او يك پسر 8 ساله است كه از گرسنگي رنج ميبرد و پاهايي مانند چوب دارد، ولي يعقوب وليد گريه يا شكايت نميكند. با بيحسي به روبهرو خيره شده. يعقوب بيهوش به بيمارستان آلصادق ميرسد، در حالي كه كمي بيش از 15 كيلو وزن داشت. پزشكان ميگويند كه معلوم نيست زنده بماند و اگر هم بماند ممكن است از آسيب مغزي دايم رنج ببرد و اين سرنوشت يك كودك يمني است...
چيزي حدود 85000 كودك در يمن ممكن است تاكنون مرده باشند و بيش از 12 ميليون انسان در مرز قحطيزدگي هستند؛ تلفاتي از جنگ 3 ساله با حضور سعوديها و پشتيباني امريكاييها در يمن. مسوولان سازمان و امدادگران هشدار ميدهند كه اين ميتواند بدترين قحطي جهاني باشد كه يك دوران به خود ديده است.
«مارك لوكاك»، رييس بخش انساني سازمان ملل ميگويد: « خطر يك فاجعه بزرگ بسيار بالاست. در بدترين حالت آنچه ما اكنون در يمن داريم، پتانسيل بدتر شدن اوضاع است از هر آنچه كارشناسان اين رشته تاكنون در دوره كاري خود ديدهاند.»
هم دولت اوباما و هم دولت ترامپ، هر دو جنگ سعودي در يمن را از طريق حضور نظامي، فروش اسلحه، مشاوره نظامي و اخيرا نيز سوخترساني هوايي حمايت كردهاند. بنابراين ايالات متحده در آنچه كارشناسان حقوق بشر آن را جنايات جنگي مينامند، شريك جرم هستند. ما هم كه به امريكا ماليات ميدهيم، شريك جرم به حساب ميآييم.
من در اولين ملاقاتم از يمن، سال 2002، عاشق زيبايي و صميميت آن شدم، اما اين كشور زيبا اكنون در آشوب است. امروز در بيشتر جاهاي يمن وقتي صداي هواپيمايي شنيده ميشود، مردم بر خود ميلرزند و نميدانند آيا نوبت آنهاست بمباران شوند، من مصاحبههايي داشتهام كه با شليك اسلحههاي خودكار بالاي سرمان متوقف شدند.
بعد از مشاهده هزينههاي انساني و مصاحبه رسمي با طرفين، از جمله رييس شورشيان حوثي كه بيشتر يمن را تحت كنترل دارند، دريافتم كه نقش امريكاييها و سعوديها در اين جدال خلاف وجدان است. اما اين دليلي براي بمباران و گرسنگي كشيدن بچههاي يمني نيست.
آنچه بيشتر از همه موجب خشم ميشود، اين است كه اين گرسنگي ناشي از خشكسالي يا شرايط نامساعد آب و هوايي نيست، بلكه به دليل سياستهاي غلط و كوتهبينانه در رياض و واشنگتن است. به نظر نميآيد كه قحطيزدگي حاصل تصادفي جنگ باشد، بلكه خود سلاحي است در اين جنگ. عربستان سعودي و امارات متحده عربي با پشتيباني ايالات متحده امريكا تلاش ميكنند با تحميل درد راه نفوذ بر حوثيها و تزلزل آنها را به دست آورند.
حكومت عربستان سعودي و ايالات متحده امريكا دوست ندارند، تصاويري مانند يعقوب كه بازتاب رنج يمن است را ببينند. سعوديها محاصره يكجانبهاي را در منطقه حوثيها از طريق ممنوعيت پروازهاي تجاري و محدوديت حضور خبرنگاران در هواپيماهاي ويژه سازمان ملل اعمال ميكنند. من بيش از دو سال تلاش كردم تا از محاصره سعوديها عبور كنم و در نهايت با هيات سازمان ملل موفق به عبور شدم. هميشه پس از يك قحطي بزرگ، ناخودآگاه انسان در پي يافتن پاسخ به اين سوال است كه چگونه جهان توانست اجازه بروز آن را بدهد. اما اينبار براي يافتن پاسخ نياز به سالها جستوجو نيست، بلكه امروز نياز به عمل براي پايان دادن به جنگ و پيشگيري از يك فاجعه داريم.
مشكل يمن بيشتر از آنكه كمبود مواد غذايي باشد، سقوط اقتصادي است، توليد ناخالص ملي از زمان شروع جنگ به نصف كاهش يافته و مردم را در تامين مواد غذايي ناتوان كرده است.برداشت ما از تلفات جنگي مرداني است كه دچار نقص عضو شده. اما در يمن متداولترين تلفات جنگي كودكاني هستند كه از سوءتغذيه رنج ميبرند. بعضي ميميرند و حتي بازماندگان نيز ممكن است همه عمر از آسيبهاي مغزي رنج ببرند. اعتقاد بر ايناست كه اكثر كودكان يمني به دليل سوءتغذيه دچار رشد ناكافي جسماني شوند و عقبماندگي جسمي گاهي با كاهش رشد مغز نيز همراه است. جنگ و كمبود امكانات مراقبتي موجب بروز امراض كشندهاي مانند ديفتري و وبا شده است. نيمي از كلينيكها و بيمارستانهاي كشور تعطيل شدهاند.در صنعا، پايتخت، كودكي را ديدم كه هم از سوءتغذيه و هم از بيماري وبا رنج ميبرد. اين پسر كه صدام (نام رهبر سابق عراق را بر او گذاشته بودند) نام داشت، 8 سال سن داشت و پدر و مادر او اين جمله را كه ورد زبان همه بود تكرار ميكردند: زندگي بهواسطه جنگ خيلي سختتر شده. مادر صدام ميگفت: «ما نميدانيم فردا چه خواهيم خورد.»
