چين و امريكا براي افزايش نفوذ نظامي در اقيانوس آرام رقابت مي‌كنند
نشان دادن چنگ و دندان در اقيانوس آرام
شهاب شهسواري
ايالات متحده امريكا، بزرگ‌ترين رزمايش دريايي جهان را امسال بدون حضور چين آغاز كرد؛ مساله‌اي كه نشانگر بالا گرفتن تنش‌ها ميان دو قدرت رقيب جهاني در اقيانوس آرام است. بعد از چندين دوره مشاركت چين در رزمايش بزرگ ريمپس (كناره اقيانوس آرام)، وزارت دفاع امريكا تصميم گرفت بر مبناي «رفتارهاي چين در درياي چين جنوبي» حضور چين را در اين رزمايش بين‌المللي لغو كند. 46 ناو و زيردريايي نظامي در كنار 200 هواپيما و 25 هزار نيروي نظامي از 25 كشور جهان در رزمايش ريمپس كه هر دو سال يك‌بار برگزار مي‌شود، مشاركت كرده‌اند. پنجشنبه هفته گذشته در شرايطي كه ناوهاي جنگي متحدان امريكا در سواحل هاوايي پهلو مي‌گرفتند تا رزمايش را آغاز كنند، مشخص شد كه امريكا در اراده خود براي ناديده گرفتن چين در اين رزمايش كاملا جدي است. چيني‌ها دو هفته قبل از آغاز رزمايش ريمپس و در واكنش به پس گرفته‌شدن دعوت به مشاركت در اين رزمايش، رزمايش ديگري را با گلوله‌هاي جنگي در سواحل تايوان برگزار كردند. به نوشته سي‌ان‌ان، همزماني برگزاري رزمايش بين‌المللي ريمپس بدون حضور چين و رزمايش دريايي چين در تايوان، نشان از افزايش اختلافات ميان دو ابرقدرت امروز جهان دارد كه هر يك تلاش مي‌كنند تا نفوذ نظامي خود را در اقيانوس آرام افزايش دهند.
روز پنجشنبه ژنرال‌هاي امريكايي در هاوايي گفتند كه رزمايش ريمپس «مسيري براي ايجاد روابط تازه» است. ويتنام، مالزي و فيليپين كه هر سه نسبت به درياي چين جنوبي ادعاي ارضي دارند و نسبت به تلاش چين براي تسلط كامل بر اين دريا معترضند در رزمايش امسال به صورت عضو كامل مشاركت كرده‌اند. كارل شوستر، فرمانده پيشين عمليات در مركز اطلاعات ستاد مشترك فرماندهي ارتش امريكا در اقيانوس آرام به سي‌ان‌ان مي‌گويد: «غيبت چين در اين رزمايش نشان مي‌دهد كه اين كشور فرصت‌هايش براي ايجاد رابطه حرفه‌اي و احتمالا شخصي با نيروهاي دريايي منطقه و جهان باخته است.» به گفته شوستر، چين تاكنون موفق به برگزاري رزمايشي با اين گستردگي نشده است. پيتر ليتون، تحليلگر موسسه گريفيت آسيا در استراليا معتقد است: «امريكا از اين فرصت براي به رخ كشيدن توانايي‌هاي نظامي خودش و متحدانش به چين استفاده مي‌كند.» به گفته اين پژوهشگر «طي يك ماهي كه رزمايش ريمپس برگزار مي‌شود، امريكايي‌ها با استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و رسانه‌ها تلاش مي‌كنند تا توانايي‌هاي خود را به رخ رقيب بكشند.»
