يك سال از آغاز دوره دوم رياستجمهوري دونالد ترامپ ميگذرد؛ دورهاي كه او در كارزار انتخاباتياش وعده داده بود به «همه جنگها» پايان دهد و اكنون ادعا ميكند طرح صلحي براي خاتمه جنگ روسيه و اوكراين دارد. با اين حال، به گفته ناظران، او هنوز نتوانسته به وعده پايان دادن به درگيريها و روياروييهاي عمده، ازجمله جنگ اوكراين، جامه عمل بپوشاند.
در همين راستا نشريه فارين پاليسي با انتشار گزارشي مدعي شد كه سبك حكمراني دونالد ترامپ در روابط بينالملل عمدتا با دو ويژگي مشخص ميشود: «بيثباتي» و «معامله محور». در حالي كه برخي متحدان، شركا و حتي رقباي واشنگتن با رويكرد معاملاتي او مشكلي ندارند، بيثباتي تصميمات ترامپ حتي نزديكترين و قديميترين مشاركتهاي امريكا را در يك سال گذشته با چالش جدي مواجه كرده است، از همين رو اين نشريه در گزارشي جامع، به بررسي پنج كشوري پرداخته كه موفقترين بازيگران در «بازي ترامپ» بودهاند و پنج كشور ديگر كه خود را در موقعيت زيانبار يافتهاند.
چين؛ رقيبي كه هزينهاي نداد
شايد عجيب به نظر برسد كه بزرگترين رقيب همتراز ايالاتمتحده در ستون برندگان قرار گيرد، اما به نوشته فارين پاليسي، بهسختي ميتوان ادعا كرد كه چين در طول دومين دوره رياستجمهوري ترامپ آسيب قابلتوجهي ديده است؛ به ويژه در مقايسه با جنگ تجاري شديد و محدوديتهاي تكنولوژيكي دوره اول ترامپ كه توسط دولت بايدن نيز ادامه يافت و حتي گسترش داده شد. برخي از اين محدوديتهاي تكنولوژيكي -ازجمله ممنوعيت فروش تراشههاي پيشرفته نيمهرسانا به چين و ممنوعيت پيشنهادي تيكتاك- اكنون در حال بازنگري و حتي تخفيف هستند.
ترامپ در ابتداي دوره دوم خود به شكل چشمگيري تعرفههاي واردات از چين به ايالاتمتحده را افزايش داد، اما پس از ديدار با شي جينپينگ، رييسجمهوري چين در كرهجنوبي در اكتبر ۲۰۲۵، به همان سرعت محدوديتها را كاهش داد. اين ديدار به آتشبس تجاري منجر شد كه عمدتا به نفع چين ارزيابي ميشود. چين با بهرهگيري از اهرم قدرتمند خود بر مواد معدني حياتي و فلزات خاكي نادر، توانست ترامپ را وادار به عقبنشيني كند. استراتژي امنيت ملي جديد ترامپ اگرچه در مورد تايوان آنقدر كه پكن اميدوار بود و «شاهينهاي» چينستيز واشنگتن ميترسيدند عقبنشيني نكرد، اما تاكيد اين استراتژي بر «حاكميت دولتي» و بهرسميت شناختن «كشورهايي كه نظامهاي حكومتي و جوامعشان با ما متفاوت است»، نشاندهنده رويكردي واقعگرايانه است كه پكن احتمالا از آن استقبال ميكند.
عربستان؛ متحد غيرناتوي امريكا
ترامپ هرگز علاقهاش به عربستانسعودي را پنهان نكرده است. او رياض را به عنوان مقصد اولين سفر خارجي خود در هر دو دوره رياستجمهورياش انتخاب كرد. اكنون روابط واشنگتن و رياض نزديكتر از هميشه به نظر ميرسد. در نوامبر ۲۰۲۵، ترامپ با تشريفات گسترده از وليعهد عربستان، محمد بن سلمان، استقبال كرد -به معناي واقعي كلمه فرش قرمز پهن كرد- و اين ديدار به انعقاد مجموعهاي از قراردادها منجر شد كه هدف آن پيوند عميقتر اقتصاد دو كشور است.
كاخ سفيد اكنون عربستانسعودي را به عنوان يك «متحد عمده غيرناتويي» معرفي كرده كه همكاري دفاعي را تقويت ميكند، هر چند بدون ارايه تضمين امنيتي رسمي. برنامه فروش جنگندههاي F-35 به اين كشور نيز پيشرفت قابلتوجهي داشته است. دو كشور همچنين قصد دارند همكاري گستردهاي در حوزههاي هوش مصنوعي، انرژي هستهاي و مواد معدني حياتي داشته باشند. ترامپ در اين باره اعلام كرد: «اتحاد قويتر و توانمندتر منافع هر دو كشور را پيش ميبرد و به نفع عاليترين صلح خدمت خواهد كرد.»
