بازي بشكه‌ها

افزايش دردسر ساز

نرگس رسولي　

　تازه‌ترين اخبار از بازار نفت حكايت از پيشنهاد جديد عربستان و روسيه براي افزايش توليد يك تا 1.5 ميليون بشكه‌اي نفت اعضاي اوپك در نشست آتي اين سازمان دارد؛ افزايش توليدي كه به نظر مي‌رسد نوعي پيشتازي اعضاي اوپك و مخصوصا رتبه‌داران نخست اين سازمان براي جايگزيني با نفت ايران در صورت تحريم‌هاي جديد نفتي در ماه‌هاي آينده است. هرچند كه كاظم پور اردبيلي، نماينده ايران در اوپك در واكنش به اين موضوع از وتوي اين تصميم از سوي ايران و عراق و ونزوئلا به عنوان ديگر سهم‌داران بازار نفت اوپك خبر داده است اما از آنجايي كه پيش از اين نيز عربستان توانست با همراهي عراق در سنوات گذشته، جاي خالي نفت ايران در بازار جهاني را تا حدي پر كند، در شرايط كنوني هم اين نگراني وجود دارد كه اين توليدكننده نفت بتواند با عدم همراهي از تصميم اوپك با افزايش توليد نفت خود و همراهي ديگر توليدكنندگان اوپكي به سمت افزايش عرضه نفت در بازار پيش برود. موضوعي كه مي‌تواند توافق قبلي اعضا براي كاهش عرضه در جهت افزايش و تثبيت قيمت افزايشي نفت را بر هم زده و در عين حال همراهي اوپكي‌ها براي ماندگاري نفت ايران در بازار را از بين ببرد. در همين حال به نظر مي‌رسد كه در اين شرايط عربستان و روسيه به عنوان پيشنهاد‌دهندگان اين طرح به دنبال افزايش سهم از بازار با وجود احتمال كاهش قيمت نفت هستند كه مي‌تواند در فروش بيشتر، سود كمتر را نصيب‌شان كند اما در عوض قدرت‌نمايي بيشتري به اين دو كشور دهد اما جالب اينجاست كه ايران و امريكا در اين شرايط ناخواسته در يك سوي ماجرا قرار مي‌گيرند، هر دو خواهان افزايش قيمت نفت و تداوم ميزان عرضه در بازار هستند كه مي‌تواند آينده مورد نظر هر دو كشور يعني افزايش قيمت نفت براي اقتصادي شدن نفت شيل براي امريكا و افزايش درآمد براي ايران در جهت سرمايه‌گذاري‌هاي نفتي و توسعه ميادين را ميسر كند.

