خبري در امارات متحده عربي مدعي شد: ايران در حال حاضر با تحريم‌هاي اعمال شده احساس انزواي اقتصادي جدي مي‌كند و ما مي‌خواهيم درآمد‌هاي ايران را به‌شدت كاهش دهيم. وي افزود: هشتاد درصد درآمدهاي ايران از صادرات نفت است و از آنجايي كه ايران يكي از كشورهاي حامي تروريسم است، ما مي‌خواهيم آنها را از درآمدهايي كه نياز دارند محروم كنيم.

در ادامه برايان هوك عنوان كرد كه ما خواهان معامله جديد و بهتري با ايران هستيم، اما در اين روند ما ايران را از ميلياردها، ميليارد دلار درآمد محروم مي‌كنيم زيرا آنها با بحران نقدينگي در كشور مواجه هستند. وي افزود: جمهوري اسلامي بدون فشار پاي ميز مذاكره نخواهد آمد.

ادعاي برايان هوك براي رسيدن به يك توافق جديد و مذاكره با ايران در حالي است كه هيچ حسن نيتي از سوي امريكا براي اين اتفاق وجود ندارد. آنها توافقي كه سال‌ها براي آن زحمت كشيده شد را كنار گذاشتند و اكنون دنبال معامله‌اي جديد با ايران هستند. برايان هوك در حالي از مذاكره با ايران سخن مي‌گويد كه بارها از واژه رژيم در خصوص ايران استفاده مي‌كند و شرايط در داخل امريكا به نحوي است كه مشخص نيست دولت كنوني امريكا تا چند ماه ديگر بر سر كار باشد يا خير. تنش ميان ايران و ايالات متحده از زمان آغاز به كار دولت دونالد ترامپ روز به روز افزايش مي‌يابد. اين تنش از ماه مه ‌كه امريكا از برجام خارج شد بيش از هر زمان ديگري غيرقابل پيش‌بيني شده است. ترامپ معتقد بود كه برجام باعث قوي شدن ايران شده است اما با خروج از برجام و اعمال دوباره تحريم‌ها موجب شده كه ايران بار ديگر در وضعيت ضعف قرار بگيرد. اما در اين بين يك تناقض وجود دارد. دونالد ترامپ اصرار دارد كه بگويد از زمان روي كار آمدن دولت من رفتارهاي دولت ايران تغيير كرده و نفوذ ايران كمتر شده است. اما در طرف مقابل مايك پمپئو، وزير خارجه اين كشور تلاش مي‌كند تا كشورهاي منطقه و جهان را از نفوذ رو به گسترش ايران بترساند. اين تناقض نيز نشان مي‌دهد كه هيچ رويكرد واضح و مشخصي در مورد ايران وجود ندارد و هنوز دولتمردان امريكايي به پاسخي براي اين سوال به صورت دقيق نرسيده‌اند كه آيا ايران قوي‌تر از گذشته شده يا ضعيف‌تر؟ اگر ضعيف‌تر شده است پس اين همه به آب و آتش زدن براي محاصره اقتصادي و سياسي ايران براي چيست و اگر قوي‌تر شده پس ادعاي ترامپ مبني بر ضعيف شدن ايران نسبت به گذشته براي چيست؟ اكنون نيز امريكايي‌ها مدعي هستند كه به بهانه فعاليت‌هاي موشكي ايران قصد دارند از متحدان خود از جمله عربستان و اسراييل در منطقه محافظت كنند، ولي ايران بارها عنوان كرده كه تمام تجهيزات نظامي اين كشور دفاعي است و بنا نيست جنگي از سمت ايران آغاز شود.

هوك در نشست خبري خود در ابوظبي همچنين عنوان كرد كه واشنگتن از چين خواسته است تا واردات نفت خود از ايران را قطع كند و اين انتظار وجود دارد كه كاهش قابل توجهي در صادرات نفت ايران به وجود‌ آيد. هوك مدعي شد كه ما تازه شروع كرده‌ايم. هرچند كه امريكايي‌ها طي ماه‌هاي گذشته بارها اين جمله‌ها را تكرار كرده‌اند اما نتوانستند آنها را عملياتي كنند.

از طرفي ديگر وزير نفت عمان نيز در نشستي خبري عنوان كرد كه واشنگتن از اين دولت عربي حاشيه خليج فارس خواسته است تا پروژه خط لوله انتقال گاز ايران به عمان را متوقف كند. با اين وجود وي تاكيد كرد كه مذاكرات در اين زمينه ادامه دارد. هرچند گفته مي‌شود طي ماه‌هاي اخير صادرات نفت ايران كاهش محسوسي داشته اما برخي خبرها حاكي از آن است كه كره جنوبي، ژاپن، هند و چين سفارش‌هاي جديدي را براي خريد نفت ايران ارايه داده‌اند. همچنين بناست ميان ايران و هند بانكي مشترك ايجاد شود كه از طريق اين بانك پول نفت ايران به روپيه پرداخت شود و مبادلات با پول محلي صورت گيرد.

اما امريكا قصد دارد همه كار انجام دهد تا اين روند را تغيير دهد. ولي با سفر محمد جواد ظريف طي هفته گذشته به هند و سفر روز يكشنبه به عراق مي‌تواند بخشي از نقشه امريكايي‌ها براي توقف تجارت فرامرزي ايران را نقش بر آب كند. عراق كماكان به دنبال دريافت معافيت از تحريم‌هاي امريكاست. هند نيز به دنبال آن است كه تاثير تحريم‌ها را كاهش دهد و هنوز سيگنالي از سمت چين براي توقف خريد نفت از ايران وجود ندارد. با اين حال برايان هوك عنوان كرده است كه قصد داريم فشارها را افزايش دهيم و استراتژي خروج امريكا از سوريه به معناي كاهش فشار بر ايران نيست. او در گفت‌وگوي خود با شبكه خبري cnbc گفت: كماكان امريكا سياست خروج نيروهاي ايراني از سوريه را دنبال مي‌كند. هوك در مصاحبه خود مدعي شد: ما فكر مي‌كنيم اگر با همه كشورهاي منطقه كار كنيم و اگر ديپلماسي را به نحوي كه مي‌خواهيم انجام دهيم، مي‌توانيم از تمامي نيروهاي تحت كنترل ايران خلاص شويم. وي همچنين در ادامه ادعاهاي خود عنوان كرد كه ما اجازه نخواهيم داد آنچه در لبنان رخ داد در سوريه نيز رخ دهد. مايك پمپئو وزير خارجه ايالات متحده نيز پس از صحبت با وزير خارجه تركيه عنوان كرد كه استراتژي خروج امريكا از سوريه تاثيري بر سياست مقابله با ايران ندارد.

اين در حالي است كه ايران استراتژي خود در بحث موشكي و همچنين در خصوص سوريه را دنبال مي‌كند و توجه چنداني به رويكرد و اظهارات مقام‌هاي ايالات متحده ندارد و اگر تلاش‌ها ادامه پيدا كند سياست امريكا براي انزواي اقتصادي و سياسي ايران به شكست مي‌انجامد.