الشرع؛ از ليست سياه تا كاخ سفيد
احمد الشرع، رييسجمهور سوريه، اولين رييسجمهوري اين كشور است كه در نزديك به هشت دهه اخير از كاخ سفيد ديدار كرد. ترامپ در نوامبر ۲۰۲۵ از او در آنجا پذيرايي كرد؛ تحولي شگفتانگيز براي شبهنظامي سابق القاعده كه تا اواخر ۲۰۲۴ پاداش ۱۰ ميليون دلاري امريكا براي دستگيرياش تعيين شده بود، اما صعود الشرع پس از سقوط بشار اسد فراتر از يك تغيير ظاهري بود. او با موفقيت از ترامپ خواست تا بخش عمدهاي از تحريمهاي امريكا عليه سوريه را لغو كند. كنگره امريكا نيز در دسامبر ۲۰۲۵ قانوني را تصويب كرد كه برخي از اين تحريمها را برداشته است. هر چند تنشها بين سوريه و اسراييل همچنان ادامه دارد، اما همه نشانهها حاكي از آن است كه دولت سوريه از حمايت ترامپ برخوردار است.
ترامپ در تروث سوشال نوشت: «بسيار مهم است كه اسراييل گفتوگوي قوي و واقعي را با سوريه حفظ كند و هيچ اتفاقي نيفتد كه مانع تكامل سوريه به يك دولت پررونق شود.»
او حتي پس از حملات نيروهاي امريكايي به اهداف داعش در سوريه در ۱۹ دسامبر، الشرع را ستود و نوشت كه رييسجمهور سوريه «كاملا از» اين حملات حمايت ميكند و «بسيار سخت كار ميكند تا عظمت را به سوريه بازگرداند.»
ميلي؛ نسخه ترامپ در آرژانتين
ترامپ هرگز از حمايت آشكار خود از خاوير ميلي، رييسجمهور آرژانتين خجالت نكشيده است. او ميلي را «رييسجمهور مورد علاقهاش» و «كاملا طرفدار مگا» توصيف كرده و گفته: «من او را دوست دارم چون او ترامپ را دوست دارد.» اين وفاداري آنقدر عميق است كه در اكتبر ۲۰۲۵، هنگام برگزاري انتخابات مياندورهاي در آرژانتين، ترامپ علنا ميلي را تاييد كرد و بسته كمكي ۲۰ ميليارد دلاري امريكا را به پيروزي او منوط دانست. ترامپ گفت: «اگر او برنده نشود، ما رفتهايم.»
ميلي درنهايت پيروز شد، اما اين بسته ۲۰ ميليارد دلاري واكنشهاي شديدي در واشنگتن از هر دو حزب ايجاد كرد و كارشناسان اقتصادي، نتيجه استراتژي كاخ سفيد را زير سوال بردند. شايد به همين دليل است كه بانكهاي امريكايي اكنون اين طرح بزرگ را كنار گذاشتهاند و در عوض معاملهاي كوچكتر و كوتاهمدتتر را بررسي ميكنند.
پاكستان؛ از تنش تا ثبات
در دوره اول رياستجمهورياش، ترامپ، پاكستان و رهبران اين كشور را به دليل «دروغ و فريب» محكوم و آنها را متهم كرد كه «پناهگاهي امن براي تروريستهايي كه در افغانستان شكار ميشوند، با كمك اندك» فراهم كرده است. در نتيجه، بخش عمدهاي از كمكهاي نظامي امريكا به اين كشور را تعليق كرد، اما چند هفته پس از آغاز دوره دوم او، نقش پاكستان در دستگيري طراح يك حمله تروريستي در افغانستان، پيروزي زودهنگامي براي ترامپ به ارمغان آورد و به اسلامآباد فرصتي داد تا با رييسجمهور جديد امريكا ارتباط برقرار كند. چاپلوسي، گفتوگو و معاملات -از ارزهاي ديجيتال تا مواد معدني حياتي و حتي بحث درباره جايزه صلح نوبل- در پي آن آمد.
علاقه شخصي ترامپ به ژنرال عاصم منير، رييس قدرتمند ارتش پاكستان نيز به بهبود روابط كمك كرد. در همين راستا رضوان سعيد شيخ، سفير پاكستان در واشنگتن به فارين پاليسي گفت: «رابطه ما اكنون خوب به نظر ميرسد، همانقدر خوب كه هميشه بوده است. ما بايد آن را به خوبي پيش ببريم.»
