بيستمين جشن بزرگ سينماي ايران يا همان جشن خانه سينما به دبيري علي نصيريان امسال قرار است كمي زودتر از موعد و روز ملي سينما (21 شهريور) برگزار شود. برگزاري جشني زودهنگام بيشتر به اين به اين علت كه 21 شهريور با دهه اول محرم و عزاداري حضرت اباعبدالله حسين(ع) مقارن مي‌شود و نكته ديگر اينكه امسال آخرين دوره‌اي است كه جشن خانه سينما با قدمت 20 ساله با آيين‌نامه سالانه برپا مي‌شود و از سال آينده جشن خانه سينما به شيوه آكادمي و انجمن عالي برگزار خواهد شد.
اما بحثي كه از هفته اخير مطرح شده اين است كه چه فيلم‌هايي امسال در بيستمين دوره جشن خانه سينما مورد قضاوت داوران قرار مي‌گيرند و فرصت نمايش براي‌شان فراهم مي‌شود. در سال‌هايي كه جشن خانه سينما برگزار شده اكثرا فيلم‌هايي مورد قضاوت قرار گرفتند كه پروانه نمايش خود را از وزارت ارشاد دريافت كرده بودند؛
داوري جشن خانه سينما نيز همچون قواعد و آيين‌نامه جشنواره فيلم فجر هرساله با تغييرات همراه بوده است. در دوره‌اي از جشن خانه سينما صرفا فيلم‌هايي كه در جشنواره فيلم فجر حضور داشتند داوري مي‌شدند؛ سال بعد تصميم گرفته مي‌شد فيلم‌هايي كه داراي پروانه ساخت هستند مورد قضاوت قرار گيرند؛ اما سال بعدتر اعلام شد فيلم‌ها بايد داراي پروانه نمايش باشند تا امكان شركت و داوري آنها در جشن خانه سينما فراهم شود. به هر جهت امسال اين بحث مطرح است كه آيا مي‌توان براي نمايش و داوري فيلم‌هايي كه صرفا پروانه ساخت دريافت كردند و بنا به هر دليل نتوانستند به اكران عمومي برسند فرصت فراهم كرد يا خير؟
اما آنچه در اين ميان بيشتر مطرح است نمايش و قضاوت براي فيلم‌هاي توقيفي است كه صرفا مجوز ساخت دارند و در عين حال افكار عمومي را هم به خود جذب كرده‌اند و به نوعي مخاطب در انتظار نمايش اين فيلم‌هاست والا سينماي ايران پر است از فيلم‌هايي كه مجوز ساخت دارند اما نه از كيفيت ساختاري مناسب برخوردارند و نه سينمايي در خود را باز مي‌كند تا اين فيلم‌ها را براي مخاطب به نمايش بگذارد. به عبارت ديگر وقتي فيلم‌ها خودشان نمي‌توانند از خود دفاع كنند ديگر از چه كسي بايد توقع داشت كه سنگ اين فيلم‌ها را به سينه بزند. بحث سر اين فيلم‌ها نيست.
به نظر مي‌مي رسد فيلم‌هايي نظير «خانه پدري» و «كاناپه» كيانوش عياري يا «آشغال‌هاي دوست داشتني» محسن اميريوسفي نمونه فيلم‌هايي هستند كه ذهن جست‌وجوگر مخاطب به دنبال اين فيلم‌هاست.
مي‌توان استثنا قائل شد
فرهاد توحيدي كه دو دوره (سيزدهم و چهاردهم) دبير جشن بزرگ سينماي ايران بود درباره موضوع مناقشه‌برانگيز داوري فيلم‌هاي توقيفي در جشن خانه سينما به «اعتماد» مي‌گويد: «به عقيده من موضوع فراتر از فيلم‌هاي توقيفي است؛ من اينجا مي‌خواهم از حقوق همكارانم صحبت كنم، با در نظر گرفتن اينكه اين مباحث محملي است براي نمايش و داوري فيلم‌هاي توقيفي و خانه سينما موظف است به عنوان يك تشكل و نهاد صنفي حامي حقوق همكاران خود باشد اما اينجا بحث بر سر اصول است؛ شمار فيلم‌هايي كه در سه سال گذشته به هر دليل پشت خط اكران مانده‌اند و نتوانستند به نمايش عمومي در بيايند آنقدر زياد است كه به نظرم بد نباشد امسال حداقل شرط پروانه نمايش فيلم‌ها را بردارند و فيلم‌هاي پشت خط اكران را به نمايش و داوري بگذارند. جشن خانه سينما كه جشن اصناف است و تماشاگر ديگري جز همكاران خود ندارد مي‌تواند فرصت محدود نمايش را براي اهالي صنف خود فراهم كند. »
توحيدي در خصوص صحبت‌هاي اخير محمدمهدي عسگرپور مبني بر اينكه داوري فيلم‌هاي اكران نشده در كنار فيلم‌هاي ديده شده توسط مردم، در جشن خانه سينما اجحاف در حق فيلم‌هاي اكران عمومي شده است، توضيح مي‌دهد: «جشن خانه سينما در شرايط طبيعي مطابق با الگوي روز و اسكار گام برمي‌دارد اما بايد دقت كنيم فيلم‌هايي كه در امريكا ساخته مي‌شوند در بيش از 4 هزار سالن فرصت نمايش دارند و مردم به تماشا و داوري آثار مي‌نشينند و بازخورد اين فيلم‌ها مشخص مي‌شود؛ لذا جوايز اسكار متاثر از استقبال مردم است اما بدانيم شرايط آنجا با كشور ما كاملا فرق مي‌كند.»