كارل شوستر معتقد است كه تغيير ساختار اخير در ارتش چين و رزمايشي كه طي هفته‌هاي پيش در سواحل تايوان برگزار شد، در سوي مقابل نشان‌دهنده افزايش آمادگي چين است. او مي‌گويد: «فرماندهي ارتش آزاديبخش خلق چين در حال بهبود است و آنها ميل دارند كه اين توانايي‌ها و ظرفيت‌هاي جديد از سوي ايالات متحده امريكا و تايوان به وضوح مشاهده شود.» كمتر از يك ماه پيش ژنرال جيمز متيس، وزير دفاع امريكا اعلام كرده‌بود كه دعوت از چين براي مشاركت در رزمايش ريمپس را پس گرفته است و حتي بعد از مذاكرات اخيرش در پكن هم حاضر به دعوت مجدد چين به اين رزمايش نشد. رييس‌جمهور چين، شي جين‌پينگ در ديدارش با ژنرال متيس بر موضع چين در مورد درياي چين جنوبي پافشاري كرده بود و تاكيد كرد: «موضع ما در مورد تماميت ارضي و استقلال چين غيرقابل بازگشت و كاملا روشن است. هر ميليمتر از سرزمين‌هايي را كه از اجداد ما به ارث گذاشته‌شده است نگه مي‌داريم و هيچ‌چيز اضافه‌اي از كسي نمي‌خواهيم.»
اما چيني‌ها تلاش مي‌كنند تا ناراحتي خود از غيبت در ريمپس را پنهان كنند. روز پنجشنبه وزارت دفاع چين اعلام كرد كه قصد دارد يك رزمايش جايگزين را اواخر سال جاري ميلادي برگزار كند. بر اساس بيانيه وزارت دفاع كه در خبرگزاري رسمي شينهوا منتشر شد، چين اواخر سال جاري ميلادي، رزمايشي دريايي با حضور هر 10 كشور عضو آسه‌آن برگزار خواهد كرد. پيتر ليتون، تحليلگر مسائل آسيا معتقد است، در شرايطي كه جيم متيس و ارتش امريكا در حالا ساخت ائتلاف‌ها و اتحادهاي تازه هستند، يك نفر است كه مي‌تواند همه‌چيز را در طول يك ماه برگزاري رزمايش ريمپس به هم بريزد: دونالد ترامپ. رييس‌جمهور امريكا قرار است طي هفته‌هاي پيش رو در نشست‌هايي مهم با سران ناتو، اتحاديه اروپا و رييس‌جمهور روسيه، ولاديمير پوتين ديدار كند. تحليلگر استراليايي مسائل آسيا معتقد است: «دونالد ترامپ مرتبا به اروپايي‌ها و كانادايي‌ها توهين مي‌كند و به منافع ناتو ضربه مي‌زند، در حالي كه همزمان از پوتين به دليل عملكردش در اوكراين و سوريه تعريف مي‌كند. اين رفتارهاي ترامپ باعث مي‌شود كه هر آنچه توسط وزارت دفاع براي گسترش همكاري‌هاي نظامي و افزايش قدرت نرم امريكا در رابطه با متحدانش در اقيانوس آرام رشته شده، پنبه شود.»
رقابت بر سر درياي جنوبي
طي سال‌هاي گذشته و از زماني كه بحران درياي چين جنوبي ميان چين و ديگر كشورهاي جنوب شرقي آسيا آغاز شده است، ايالات متحده امريكا بارها ناوهاي نظامي خود را به آب‌هاي اطراف جزاير مورد اختلاف در درياي جنوبي چين اعزام كرده است. اين عمليات از سوي امريكايي‌ها «عمليات‌هاي آزادي عبور و مرور» ناميده‌مي‌شود، اما تاكنون هيچ يك از كشورهاي ديگر جنوب شرقي آسيا با امريكا در اين عمليات‌ها مشاركت نكرده‌اند. اما در رزمايش ريمپس بدون حضور چين، حالا فرصتي براي كشورهاي عضو آسه‌ان ايجاد مي‌شود تا دست‌كم به گفته پيتر ليتون «اتحاد غيرفعال خود با اهداف امريكا را در منطقه» به نمايش بگذارند. به جز كامبوج، لائوس و ميانمار، همه اعضاي ديگر آسه‌آن در رزمايش ريمپس مشاركت دارند. پيتر ليتون معتقد است: «كشورهاي آسه‌آن ممكن است حاضر نباشند ناوهاي جنگي خود را براي حضور در آب‌هاي مناقشه‌برانگيز درياي جنوبي چين در كنار ناوهاي امريكايي اعزام كنند، اما با مشاركت در اين رزمايش در غيبت چين عملا همدلي خود را با امريكا نشان مي‌دهند.»