«اطلاعات نادرست»، واژه برگزيده سال 2018

چند صباحي است كه در پايان هر سال واژه‌اي به انتخاب جمعي كثير از كارشناسان حوزه‌هاي مختلف آن ‌هم با در نظر گرفتن بسياري از متغيرها چون كثرت تواتر واژه، ميزان نقش‌آفريني واژه در سپهر گفتماني و... در جايگاه واژه برگزيده سال قرار مي‌گيرد. در سال‌هاي 2015، 2016 و 2017 به ترتيب واژه‌هاي «هويت»، «پساحقيقت» و «اخبار جعلي» واژه‌هاي برگزيده سال بودند و بنابر اين عادت مالوف واژه «اطلاعات نادرست» توسط ديكشنري دات‌كام واژه برگزيده براي سال 2018 لقب گرفت.

در تعريف ارايه ‌شده از سوي ديكشنري دات كام اطلاعات نادرست، اطلاعاتي غيرموثق بدون لحاظ كردن تعمد در گمراه‌سازي است كه توسعه بنيان‌هاي فناورانه در حوزه تبادل اطلاعات و ارتباطات رشد اين جعليات را به‌ويژه در فضاي برخط فزاينده كرده است.

ليز مك ميلان، مديرعامل ديكشنري دات كام در اين باره گفت كه انتخاب كلمه اطلاعات نادرست در مقام كلمه سال 2018 يك ‌بار ديگر نشان مي‌دهد كه اين انتخاب همچون گذشته موجبات ترسيم چشم‌انداز زمانه‌اي مي‌شود كه در آن زيست مي‌كنيم. او اظهار مي‌دارد كه آنچه در واژه‌نامه تحت مديريتش پيرامون توصيف اطلاعات نادرست آمده تنها يك اشاره و نشانه است. مديرعامل ديكشنري دات كام افزود پس از كلمه اطلاعات نادرست، واژگان «بازنمايي»، «خودساخته» و «واكنش سياسي» به ترتيب رتبه‌هاي بعدي را به خود اختصاص داده بودند.

جين سولومون از زبان‌شناسان ديكشنري دات كام معتقد است حساسيت‌ها و توجهات اخير پيرامون واژه اطلاعات نادرست و كلماتي كه بسياري از صاحب‌نظران براي توصيف و درك آن به كار مي‌برند، در ديكشنري دات كام مورد توجه و استفاده قرارگرفته است. بر اين مبنا طي چند سال گذشته ديكشنري دات كام همواره در حال تعريف واژه‌ها و به‌روز رساني اطلاعات رو به تزايد حول واژه اطلاعات نادرست جهت فهم هر چه ‌بهتر آن بوده است.

ديكشنري دات كام با انتخاب واژه اطلاعات نادرست به‌مثابه كژ آگاه‌سازي غيرعامدانه و نشر سهوي اخبار جعلي به‌جاي واژه اطلاعات نادرست به‌مثابه كژآگاه‌سازي عامدانه و نشر هدفمند و گسترده اخبار جعلي كه علي‌العموم خاستگاهي حاكميتي دارد، آگاهانه بود؛ چرا كه اين واژه‌نامه معتقد است افرادي كه اطلاعات نادرست به‌مثابه كژآگاه‌سازي غيرعامدانه را به اشتراك مي‌نهند، به دليل گرفتار آمدن در مارپيچ بازنشر مي‌پندارند كه محتوايي صحيح را به اشتراك مي‌گذارند.

وقوع چندين رخداد طي سال 2017 توجه شركت ديكشنري دات كام را به موضوع اطلاعات نادرست جلب كرد و در انتخاب اين واژه از سوي شركت مذكور تاثيري بسزا داشت كه مي‌توان به استمرار روند نقش‌آفريني فيس‌بوك در بازنشر وسيع اخبار جعلي، افشاگري پيرامون موضوع كِنان در چارچوب تئوري توطئه و روشن شدن هر چه بيشتر زواياي آن، خشونت‌هاي گسترده در هندوستان با اتكا به بازنشر شايعات در واتس‌آپ و نقش پررنگ اطلاعات نادرست در انتخابات رياست‌جمهوري برزيل كه به پيروزي ژاير بولسونارو، كانديداي جنجالي و راست‌گراي افراطي منجر شد.

لازم به ذكر است كه ديكشنري دات كام واژه هويت (خصوصي‌ترين جلوه‌هاي فردي تا عمومي‌ترين نمودهاي جمعي را شامل شده، در زمره نيازهاي رواني انسان و مقدمه هرگونه زندگي اجتماعي است) را نيز بهترين كلمه سال 2015 انتخاب كرده بود درعين‌ حالي كه واژه پساحقيقت (بيان اين واقعيت كه امروزه افكار عمومي به جاي تاثيرپذيري از داده‌هاي واقعي و قابل‌اتكا، از احساسات و عقايد شخصي تاثير مي‌پذيرند) براي سال 2016 توسط واژه‌نامه آكسفورد و واژه اخبار جعلي (اخباري متشكل از اطلاعات نادرست و شايعات كه مغرضانه، به‌منظور جهت دادن به افكار عمومي در جهت كسب‌ منافعي خاص، به‌واسطه رسانه‌هاي فردي و ارتباط‌ جمعي توليد و منتشر ‌مي‌شوند) براي سال 2017 توسط واژه‌نامه كالينز در مقام واژه سال انتخاب شدند.

كارشناس ارشد علوم ارتباطات
و پژوهشگر ارتباطي