وي ادامه مي‌دهد: «اگر هر سال مقررات دچار بازنگري نشود مي‌توان به آن پايبند بود اما از آنجايي كه قرار است آيين‌نامه آكادمي از سال آينده نهايي و اجرا شود و تا جايي كه مي‌دانم آيين‌نامه دستخوش تغييرات است پس مي‌توان استثنا قائل بود و امكان نمايش و قضاوت 120 فيلم كه از اكران جامانده‌اند فراهم شود. در هر صورت بدانيم اگر خانه سينما محلي براي نمايش اين فيلم‌ها فراهم نكند اين فيلم‌ها در ادامه با سختي‌هاي بيشتري روبه‌رو خواهند بود. »
اما از طرفي اين بحث هم مطرح است كه نمايش فيلم‌هاي توقيفي و ْآن دسته از فيلم‌هايي كه پروانه نمايش ندارند ممكن است در داوري ديگر آثار اكران شده تاثير بگذارند كه توحيدي دراين مورد توضيح مي‌دهد: «اگر اين دغدغه وجود دارد كه فيلم‌هاي نمايش داده نشده توجه داوران آكادمي را به خود جلب مي‌كنند و نگاه داوران به سمت فيلم‌هاي تازه ساختي كه طراوت بيشتري دارد مي‌رود مي‌توان اين فيلم‌ها را از دايره رقابت كنار گذاشت اما امكان نمايش اين فيلم‌ها را براي همكاران سينمايي و اصناف فراهم كرد. كه اگر اين فرصت هم فراهم نشود كه ديگر بايد سكوت كرد.»
در همين زمينه كانون كارگردانان سينماي ايران در نامه‌اي كه هنوز رسمي نشده از دست‌اندركاران برگزاري جشن بيستم به رياست علي نصيريان خواسته‌اند كه در آخرين دوره اجراي جشن براساس آيين‌نامه سالانه، شرايط براي داوري فيلم‌هايي كه پروانه ساخت گرفته ولي اكران نشده‌اند نيز فراهم شود.
بيشتر از اين محروم‌مان نكنيد
اما كيانوش عياري درباره درخواست كانون كارگردانان از برگزاركنندگان جشن خانه سينما براي داوري فيلم‌هاي داراي مجوز ساخت، گفت: «با وجود برخي مباحث درباره مضرات احتمالي اين كار، نظر من هم بر اين است كه نبايد فيلم‌هايي كه امكان اكران پيدا نكرده‌اند، محروميت بيشتري ببينند. »
كارگردان فيلم‌هاي «خانه پدري» و «كاناپه» كه آثارش به دلايل متعدد اكران نشده و براي يكي از آنها هم اميدي به دريافت مجوز ندارد، در گفت‌وگويي با ايسنا درباره نظرات متفاوتي كه نسبت به درخواست كانون كارگردانان مطرح شده است، بيان كرد: «در برخي اظهارنظرها آمده است، داوري شدن فيلم‌هايي كه اكران عمومي نشده يا به دلايل مختلف با سانسور مواجه شده‌اند، مي‌تواند در نظر داوران تاثيرگذار باشد. من هم با اين نظر موافقم كه خواه‌ناخواه ممكن است فيلم‌هاي توقيفي اندكي مورد توجه بيشتر واقع شوند و اين يك خصلت انساني است كه به اين گونه پيش مي‌رود.»
عياري در عين حال گفت: «اما از طرفي ديگر اين مساله هم دليل نمي‌شود كه به‌خاطر چنين احتمالي فيلم‌هايي كه از نمايش محروم هستند، به محروميت بيشتري دچار بشوند، بنابراين بسيار موافقم كه آنها هم مورد داوري قرار بگيرند.»
او با اشاره به اينكه «ممكن است اين تصور پيش آيد كه صرفا براي فيلم‌هاي خودش همچون «خانه پدري» و «كاناپه» اين‌طور اظهارنظر مي‌كند»، گفت: تاكيد دارم كه موافقت خودم را به طور كلي عنوان كرده‌ام.
با اين حال مهرداد فريد- رييس انجمن تهيه‌كنندگان و كارگردانان سينما- ضمن حمايت از موضع كانون كارگردانان درباره داوري فيلم‌هاي داراي مجوز ساخت در جشن خانه سينما گفت: اين اتفاق سبب مي‌شود تا فيلم‌هايي كه پشت سد سانسورهاي غيرمستقيم سينماداران مانده‌اند، توسط اهالي سينما ارزيابي شوند.
شوراي مركزي كانون فيلمنامه‌نويسان هم در نامه‌اي خطاب به علي نصيريان- رييس جشن بيستم خانه سينما- نوشته است: «انتظار داريم با توجه به مقام و موقعيت‌تان اين فرصت را به فيلم‌ها و فيلمنامه‌هاي خلق شده بدهيد تا حتي اگر شده يك بار براي همكاران‌مان به نمايش دربيايد و مورد ارزيابي قرار بگيرد. روا نيست فيلم‌هايي كه پروانه ساخت گرفته‌اند و بعضا حتي پروانه نمايش هم دارند، توسط اهالي سينما به فراموشي سپرده شوند. »