فوتبال انزو مارسكا تا چه اندازه به فوتبال گوارديولا شباهت دارد؟
جانشين پپ در آبنمك
مقايسه شدن با پپ گوارديولا براي انزو مارسكا چيز تازهاي نيست. اين مربي ۴۵ ساله در دوران مربيگرياش در پارما، لسترسيتي و چلسي بارها با اين پيشنهاد مواجه شده كه او نسخهاي رقيق شده از دوست و همكار سابقش است؛ مقايسهاي كه همواره سعي كرده آن را كنار بزند. اما حالا اين قياسها وارد سطحي كاملا جديد شدهاند.
طبق گزارش ديويد اورنستين از نشريه «اتلتيك» در روز پنجشنبه، مارسكا يكي از گزينههاي اصلي منچسترسيتي است؛ در صورتي كه پپ گوارديولا تابستان آينده اين باشگاه را ترك كند.
سيتي برنامهريزيهاي جايگزين را جلو برده، زيرا اين انتظار رو به افزايش است كه اين فصل، آخرين فصل مربي كاتالان باشد. برخي از هواداران سيتي شايد در نگاه اول به شايستگيهاي مارسكا براي نشستن روي نيمكت بزرگترين مربي تاريخ باشگاهشان - يكي از تأثيرگذارترين ذهنهاي تاكتيكي تاريخ فوتبال - ترديد داشته باشند. اما اگر تعصب را كنار بگذاريم و فهرستي را در نظر بگيريم كه هوگو ويانا، مدير ورزشي سيتي، در صورت جستوجوي جانشين گوارديولا به دنبال آن خواهد بود، موارد زيادي تيك ميخورند:
مربياي با سبكي همسو با فوتبالي كه بيشترين موفقيت را براي باشگاه به ارمغان آورده؟ بله.
مربياي با تجربه فشارها و سختيهاي ليگ برتر؟ بله.
مربياي كه در كنار خود گوارديولا كار كرده؟ بله.
حتي ميتوان گزينه غيرقابل اندازهگيري «درك باشگاه» را هم تيك زد؛ چرا كه مارسكا در فصل ۲۱-۲۰۲۰ به عنوان سرمربي تيم توسعه نخبگان منچسترسيتي، قهرمان ليگ برتر ۲ شد و سپس در فصل ۲۳-۲۰۲۲ دستيار گوارديولا بود؛ همان سالي كه سيتي سهگانه تاريخي را فتح كرد.
تمايل گوارديولا به تعريف و تمجيد از مربيان حريف گاهي ميتواند نمايشي به نظر برسد، اما اظهارات اخير او درباره مارسكا، يكي از صريحترين تأييدها براي يك جانشين احتمالي است.
گوارديولا اوايل همين ماه گفت: «انزو مارسكا يكي از بهترين مربيان دنياست. او را خيلي خوب ميشناسم، اما كاري كه در چلسي انجام داده آن طور كه بايد ديده نشده است. قهرماني در جام جهاني باشگاهها، ليگ كنفرانس و صعود به ليگ قهرمانان اروپا با تيمي جوان در ليگي به اين سختي، واقعا استثنايي است.»
سرمربي جديد چلسي ارتباط نزديكي با گوارديولا در منچسترسيتي داشته اما شباهتهايشان دقيقا در چيست؟
دلايل موجهي وجود دارد كه نشان ميدهد مارسكا شايسته تحسين بيشتري بابت كاري است كه از تابستان ۲۰۲۴ در چلسي انجام داده. در فاز هجومي، از ابتداي فصل گذشته فقط ليورپول و منچسترسيتي ميانگين اميد گل (xG) بهتري نسبت به چلسي مارسكا دارند (۱.۸ به ازاي هر ۹۰ دقيقه). در فاز دفاعي نيز اختلاف بسيار اندك است: چلسي ۱.۳ xG دريافتشده در هر ۹۰ دقيقه، در برابر ۱.۲ براي سيتي. عبارتهايي مثل «پپ رژيمي» يا «پپ لايت» پيشتر به عنوان انتقاد از سبك مارسكا استفاده ميشدند، اما در بستر اخبار اخير، اين مقايسهها احتمالا براي هواداران سيتي دلگرمكننده است. از نظر تاكتيكي، اين شباهتها كاملا واقعي هستند. گوارديولا و مارسكا هر دو با وسواس فراوان به ساخت يك سيستم منسجم مبتني بر مالكيت توپ ميپردازند و موفقيت خود را بر اصول بازي پوزيسيوني (juego de posición) بنا كردهاند؛ جايي كه بازيكنان براي شكستن ساختار حريف، فضاهاي مشخصي از زمين را اشغال ميكنند.
