«اعتماد» در گفت‌وگوي اختصاصي با كارشناسان بررسي كرد
معماي غزه
حسين ربيعي: اگر اداره نوار غزه توسط فلسطيني‌ها براي اسراييل دستاوردي نداشته باشد
احتمال درگيري ميان احزاب سياسي افزايش يافته و حيات سياسي نتانياهو به خطر مي‌افتد
حسن لاسجردي: ايالات‌متحده براي اجرايي شدن طرح صلح ترامپ در غزه با نقش‌آفريني چهره‌اي چون امجد شوا موافقت خواهد كرد و همين گزاره بستر را براي هم‌صدايي اسراييل و ساير كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي هموار مي‌سازد
حديث روشني
درحالي كه نوار غزه زير سايه آتش‌بس شكننده نفس مي‌كشد، اخبار انتخاب حاكم احتمالي اين منطقه توجه تحليلگران را به خود جلب كرده است. نام «امجد شوا»، مديركل شبكه سازمان‌هاي مردم‌نهاد فلسطيني و فردي كه گفته مي‌شود به حماس نزديك است، به عنوان گزينه اصلي مطرح شده؛ هر چند او در مصاحبه‌اي با شبكه الغد اين گزارش‌ها را رد و تاكيد كرد هيچ تماس رسمي براي رياست دولت انتقالي با او گرفته نشده است. به باور گروهي از ناظران، اين وضعيت در عين حال كه انعكاسي است از تلاش‌هاي ديپلماتيك پيچيده كشورهاي عرب خليج‌فارس، بالاخص قطر و همزمان امريكا و اروپا براي تبديل آتش‌بس شكننده به يك توافق پايدار، همزمان شاهد هستيم گزارش‌هاي خشونت و تلفات غيرنظاميان، بالاخص در جريان بمباران روز سه‌شنبه كه بيش از ۱۰۰ كشته برجاي گذاشت، بر فشارها مي‌افزايد. در همين راستا، ديپلمات‌هاي قطري هشدار دادند كه بدون استقرار سريع نيروي بين‌المللي و ايجاد دولت انتقالي فلسطيني جديد، وضعيت غزه مي‌تواند به سمت هرج و مرج و نابودي انساني پيش برود. به ادعاي مقامات عرب، اين نيرو و دولت انتقالي بايد بتوانند نه تنها امنيت و نيازهاي روزمره مردم را تامين كنند، بلكه امكان مديريت تحركات حماس و خروج كامل نيروهاي اسراييلي را هم فراهم نمايند؛ مسيري كه در عين حال با مخالفت‌هاي جدي اسراييل و فشارهاي داخلي كابينه نتانياهو روبه‌رو است. در همين راستا، برخي تحليلگران معتقدند نزديكي «امجد شوا» به حماس، مي‌تواند اين قابليت را داشته باشد تا راه تعامل و كاهش تنش‌ها هموار شود؛ اما در عين حال، هستند گروهي كه هشدار مي‌دهند اين انتخاب احتمالي، شكاف‌هاي ميان حماس و تشكيلات خودگردان فلسطين و همزمان امريكا و اسراييل درخصوص جايگاه حماس در آينده غزه را تشديد خواهد كرد. اين درحالي است كه همزمان اروپا نيز خواهان سهمي در اداره غزه است و به باور برخي كارشناسان، اين موضوع مي‌تواند توازن قوا و روند تصميم‌گيري‌ها در اين باريكه را به مراتب پيچيده‌تر كند. به اين بهانه، روزنامه اعتماد با هدف ارزيابي متغيرهاي مهم در روند تعيين اداره غزه و سرنوشت آينده اين باريكه با حسين ربيعي، تحليلگر مسائل خاورميانه و استاد دانشگاه و حسن لاسجردي، كارشناس مسائل منطقه، گفت‌وگو كرده است. مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
حسين ربيعي: «امجد شوا» چهره‌اي مستقل از حماس است اما به دليل شناخت ميدان گزينه‌اي جدي براي اداره غزه محسوب مي‌شود
حسين ربيعي، تحليلگر مسائل خاورميانه در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره گمانه‌زني‌ها درخصوص انتخاب احتمالي فردي چون «امجد شوا» براي اداره غزه گفت: آن‌چنان‌كه در شبكه‌هاي خبري و تحليلي آمده، «شوا» چهره‌اي شناخته شده در غزه به عنوان يك فعال اجتماعي و مدني است. او سال‌ها در حوزه‌هاي مختلف اجتماعي و فرهنگي در غزه فعاليت داشته و از همين رو، مي‌توان او را از آشناترين افراد با مسائل اجتماعي و انساني اين منطقه دانست. به باور ربيعي براساس گزارش‌ها، شوا سمت رسمي يا تشكيلاتي در غزه نداشته اما به عنوان يك فعال اجتماعي با اقشار مختلف مردم ارتباط گسترده‌اي داشته و تا حد زيادي در جريان مستقيم مشكلات و نيازهاي زندگي آنان قرار دارد. با اين همه تا اين لحظه هيچ گزارشي مبني بر وابستگي تشكيلاتي او به حماس منتشر نشده، هر چند پيگيري‌هاي مستمر و جدي او براي رفع محاصره غزه، كاهش رنج و ستم بر مردم باعث شده كه برخي رسانه‌ها يا ناظران، شائبه نزديكي او به حماس را مطرح كنند.