حاشيه‌هاي يك پيشنهاد 　

　روز گذشته به صورت رسمي از سوي الكساندر نوواك، وزير نيروي روسيه اعلام شد كه دولت او و عربستان سعودي قصد دارند از سازمان كشورهاي صادركننده نفت، «اوپك»، بخواهند تا براي سه ماهه سوم سال جاري ميلادي ميزان توليد نفت را تا 1.5 ميليون بشكه در روز افزايش دهند. اين در حالي است كه اعضاي اوپك در سال ۲۰۱۶ با برگزاري جلسات متعدد تصميم گرفتند براي افزايش بهاي نفت، ميزان توليد نفت اعضا را كاهش دهند. هر چند كه نوواك تاكيد كرده كه اين درخواست تنها براي سه ماهه سوم سال جاري ميلادي مطرح مي‌شود اما با توجه به همزماني اين درخواست با تحريم‌هاي احتمالي امريكا عليه نفت ايران اين پيش‌بيني را به ذهن متبادر مي‌كند كه عربستان تصميم دارد از هم‌اكنون براي جايگزيني نفت خود با نفت ايران گام اساسي را بردارد. تصميمي كه حتي ممكن است با كاهش قيمت نفت منابع مالي كشورهاي عضو اوپك را نيز به خطر بيندازد. نوواك البته با طرح اين موضوع تاكيد كرده كه «اين پيشنهاد كوتاه‌مدت است و در ماه سپتامبر ما شرايط بازار را بررسي كرده و در مورد روند پيش‌رو تصميم‌ خواهيم گرفت.»به نظر مي‌رسد طي ديدار محمد بن سلمان، وليعهد عربستان، با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه، در جريان برگزاري جام جهاني، اين كشور (عربستان) توانسته است با طرح پيشنهادخود روسيه را نيز براي همراهي متقاعد كرده و رسما يك بار ديگر براي جايگزيني نفت خود به جاي نفت ايران در بازار قدعلم كرده است. عربستان در حال حاضر با توليد بيش از 10ميليون بشكه به عنوان يكي از اصلي‌ترين بازيگران بازار نفت جهان مطرح است و توانسته در سنوات گذشته همواره جايگاه نخست صادرات نفت اوپك را داشته باشد. با اين حال اگرچه حسين كاظم پوراردبيلي نماينده ايران در اوپك اعلام كرده كه به همراهي ونزوئلا و عراق اين پيشنهاد را در جلسه آتي اوپك در وين وتو مي‌كند و اجازه نمي‌دهد اعضا با افزايش توليد موافقت كنند، اما نگراني‌ها از تكرار تجربه قبلي موجب شده تا برخي از كارشناسان بازار نفت معتقدند باشند كه وتو اين تصميم از سوي ايران، اگر چه مي‌تواند پيشنهاد عربستان و روسيه براي افزايش توليد را رد كند، اما تجربه قبلي در مورد افزايش يك‌باره توليد نفت عربستان و عراق در روزهاي تحريم نفتي ايران (در سال 90) موجب بر هم خوردن بازار نفت و شروع تخطي اعضا از سهميه‌هاي اوپك شد. تجربه‌اي كه ممكن است اين‌بار از سوي روسيه و عربستان اجرايي شود. همه اين شرايط درحالي است كه در يكي دو سال گذشته اوپكي‌ها با كاهش قيمت نفت به توافق رسيدند تا ميزان عرضه خود در بازار را كاهش دهند، اجماعي كه با مستثني شدن ايران از اين همراهي موجب افزايش قيمت نفت شد. طبق تازه‌ترين گزارش بلومبرگ؛ روسيه در حال حاضر ۱۴۰هزار بشكه نفت، بيشتر از ميزاني كه تعهد داده، توليد مي‌كند. به گونه‌اي كه در هفته اول ماه جاري ميلادي ميزان توليد نفت روسيه به ۱۱ميليون و ۹۰ هزار بشكه رسيده است. البته پيش از اين هم‌زماني كه برخي اخبار از درخواست امريكا از عربستان براي افزايش توليد نفت در جهت جايگزيني با نفت ايران خبر مي‌داد؛ برخي مقام‌هاي ايران از اين درخواست‌ها انتقاد كرده بودند. در آن زمان حسين كاظم‌پور اردبيلي نماينده ايران در سازمان اوپك، (۱۸ خرداد،) به خبرگزاري رويترز گفته بود تهران مخالف «دستور امريكا به عربستان سعودي براي اينكه كاهش صادرات نفت را جبران كند، است.»

در همان زمان سيد مهدي حسيني، معاون اسبق وزير نفت در امور قراردادهاي نفتي در مورد افزايش توليد نفت عربستان از 10 ميليون بشكه فعلي به 12 ميليون بشكه گفته بود: «عربستان شايد بتواند به لحاظ رواني براي كوتاه‌مدت بازار را آرام كند اما قطعا قادر نخواهد بود سهم 2.8 ميليون بشكه‌اي نفت ايران در بازار را پر كند. اين كشور سال‌هاست ادعا مي‌كند كه قادر است 12 ميليون بشكه در روز نفت به توليد برساند اما تا به حال هرگز نتوانسته بيش از 10 ميليون بشكه در روز را توليد كند. تنها در سال‌هاي اخير با توجه به سرمايه‌گذاري‌هايي كه كرده توانسته يكصد هزار بشكه در روز به توليد خود بيفزايد كه اين رقم آنقدرها نمي‌تواند به بازار اطمينان لازم را بدهد.»

او معتقد است كه «عربستان همواره دنبال افزايش سهم از بازار بوده‌و ايران تمايل دارد تا با كاهش توليد قيمت‌ها را كنترل كند كه اين اختلاف نظر در اوپك بين ايران و عربستان سال‌هاست كه وجود دارد. عربستان در جريان جنگ عراق و داعش نيز وعده داده بود تا خلأ ناشي از كمبود نفت اين كشور را جبران كند كه نكرد. در حقيقت زماني كه بايد سهم بالاتري از بازار را مي‌گرفت نتوانست و امروز هم قادر نيست در ميان‌مدت ابتكار عمل بازار را به اختيار بگيرد.»

حسيني حتي تاكيد مي‌كند كه «ممكن است عربستان و امريكا در اين ميان از ذخاير استراتژيك خود بهره ببرند، اين موضوع سبب خواهد شد تا براي چند ماه و پيش از فرا رسيدن فصل سرما، كمبود نفتي را احساس نكنند اما قطعا براي 4 ماه پاياني سال به مشكل برخواهند خورد و اين ذخاير نمي‌تواند نياز ميان‌مدت‌شان را تامين كند.»