يمن پس از بهار عربي شروع به تجزيه شد و حوثيها كه يك طايفه سنتي در شمال بودند به سمت صنعا ميآيند و بيشتر نقاط كشور را محاصره ميكنند. حوثيها به نوعي موفق بودهاند. آنها نظم را حاكم ميكنند و هر جا كه كنترل آن را به دست گرفتند القاعده و دولت اسلامي را تار و مار كردهاند. من در صنعا احساس امنيت ميكردم و واهمهاي از آدمربايي نداشتم. هرچند، آنها دولت پليسي هستند و رفتار خصمانهاي با زنان بيحجاب، همجنسبازان و هر كسي كه از آنها انتقاد كند، دارند.در حالي حوثيها را «شورشي» مينامند كه بهطور شفاف بر مرزهاي خود حكومت ميكنند. در مقابل حكومت به رسميت شناخته شده بينالمللي يمن با تكيه بر سعوديها و امريكاييها نمادي است از حكومت كه عملا بر هيچ مرزي كنترل ندارد و از اينرو در رياض مستقر است. گفته ميشود «عبدو ربيع منصور هادي»، رييسجمهور اين حكومت در تبعيد، به شدت بيمار است و پس از رفتن او حفظ اين وهم كه اين يك حكومت واقعي است، دشوارتر خواهد شد.در مجموع، من سخني دال بر استراتژي سعودي يا امريكايي نميبينم و نشانههاي كمي وجود دارد كه بمباران و قحطي موجب رانده شدن حوثيها شود، در حالي كه عمليات نظامي سعوديها و ايجاد هرجومرج به سود شاخههاي يمني القاعده و دولت اسلامي تمام ميشود. بدين معنا، رهبري امريكا در يمن به امنيت ملي خود ما آسيب رسانده است.
يكي از دلايل بيتاثير بودن حكومت حمايت شده توسط غرب اين است كه در حال حاضر گرسنگي در مناطق تحت كنترل آن به مراتب شديدتر است تا مناطق شمالي تحت كنترل شورشيها. من زجر گرسنگي را در عدن، شهر دوست داشتني ساحلي در جنوب كه بهطور اسمي توسط حكومت به رسميت شناخته شده و بينالمللي اداره ميشود، بسيار دردناكتر ديدم تا صنعاي تحت كنترل حوثيها و در حالي كه بهطور معقولي در مناطق تحت كنترل حوثيها احساس امنيت ميكردم، در عدن هميشه عصبي بودم. آدمربايي و قتل در آنجا بهطور مرتب روي ميداد و ميزبان من پيشنهاد ميكرد به جاي شكلات نعنايي زير بالش برايم جليقه ضدگلوله بگذارد. شبها موقع خواب با صداي شليك افراد ناشناس در همان اطراف بيدار ميشديم.همان نظم مختصر موجود در عدن به وسيله سربازان امارات متحده عربي و بسيج مردمي تامين ميشود و من نگران اين هستم كه امارات متحده از جنگ خسته شود و آنها را بدون هيچ جايگزيني براي امنيت از آنجا خارج كند. اگر اين اتفاق بيفتد، عدن خيلي زود دچار آشوبي مانند سومالي خواهد شد.«محمد زمام»، رييس بانك مركزي اعتقاد دارد راههايي براي بهبود شرايط اقتصادي و پيشگيري از قحطي وجود دارد. اما او هشدار ميدهد كه خطر يك سومالي ديگر عيني است و بهطور تخميني 2 ميليون يمني در نيروهاي مختلف در حال جنگ هستند. او ميگويد: «زبان آنها زبان اسلحه است، و اگر ما آن را حل نكنيم تا 100 سال ديگر مشكل خواهيم داشت.»
خطر ديگر فشار سعوديها براي بستن بندر حديده است كه از طريق آن مواد غذايي و سوخت وارد ميشود. توقفي در عربستان سعودي داشتم تا با يكي از مقامات عاليرتبه صحبت كنم. صحبتهاي تندي بين ما ردوبدل شد. من به آنها عكسهاي گوشي خود را، زجر گرسنگي بچههاي يمني را نشان دادم و آنها گفتند كه ناخوشايند و نامطلوب است. يكي از آنها با خشم گفت: «ما شيطان نيستيم.» آنها تاكيد داشتند كه از صلح استقبال ميكنند، ولي بايد با حوثيها مقابله كنند.«محمد آلجبير» سفير عربستان سعودي در يمن به من گفت: «براي ما مهمترين چيز امنيت ملي است.» دكتر «عبدالله آل ربيع»، مشاور دربار و رييس بودجه كمكهاي مالي به يمن گفت: «سعوديها نميخواهند شاهد گرسنگي در يمن باشند، اما ما به آنچه مبارزه با تروريسم نياز دارد، ادامه ميدهيم. اين يك تصميم آسان نيست.» براي جلوگيري از يك فاجعه در يمن، جهان بايد كمكهاي انساني بيشتري ارايه دهد. اما مهمتر از آن جنگ بايد پايان يابد. «ديويد بيسلي» رييس سازمان جهاني غذا ميگويد: «شما نميتوانيد اين معضل را حل كنيد مگر اينكه جنگ را تمام كنيد. اين يك مشكل ساخت بشر است و به راه حل ساخت بشر هم نياز دارد.» يك قدم به سوي راه حل: كنگره بايد فروش اسلحه به عربستان سعودي را مادامي كه به جنگ ادامه ميدهد به حالت تعليق در آورد.