اين تحليلگر مسائل خاورميانه در ادامه به «اعتماد» گفت: به نظر مي‌رسد «شوا» به لحاظ تجربه مديريتي، شناخت دقيق از جامعه غزه و سابقه طولاني در امور امدادي و كمك‌رساني به مردم، از ظرفيت و توان مديريتي بالايي براي اداره غزه برخوردار است. او با روحيات، مشكلات و واقعيت‌هاي زندگي مردم اين منطقه آشنايي نزديك دارد و همين ويژگي‌ها مي‌تواند پشتوانه‌اي براي ايفاي نقش اجرايي موثر در غزه باشد. اين استاد دانشگاه در ادامه و در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» مبني بر رويكرد ديگر گروه‌هاي فلسطيني ازجمله تشكيلات خودگران نسبت به انتخاب احتمالي فردي چون «امجد شوا» توضيح داد: نكته اساسي در اين ماجرا آن است كه هنوز مشخص نيست چنين پيشنهادي به آقاي «شوا» رسمي است يا صرفا در حد گمانه‌زني رسانه‌اي. تا اين لحظه هيچ اعلام رسمي مبني بر ارايه چنين پيشنهادي صورت نگرفته و خودِ آقاي شوا نيز تاكنون تاييد نكرده كه ازسوي نهاد يا گروهي، درخواست رسمي براي به عهده گرفتن اداره غزه به او ارايه شده باشد. ازسوي ديگر، وضعيت توني بلر نيز در اين ميان همچنان مبهم است. در زماني كه طرح صلح در دستور كار قرار داشت، گمانه‌هايي درباره سپردن مسووليت اداره غزه به توني بلر مطرح بود، اما اكنون نيز مشخص نيست اين گزينه تا چه اندازه جدي است يا اساسا در دستور كار قرار دارد يا خير. بر اين اساس، مي‌توان گفت تمامي بحث‌هاي مطرح شده در حال حاضر در سطح گمانه‌زني است. ربيعي اما در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» خاطرنشان كرد: با اين حال، در همين فضا، برخي اعلام كرده‌اند كه باتوجه به اينكه تشكيلات خودگردان فلسطين نهاد رسمي اداره مناطق فلسطيني است، طبيعتا فردي كه قرار است اداره غزه را برعهده گيرد، بايد از ميان اعضا يا وزراي همين تشكيلات انتخاب شود. درنتيجه، هر چند هنوز مشخص نيست كه امجد شوا به طور قطعي مسووليت اداره غزه را برعهده بگيرد، اما زمزمه‌هايي از مخالفت احتمالي تشكيلات خودگردان با اين گزينه شنيده مي‌شود. به گفته ربيعي در هر حال، واگذاري چنين مسووليتي كار ساده‌اي نخواهد بود، به ويژه باتوجه به تعدد گروه‌هاي فلسطيني كه ممكن است هر يك ادعا يا خواسته‌اي در اين زمينه مطرح كنند. با اين حال و به طور كلي در مقايسه با ديگر چهره‌هايي كه احتمال مطرح شدن نام‌شان وجود دارد، تجربه و شناخت آقاي «شوا» از شرايط غزه به مراتب بيشتر است. او بيش از دو تا سه دهه در اين منطقه فعاليت اجتماعي و ميداني داشته و همين پيشينه مي‌تواند عامل مهمي براي جلب توافق گروه‌هاي مختلف فلسطيني باشد. درنهايت نيز مي‌توان پيش‌بيني كرد كه اگر اين انتصاب به صورت رسمي تاييد شود و خبر صحت داشته باشد، احتمالا گروه‌هاي فلسطيني و حتي تشكيلات خودگردان نيز درنهايت بر سر آن به نوعي به توافق خواهند رسيد. اين كارشناس مسائل خاورميانه در پاسخ به سوال ديگر «اعتماد» درباره رويكرد بازيگران فرامنطقه‌اي ازجمله دول اروپايي درباره سرنوشت اداره غزه گفت: در مورد نگرش و منافع اروپا نيز بايد گفت كه اروپايي‌ها همواره علاقه‌مند بوده‌اند در سواحل مديترانه و مناطق راهبردي اطراف آن حضور پررنگي داشته باشند. همان‌طور كه در سوريه و لبنان به دنبال ايجاد نفوذ و ردپا بوده‌اند، در مورد غزه نيز تمايل دارند جاي پايي پايدار براي خود به دست آورند. در دوره‌اي كه طرح صلح خاورميانه مطرح بود و بحث‌هايي درباره احتمال واگذاري مديريت غزه به توني بلر به ميان آمد، طرح‌ها و پيشنهادهاي متعددي براي سرمايه‌گذاري و توسعه اقتصادي غربي‌ها در اين منطقه ارايه شد؛ امري كه به خوبي نشان مي‌داد هم اروپايي‌ها و هم امريكايي‌ها نگاه ويژه‌اي به غزه دارند و از فرصت حضور در اين منطقه استقبال مي‌كنند. به بيان ديگر، هر دو طرف تاحدي دندان تيز كرده‌اند تا از ظرفيت‌ها و موقعيت راهبردي اين باريكه سهمي براي خود داشته باشند. به گفته ربيعي از اين منظر، طبيعي است كه اروپايي‌ها از شخصيتي حمايت كنند كه با حضور و فعاليت آنان در غزه مخالفت نداشته باشد. هر چه اين فرد ميانه‌روتر و معتدل‌تر باشد، از ديد اروپا گزينه مطلوب‌تري خواهد بود. بر همين اساس، مي‌توان گفت كه اروپايي‌ها از مديري در غزه استقبال مي‌كنند كه دست‌كم نسبت به حضور آنان موضع منفي نداشته باشد و تعامل سازنده‌تري را دنبال كند. در اين چارچوب، اگر امجد شوا به عنوان گزينه مديريت غزه مطرح شود، موضع‌گيري و رويكرد او درقبال اروپا اهميت زيادي خواهد داشت. هر قدر مواضع او ميانه‌روتر و نزديك‌تر به تفكرات تشكيلات خودگردان فلسطين باشد، به همان نسبت مي‌تواند با استقبال و حمايت بيشتري ازسوي اروپايي‌ها روبه‌رو شود. اين استاد دانشگاه خوارزمي در ادامه و درباره گمانه‌زني‌ها پيرامون احتمال بروز اختلافاتي ميان تل‌آويو و واشنگتن به واسطه انتخاب فردي نزديك به حماس براي اداره غزه تشريح كرد: پيشينه فعاليت‌هاي مدني امجد شوا نشان نمي‌دهد كه او از طرفداران يا نزديكان جنبش حماس باشد. همان‌طور كه پيش‌تر اشاره شد، وي سابقه تشكيلاتي در حماس ندارد و هيچ‌گاه به عنوان عضو رسمي يا ثابت اين جنبش شناخته نشده است. بر همين اساس، بعيد به نظر مي‌رسد كه معرفي يا انتخاب احتمالي او براي اداره غزه، به ويژه در صورتي كه رويكردي متعادل و مستقل در پيش گيرد، باعث بروز اختلاف ميان ايالات‌متحده و اسراييل شود. به گفته اين كارشناس مسائل منطقه با اين حال، آنچه اهميت زيادي دارد، اين است كه در صورت ارايه رسمي اين پيشنهاد و پذيرش مسووليت اداره غزه ازسوي او، بايد مشخص شود چه اهداف، برنامه‌ها و اولويت‌هايي را دنبال خواهد كرد. نوع نگاه و مطالبات او در اين مرحله مي‌تواند تعيين‌كننده مسير آينده غزه باشد. به نظر مي‌رسد باتوجه به سوابق اجتماعي و فعاليت‌هاي مدني گسترده‌اش، تمركز اصلي امجد شوا بيش از آنكه بر