يكي از شباهتهاي اصلي، شيوه ساخت بازي از عقب زمين است. در اين سيستم، اغلب يكي از مدافعان كناري به داخل ميآيد تا همراه با يك هافبك دوگانه، آرايش ۳-۲-۵ را هنگام عبور توپ از خطوط زمين شكل دهد. نمونه آن در بازي خانگي اخير چلسي مقابل اورتون ديده شد؛ جايي كه مالو گوستو، مدافع راست، در كنار ريس جيمز در ميانه ميدان قرار گرفت. مارسكا بارها مدافع كناري معكوسشونده را تغيير داده، اما اين كار نيازمند بازيكناني بسيار فني است؛ يا به تعبير خود مارسكا، بازيكناني كه بتوانند «در شلوغي بازي كنند.»
در حالي كه اين شيوه ساخت بازي به ايجاد برتري عددي در مركز زمين كمك ميكند، نبايد فراموش كرد كه چنين آرايشي در نهايت ماهيتي دفاعي هم دارد.
مارسكا در سال ۲۰۲۳ به نشريه «صداي مربيان» گفت: «يكي از دلايلي كه مدافع كناري را به داخل ميآوريم، جلوگيري از ضدحملات و دفاع بهتر در لحظهاي است كه توپ را از دست ميدهيم.» دفاع بازمانده قدرتمند؛ براي كساني كه اصطلاحات فني را دوست دارند.
گوارديولا در اين فصل شكل ساخت بازي سيتي را غيرقابل پيشبينيتر كرده، اما ايدههاي پايه همچنان مشابهاند. در آخرين بازي ليگ قهرمانان سيتي مقابل رئال مادريد، آرايش ۳-۲ به روشهاي مختلفي ايجاد شد: يا با عقب آمدن يك هافبك (مثل فيل فودن) يا با حمايت مدافع كناري (نيكو اورايلي).
اين اصول براي هر دو مربي سيال و انعطافپذير طراحي شدهاند، اما اگر يك گام عقب برويم و ساختار كلي رايج چلسي و منچسترسيتي در فصل گذشته را بررسي كنيم، الگوها بهوضوح نمايان ميشوند: كنترل در مركز زمين، شبكهسازي در كنارهها و تسلط سرزميني كه حريف را در يكسوم دفاعي خودش حبس ميكند. اين شباهت، قانعكننده است.
از نظر كيفي، گوارديولا در اين فصل تغييرات بيشتري در آرايش سيتي ايجاد كرده؛ با چرخشهاي بيشتر بين مدافعان كناري كلاسيك و وينگرهايي كه به داخل ميآيند. هدف اين است كه مركز زمين اشباع شود و فضا در كنارهها باز شود، اما اصول بنيادين تقريبا دستنخورده باقي ماندهاند.همين اصول سرسختانه در مارسكا است كه او را براي تصميمگيرندگان اصلي سيتي جذاب ميكند. تحسين متقابل او از گوارديولا همواره پابرجا بوده و مربي كاتالان پايه نگاه مارسكا به فوتبال است.
درون اين چارچوب، جاي انعطاف وجود دارد، اما سبك صبورانه و حساب شده همچنان در قلب تفكر هر دو مربي قرار دارد. همانطور كه آمار نشان ميدهد، در اين فصل هيچ تيمي به اندازه چلسي و منچسترسيتي پاس در هر توالي بازي ندارد و هيچ تيمي با سرعت مستقيم كمتري توپ را به جلو منتقل نميكند.
كنترل «ريتم» كلمه كليدي است؛ مفهومي كه هر دو مربي به آن افتخار ميكنند. تيمي كه بتواند ضرباهنگ و سرعت بازي را كنترل كند، اغلب تيم مسلط ميدان است. آمارها نيز نشان ميدهد كه مارسكا تا چه حد مشتاق بوده اقتدار خود را بر تيم جديدش تحميل كند؛ به طوري كه سهم حملات با سرعت بالا نسبت به دو فصل قبل در استمفوردبريج كاهش يافته است. نكته قابل توجه اينكه اين كار، سبك مالكانه چلسي را دوباره به فوتبال گوارديولا نزديكتر كرد.
احتمال جدايي گوارديولا از سيتي، شباهتهايي با خروج يورگن كلوپ از ليورپول دارد. تيم جذب بازيكن ليورپول مجبور بود سرمربياي پيدا كند كه اصول موجود را ادامه بدهد، نه اينكه دفترچه تاكتيكي را پاره كند و از نو شروع كند. با انتخاب آرنه اسلات، اين گذار آنقدر نرم بود كه ليورپول در همان فصل نخست به قهرماني رسيد.
براي سيتي، مربيان كمي وجود دارند كه از نظر سبكي تا اين حد به سرمربي فعليشان نزديك باشند. وينسنت كمپاني، ميكل آرتتا و ژابي آلونسو همگي زيرنظر يا در كنار گوارديولا كار كردهاند و حالا بدون تعجب، هدايت سه تيم نخبه اروپا را بر عهده دارند. مارسكا نيز هرچند هنوز در حال يادگيري است، در همين دسته قرار ميگيرد.