با اين همه رويكرد ترامپ براي گروهي از بازيگران پرهزينه بوده؛ بازيگراني چون كانادا، هند، ونزوئلا و آفريقاي جنوبي؛ گروهي از اين كشورها؛ مراد كانادا و دهلينو؛ ازجمله كشورهايي بودند كه در دوره نخست ترامپ روابط نزديكي با ايالاتمتحده داشتند و حالا همين تعامل جاي خود را به تنش داده؛ تنشي كه ماحصل تهديد و تحميل تعرفههايي است كه ميتواند براي دو متحد پيشين هزينههاي بالايي به همراه داشته باشد.
ونزوئلا: بهانهاي براي احياي دكترين مونرو؟
در روابط دوجانبه با ايالاتمتحده، بدتر از حملات نظامي امريكا به قايقهاي دريايي در سواحل شمالي ونزوئلا، چيزي جز احتمال حملات زميني و تهديد تغيير رژيم براي كاراكاش تهديدي بزرگ نيست با اين حال، ماههاست كه ونزوئلا و نيكولاس مادورو، رييسجمهوري اين كشور دقيقا با چنين تهديدهايي ازسوي دولت ترامپ مواجه هستند.
ونزوئلا امروز به بزرگترين هدف حملات تهاجمي دونالد ترامپ تبديل شده؛ ترامپ طي ادعايي مادورو را متهم كرده كه با كارتلهاي موادمخدر توطئه كرده تا موادمخدر را به ايالاتمتحده سرازير كند.
پيت هگست، وزير دفاع امريكا -كه با سوالات و انتقادات قانونگذاران امريكايي درباره قانوني بودن اقدامات نظامي نزديك ونزوئلا روبهرو شده- همچنان سرسختانه بر موضع خود ايستاده و شواهد نشان ميدهد كه واشنگتن در تلاش است تا با تكيه بر اصل احياي دكترين مونرو، ضمن متوقف كردن دومينور جريانهاي چپ در منطقه كاراييب؛ اهدافي فراتر چون متوقف كردن رقبايي چون چين و روسيه؛ بالاخص پكن؛ در حياط خلوتش را اجرايي كند. اهدافي كه تحققشان ميتواند هزينه بالايي چون جنگ نظامي تمام عيار را به دنبال داشته باشد.
آفريقاي جنوبي؛ قرباني مخالفتش با نسلكشي در غزه
دولت آفريقاي جنوبي در سال جاري ازسوي دولت ترامپ ضربات سختي دريافت كرده است. عوامل متعددي باعث خشم كاخ سفيد نسبت به بزرگترين اقتصاد آفريقا شدهاند؛ برخي از اين اتهامات ساختگي و برخي واقعي هستند. ترامپ ادعاي نادرستي مطرح كرده مبني بر اينكه آفريكانرها (نوادگان سفيدپوست مستعمرات اروپايي در آفريقاي جنوبي) در حال تجربه نسلكشي هستند و وضعيت پناهندگي جامع را براي آنها مجاز كرده است. اما اختلافات ديگر بر پايه واقعيتها استوارند؛ مانند سياستهاي دولت آفريقاي جنوبي براي كاهش نابرابري نژادي طولانيمدت و همچنين طرح پرونده نسلكشي عليه اسراييل در ديوان بينالمللي دادگستري به دليل رفتار با فلسطينيان در نوار غزه. بسياري از مقامات امريكايي نيز از مواضع همسوي آفريقاي جنوبي در مورد حمله روسيه به اوكراين و روابط دوستانه اين كشور با ايران نااميد هستند. ترامپ در پاسخ به اين مسائل، صدها ميليون دلار كمك خارجي به آفريقاي جنوبي را قطع كرده -كه بخش عمده آن صرف مبارزه با اچآيوي ميشد. او همچنين تعرفههاي ۳۰درصدي بر واردات از آفريقاي جنوبي اعمال و اعلام كرده كه آفريقاي جنوبي در اجلاس جي-۲۰ -كه ايالاتمتحده در دسامبر آينده در فلوريدا ميزبان آن خواهد بود- مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.
كانادا و بحث داغ ايالت 51 امريكا
روابط واشنگتن با اتاوا در اوايل سال جاري به پايينترين سطح خود رسيد، بالاخص پس از آنكه ترامپ بارها تهديد كرد همسايه شمالي ايالاتمتحده را ضميمه كرده و آن را به عنوان ايالت ۵۱ امريكا معرفي كند.
دولت ترامپ ديگر به نظر نميرسد علاقهاي به چنين ماجراجويي سرزميني داشته باشد، اما همچنان نسبت به يكي از بزرگترين شركاي تجاري خود رويكردي به شدت تهاجمي اتخاذ كرده و كانادا را مشمول تعرفههاي سنگين در طيف گستردهاي از بخشها كرده است. ترامپ به نقش ادعايي اتاوا در تجارت فنتانيل به ايالاتمتحده اشاره كرده
-ادعاهايي كه توسط دادههاي گمرك و حفاظت از مرزهاي امريكا پشتيباني نميشود- و مذاكرات تجاري بين دو كشور به بنبست رسيده است.