مسائل سياسي يا تشكيلاتي باشد، بر دغدغه‌هاي انساني است. از اين رو، اگر روند انتصاب او به مرحله رسمي برسد و مسووليت اداره غزه به او واگذار شود، بعيد است اختلاف قابل‌توجهي در سطح بين‌المللي، به ويژه ميان امريكا و اسراييل، پيرامون اين موضوع ايجاد شود. ربيعي در ادامه اين گفت‌وگو و درباره رويكرد احتمالي و تحركات مخرب تندروهاي درون كابينه نتانياهو درمورد آينده غزه به «اعتماد» گفت: در مورد تاثير اين موضوع بر جريان‌هاي سياسي داخل اسراييل هنوز زود است تحليلي ارايه شود، زيرا شرايط منطقه همچنان پرتنش است و اسراييل به صورت گاه و بيگاه حملاتي انجام مي‌دهد. حتي خود بنيامين نتانياهو و كابينه‌اش نيز هنوز به‌طور كامل درباره واگذاري مديريت غزه تصميم نگرفته‌اند. وضعيت فعلي بين جنگ و صلح در جريان است و رويكرد اسراييل اين است كه به كمترين تهديدها نيز با بيشترين خشونت پاسخ دهد. بنابراين، درباره پذيرش كلي اين موضوع كه غزه توسط يك فلسطيني چه عضو حماس باشد و چه از تشكيلات خودگردان اداره شود، هنوز اجماع مشخصي وجود ندارد. به گفته اين استاد دانشگاه، با اين حال، اگر قرار باشد كل مديريت نوار غزه به فلسطيني‌ها سپرده شود، احتمالا اختلافات شديدي ميان گروه‌هاي تندرو داخل كابينه شكل خواهد گرفت. در صورتي كه اين واگذاري دستاورد ملموسي براي اسراييل نداشته باشد، به يقين اختلاف در داخل كابينه و ميان احزاب اسراييل شدت خواهد گرفت و حتي ممكن است حيات سياسي بنيامين نتانياهو نيز به خطر بيفتد.
حسن لاسجردي: اسراييل درباره نحوه اداره غزه احتمالا ابتدا مخالفت مي‌كند اما در صورت اجماع منطقه‌اي ناچار به همراهي خواهد شد
حسن لاسجردي، كارشناس مسائل خاورميانه، در پاسخ به پرسش «اعتماد» درباره ارزيابي‌اش از سرنوشت غزه باتوجه به گمانه‌زني‌ها پيرامون انتخاب حاكمي براي اداره اين‌باريكه، گفت: باتوجه به اينكه «امجد شوا» به عنوان نامزد مورد اجماع، يا به نوعي مورد توافق سه طرف اصلي معادله يعني حماس، تشكيلات خودگردان و همچنين سيستم امنيتي مصر مطرح شده، به نظر مي‌رسد كه توافقات اوليه و هماهنگي‌هاي مقدماتي شكل گرفته باشد. باتوجه به جايگاه حماس در تحولات اخير و گذشته، همچنين مقبوليتي كه اين گروه در غزه دارد و تاثيري كه فتح در كرانه باختري دارد، به نظر مي‌رسد كه اگر اين دو گروه به توافق برسند، مساله مهم مديريت غزه در دوره جديد حل خواهد شد. به گفته لاسجردي با توجه به اين متغيرها و همچنين تاكيد مصري‌ها و توافق دو طرف، به نظر مي‌رسد سرپرستي غزه توسط امجد شوا مورد پذيرش همه است. تنها موضوع باقي‌مانده، تاييد امريكا است كه باتوجه به سابقه ملي و فعاليت بين‌المللي «شوا» و همچنين ارتباط او با گروه‌هاي مختلف و چهره شناخته‌شده بين‌المللي‌اش، احتمالا مشكلي ايجاد نخواهد كرد. از همه مهم‌تر، «شوا» چهره‌اي است كه مورد اعتماد طيف وسيعي از طرف‌هاست و به نظر مي‌رسد مديريت