تأملي در باب شيوه تهيه كتاب
چرا سفارش ديجيتال جايگزين كتابفروشي نيست؟
گروه هنر و ادبيات| همانطور كه پيدايش صنعت چاپ، تحولي در شكل و شيوه ارايه توليدات ادبي به وجود آورد و امكان تكثير و توزيع گسترده آثار را فراهم آورد، پيدايش اينترنت نيز در نوع خود تحولي تاريخي است در نسبت ميان نويسنده و خواننده، به اعتباري ميان خالق اثر و متقاضي آن. خواه اين تحول را در ارتباط با شكلهاي كاربري جديد مخاطب كتاب در قالب نسخههاي ديجيتالي ببينيم، خواه در شكل و شيوه تهيه كتاب و از راه سفارشهاي آنلاين. به هر روي آنچه آشكار است، دگرگوني چشمپوشيناپذير ارتباط ميان خواننده و اثر است كه در جهان پيشااينترنت تنها چيز غريبي بود، بلكه از بعضي جهات حتي حرف زدن از آن هم ميتوانست به خواب و خيال شباهت داشته باشد.
روشن است كه اين تحول صرفا به حوزه كتاب و نشر مربوط نميشود و تقريبا همه شؤونات زندگي انسان معاصر پس از عصر ديجيتال و انقلاب ديجيتالي دستخوش اين دگرگوني شد. با اين حال در اينجا موضوع تاثير اينترنت بر حوزه كتاب و به طور مشخص شكل تهيه آن است. وجود اينترنت به سبب امكان دادن به سفارشهاي آنلاين، به خودي خود نتايج قابلاتكايي دارد، همچون صرفهجويي در وقت، تسريع در ثبت سفارش و... بيشك امروز به ميانجي نقشآفريني اين امكان برآمده از انقلاب ديجيتالي، هر كس در هر نقطه از جهان ميتواند با دورترين ناشر به خود ارتباط بگيرد و كتابي را سفارش بدهد كه در مدت زمان كوتاه به دست او برسد. پيش از اين، اگر شما در - مثلا- استاني كه چند صد كليومتر با تهران فاصله داشت بوديد و تقاضاي كتابي را داشتيد كه به هر دليلي ازجمله پايين بودن تيراژ يا توزيع نامناسب و... به كتابفروشيهاي شهرتان نميرسيد، تنها يك راه براي دستيابي به آن اثر پيش روي خود ميديديد. اينكه تمام آن چند صد كيلومتر فاصله فيزيكي را طي كنيد و به تهران بياييد و... امروز اينترنت اين مشكل را از طريق سفارش ديجيتال از ميان برداشته است؛ اما آيا موضوع به همينجا ختم ميشود؟ گر نه، دلايلي كه هنوز سبب ميشود كسي براي خريدن كتاب شال و كلاه كند و از در خانه بيرون بيايد و خود را در برابر قفسههاي كتابفروشيها ببيند، كدامند. ايبنا در پاسخ به اين پرسش، مطلب كوتاهي منتشر كرده است.
ايبنا| كتابفروشيها هميشه جايگاه ويژهاي در دل عاشقان كتاب داشتهاند، به ويژه كتابفروشيهاي دست دوم كه گنجينهاي از آثار ناياب و تجربهاي منحصر به فرد براي خوانندگان فراهم ميكنند. جيمز ديويس نيكول، نويسندهاي كه به «ضد اجتماعي» بودن شهرت دارد، در مقالهاي پنج دليل شخصي خود را براي رفتن به كتابفروشيهاي دست دوم برميشمرد و توضيح ميدهد كه چرا خريد آنلاين كتاب، هرقدر هم راحت، نميتواند جاي تجربه حضور در يك كتابفروشي را بگيرد.
۱- حمايت از كسبوكارهاي محلي: نيكول ترجيح ميدهد از كسبوكارهاي كوچك محلي حمايت كند تا اينكه به طور غيرمستقيم از طريق واسطهاي آنلاين مانند آمازون با غريبهها ارتباط برقرار كند. اين انتخاب به ويژه در شرايط فعلي جهان اهميت بيشتري پيدا ميكند.
۲- تجربه حسي (Sensorium) هيچ كتابفروشي آنلاين نميتواند حس و حال حضور در يك كتابفروشي واقعي را منتقل كند. بوي صدها جلد كتاب با كاغذهاي مختلف و جوهرهايي كه شايد ديگر توليد نشوند، تجربهاي است كه هر خوانندهاي از آن لذت ميبرد. اين عطر و فضا يادآور شگفتيهايي است كه در انتظار خوانندهاند.
۳- هيجان جستوجو: هيچ چيزي به اندازه پيدا كردن كتابي كه سالها دنبال آن بودهايد، هيجانانگيز نيست. خريد آنلاين ممكن است سريع و راحت باشد، اما لذت واقعي در جستوجوي آرام و صبورانه در ميان قفسههاست. اين تجربه با شكار كردن يك گوزن در طبيعت مقايسه شده است؛ هر چند راحتي فروشگاه مزيت دارد، اما ارزش موفقيت واقعي را ندارد.
۴- هزينه كمتر: كتابهاي دست دوم معمولا ارزانتر از نسخههاي نو هستند. در دنيايي كه هنوز فراواني منابع كامل نشده، توانايي خريد تعداد بيشتري كتاب با همان هزينه ارزشمند است.
۵- تنوع و دسترسي به آثار ناياب: كتابفروشيهاي نو محدود به كتابهاي موجود در چاپ هستند، اما در كتابفروشيهاي دست دوم ميتوان آثاري پيدا كرد كه ديگر در هيچ جاي ديگر موجود نيستند. حتي سفارش ويژه هم براي برخي كتابهاي قديمي ممكن است غيرممكن باشد، اما كتابفروشيهاي دست دوم اين امكان را فراهم ميكنند.
نيكول همچنين اشاره ميكند كه خريد كتاب دست دوم ممكن است درآمد مستقيم نويسنده را افزايش ندهد، اما ميتواند خوانندگان جديدي را جذب كند كه بعدها به خريد نسخههاي جديد آن نويسنده ترغيب ميشوند.
او در پايان از خوانندگان دعوت ميكند تا تجربيات و دلايل شخصي خود براي رفتن به كتابفروشيهاي دست دوم را در بخش نظرات به اشتراك بگذارند. اين مقاله يادآور ارزش فرهنگي و حسي حضور در كتابفروشيهاست و نشان ميدهد كه تجربه لمس كتاب و گشتن در ميان قفسهها چيزي است كه هيچ فروشگاه آنلاين نميتواند جايگزين آن شود.