پيت هوكسترا، سفير امريكا در كانادا نيز از لحن تهاجمي ترامپ پيروي كرده است. در اكتبر، رسانههاي كانادايي گزارش دادند كه او عليه نماينده تجاري انتاريو «شكايتي توهينآميز و پر از فحش» مطرح كرده است.
در نوامبر نيز، جيدي ونس، معاون رييسجمهور امريكا، رهبران سياسي كانادا را در پستي در شبكه اجتماعي ايكس مورد انتقاد قرار داد و آنها را متهم كرد كه با ترويج تنوع از طريق آنچه او «جنون مهاجرت» ناميد، به استانداردهاي زندگي كشورشان آسيب رساندهاند.
هند؛ سقوط از قله به دره
صعود جايگاه پاكستان نزد ترامپ، همزماني داشت با تنش در روابط امريكا و هند؛ دو بازيگري كه در دو دهه اخير تعاملات نزديكي با يكديگر داشتند. در اين ميان رويارويي پاكستان و هند كه ميتوانست به بحراني جدي تبديل شود و جانبداري رييسجمهوري امريكا از اسلامآباد و پشت كردنش به دهلي نو، تعاملات ميان دو متحد پيشين را دشوارتر كرد.
نارندرا مودي، نخستوزير هند - كه ترامپ بارها از او به عنوان «دوست عالي» ياد كرده و در دوره اول رياستجمهورياش روابط نزديكي با او برقرار كرده بود - يكي از اولين رهبران جهان بود كه پس از انتخاب مجدد ترامپ به واشنگتن سفر كرد و به نظر ميرسيد روابط از جايي كه رها كرده بودند، ادامه مييابد. اما امتناع هند از اعتبار دادن به ترامپ براي ميانجيگري آتشبس با پاكستان پس از يك درگيري مسلحانه كوتاه در ماه مه، همراه با نااميدي ادعايي ترامپ از سياستهاي تجاري هند و نفت روسيه، توسط اين كشور باعث شده دهلي نو هدف بخشي از تعرفههاي ترامپ قرار بگيرد. با اين حال، چندين نشانه نشان ميدهد كه اساسا فارغ از هرگونه تنش حاكم، رابطه امريكا-هند همچنان محكم است. ارتش دو كشور اخيرا پيمان همكاري دفاعي ۱۰ سالهاي را امضا كردهاند و استراتژي امنيت ملي جديد ترامپ از واشنگتن ميخواهد كه «به بهبود روابط تجاري (و ساير) با هند ادامه دهد.» اما درحالي كه تعرفههاي ۵۰درصدي همچنان پابرجاست و معامله تجاري همچنان دستنيافتني به نظر ميرسد، كساني كه به ظاهر امور نگاه ميكنند، نميتوانند انكار كنند كه وضعيت چندان خوب به نظر ميرسد.
دنياي بيثبات سياست خارجي معاملاتي
به نوشته نشريه فارين پاليسي، هنگام توصيف سبك حكمراني دونالد ترامپ، به ويژه در روابط با ساير كشورها، دو واژه اغلب به ذهن ميآيد: «بيثبات» و «رويكرد معامله گرايي». درحاليكه رويكرد معاملاتي براي بسياري از متحدان، شركا و حتي رقباي امريكا قابل قبول و حتي جذاب به نظر ميرسد، بيثباتي تصميمات ترامپ حتي برخي از نزديكترين و قديميترين مشاركتهاي واشنگتن را در سال گذشته با فشارهاي جدي روبهرو كرده است. سياست خارجي دوره دوم ترامپ نشان ميدهد كه روابط بينالمللي ديگر عمدتا بر پايه ارزشهاي مشترك يا اتحادهاي تاريخي شكل نميگيرد، بلكه براساس معاملات فردي و وفاداري شخصي به رييسجمهور امريكا تعيين ميشود. برندگان اين دوره كشورهايي بودند كه توانستند ترامپ را قانع كنند، از اهرمهاي اقتصادي قدرتمندي بهره ببرند يا رهبرانشان رابطه شخصي نزديكي با او برقرار كنند. در مقابل، بازندگان كشورهايي هستند كه يا با سياستهاي ترامپ مخالفت كردند يا نتوانستند خود را با سبك بيثبات و غيرقابل پيشبيني او تطبيق دهند. اين رويكرد معاملاتي، هر چند ممكن است در كوتاهمدت براي برخي كشورها سودآور باشد، نگرانيهاي جدي درباره آينده نظم جهاني و قابليت اعتماد به ايالاتمتحده به عنوان يك متحد پايدار به وجود آورده است.