غزه زير سرپرستي او به زودي نهايي خواهد شد. لاسجردي در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» و در رابطه با نقش‌آفريني كشورهايي ازجمله قطر و تركيه در نحوه اداره غزه توضيح داد: به نظر مي‌رسد كه اگر حماس و رهبران اين گروه با «امجد شوا» به توافق برسند، به طور حتم پيش از اين توافق هماهنگي‌هاي لازم با كشورهايي مانند قطر و تركيه انجام شده و گفت‌وگوهاي مقدماتي با آنها صورت گرفته است كه اين كشورها ظاهرا همراهي ضمني يا توافق اوليه خود را اعلام كرده‌اند. به باور اين تحليلگر مسائل خاورميانه، باتوجه به اهميت موضوع اداره غزه در طرح صلح ترامپ و نياز به مديري تكنوكرات، اعلام نام «امجد شوا» توسط گروه‌هاي مختلف با برآورد اوليه و توافق ضمني صورت گرفته است. از اين رو، كشورهاي حاشيه‌اي مانند تركيه و قطر، در صورتي كه توافق امريكايي‌ها حاصل شود و اسراييل موضع مخالفت صريح نداشته باشد، چنان‌كه تاكنون نداشته‌اند، به جز يك مورد كه ظاهرا مدعي شده‌اند «شوا» با حماس ارتباط مناسبي دارد؛ مشكلي با اين موضوع ندارند و ساير نكات و مسائل برجسته نشده و پررنگ نيستند. اين تحليلگر مسائل منطقه در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» درباره رويكرد ايالات‌متحده به انتخاب فردي نزديك به حماس به عنوان حاكم جديد غزه گفت: همان‌طور كه در اخبار آمده است، امجد شوا فردي نزديك به حماس عنوان شده، اما ارتباط ارگانيك و سازماني با اين گروه ندارد. در عين حال، باتوجه به مجموعه فعاليت‌هاي او تاكنون، «شوا» بيشتر يك چهره بين‌المللي و صلح‌خواه محسوب مي‌شود كه تلاش مي‌كند از طريق سازمان‌هاي مردم‌نهاد، ارتباط مردم فلسطين با جهان و جذب كمك‌هاي بين‌المللي را تسهيل كند. لاسجردي در ادامه به «اعتماد» گفت: سازمان‌هاي حقوق بشري، سازمان ملل و نهادهاي بشردوستانه نيز در تلاش هستند تا نقش او به عنوان كانال ارتباطي ميان مردم فلسطين و جامعه بين‌الملل را برجسته كنند. باتوجه به اين موارد، ارتباط او با حماس چندان مورد توجه نيست. همچنين فشار و حمايت كشورهاي حاشيه‌اي مانند قطر، تركيه مي‌تواند در اين موضوع نقش مهمي ايفا كند، زيرا اگر اين كشورها اجماع كرده و حمايت خود را اعلام كنند، هم اداره غزه و هم بازسازي آن با پشتيباني بين‌المللي تسهيل خواهد شد. اين موضوع مي‌تواند يكي از نقاط قوت حضور امجد شوا در قدرت باشد. لاسجردي در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» درباره تحركات احتمالي تل‌آويو
در راستاي كارشكني در مسير انتخاب فردي مانند «امجد شوا» براي اداره غزه خاطرنشان كرد: طرح انتقالي در غزه يكي از نكات مهم موردتوجه طرفين در مذاكرات است و همچنين معرفي يك فرد براي اداره غزه، حتما با واكنش اسراييل مواجه خواهد شد، اما همان‌طور كه پيش‌تر ذكر شد، در اين زمينه اسراييلي‌ها تاكنون فقط يك مورد را موردتوجه جدي قرار داده‌اند و آن‌هم نزديكي اين فرد با حماس است كه به نظر مي‌رسد شايد چندان اهميتي نداشته باشد مگر اينكه شخص ديگري معرفي شود. تصور مي‌كنم با توجه به اينكه تاكنون موضوع معرفي امجد شوا در مذاكرات صلح غزه مطرح و بررسي شده و توافق ضمني و اوليه حماس، تشكيلات خودگردان و نيروهاي امنيتي مصر صورت گرفته است، ظاهرا امجد شوا بيش از همه نامزدهاي احتمالي، مورد توافق اوليه اين گروه‌ها باشد. به گفته لاسجردي، باتوجه به تجربه مذاكرات گذشته، اسراييلي‌ها معمولا ابتدا مخالفت مي‌كنند و سپس از طريق رايزني‌ها تلاش مي‌كنند امتيازگيري كنند؛ اگر موفق نشوند، همراهي خواهند كرد. لذا در مورد امجد شوا نيز مخالفت اسراييل فعلا بهانه‌اي بيش نيست، زيرا او نه عضو حماس است و نه در فعاليت‌هاي نظامي مرتبط با جنگ اسراييل شركت داشته است. به گفته لاسجردي «شوا» چهره‌اي مدني است كه تلاش مي‌كند از طريق روابط خود با سازمان‌هاي بين‌المللي، رنج مردم فلسطين را منتقل كرده و كمك‌هاي لازم را جذب كند. ارتباط او با سازمان ملل، نهادهاي حقوق بشري و سازمان‌هاي مردم‌نهاد بين‌المللي در فلسطين، به او مشروعيت بين‌المللي مي‌بخشد. اين تحليلگر مسائل خاورميانه در ادامه به «اعتماد» گفت: مجموعه عوامل، زمينه را براي انتخاب شوا به عنوان مدير غزه فراهم كرده و انتظار مي‌رود در روزهاي آينده اخبار بيشتري در اين زمينه منتشر شود. لاسجردي در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» تاكيد كرد: نقش ايالات‌متحده نيز در اين روند بسيار موثر است، چراكه طرح صلح ترامپ بر معرفي چهره‌اي غيرسياسي، بروكراتيك و تكنوكرات تمركز دارد؛ فردي كه بتواند مناسبات قدرت را بشناسد و با اهداف و چارچوب‌هاي طرف‌هاي ذي‌ربط تعامل كند. باتوجه به مشخصات طرح ترامپ، امجد شوا داراي شرايط اوليه لازم است و به‌طور قطع مي‌تواند كمك موثري در مديريت غزه جديد داشته باشد. اين كارشناس مسائل خاورميانه در ادامه تاكيد كرد: يكي از نكات مهم در روند اداره غزه، سنگ‌اندازي‌هاي احتمالي اسراييل است. همان‌طور كه پيش‌تر اشاره شد، اسراييلي‌ها معمولا ابتدا مخالفت مي‌كنند، اما اگر اجماع شكل بگيرد و كشورهاي ديگر تعهد يا حمايت خود را اعلام كنند، اسراييل همراهي خواهد كرد. به گفته لاسجردي نكته مهم‌تر، رويكرد ايالات‌متحده است. تاكنون امريكا تلاش كرده كه مانع اقدامات يك‌جانبه اسراييل شود و حتي در تهاجم نظامي اخير، حمايت كامل نكرده است. اين رويكرد نشان مي‌دهد كه ايالات‌متحده پيگير مديريت غزه و رسيدن به نتيجه در اين زمينه است و نمايندگاني هم به منطقه فرستاده است. در شرايط فعلي، نقش ايالات‌متحده به عنوان عنصر تعيين‌كننده مي‌تواند مسير تاييد نامزدي امجد شوا را هموار كند. در عين حال، كمك، حمايت مالي و مشاركت كشورهاي عربي و اسلامي در بازسازي غزه، مهر تاييدي بر مشروعيت اين انتخاب خواهد بود و شرايط جديد براي غزه را تثبيت خواهد كرد.