فصل آلودگي

 گروه اجتماعي

 پيش‌بيني‌هاي سازمان هواشناسي درباره كاهش كيفيت هواي پايتخت محقق شد و از هفته قبل، غلظت آلاينده‌ها در هواي تهران افزايش يافته است. طبق جدولي كه شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران منتشر كرده، از 21 مهر ماه و به دنبال افزايش غلظت آلاينده‌ها، كيفيت هواي پايتخت كاهش يافته و طي 6 روز اخير، شامگاه پنجشنبه تا بامداد جمعه، آلوده‌ترين ساعات بوده كه در اين ساعات، غلظت آلاينده‌ها به تدريج از شاخص 115 تا 136 افزايش يافت و سپس در صبحگاه جمعه به 116 رسيد اما طبق گزارش سامانه پايش كيفي هواي كشور، پيش از ظهر ديروز شاخص ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در هواي شهر تهران 109 بود كه شركت كنترل كيفيت هوا در ساعات عصر اين شاخص را 103 و كيفيت هوا را براي گروه‌هاي حساس، ناسالم اعلام كرد.

 طبق گزارش سامانه پايش كيفي هواي كشور، شهرهاي ديگري در استان تهران، هوايي بسيار آلوده‌تر از پايتخت داشتند چنان‌كه پيش از ظهر ديروز، باقرشهر با شاخص 181 بابت آلاينده ذرات معلق 2.5 ميكرون، پاكدشت ورامين با شاخص 167 و پيشوا با شاخص 163 به ترتيب آلوده‌ترين هوا را بين 14 شهرستان استان تهران داشتند. 
بنا به گزارش شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران، هواي پايتخت در طول 212 روز اخير در مقايسه با مدت مشابه پارسال كيفيتي به مراتب بدتر داشته چنان‌كه پارسال تهران 5 روز هواي پاك (با شاخص صفر تا 50) 141 روز هواي قابل قبول (با شاخص 51 تا 100) 64 روز هواي ناسالم براي گروه حساس (با شاخص 101 تا 150) 2 روز ناسالم براي همه گروه‌ها (با شاخص 151 تا 200) داشت و روزهاي با هواي بسيار ناسالم (با شاخص 201 تا 300) و خطرناك (با شاخص 301 تا 500) هم صفر بود اما امسال، تعداد روزهاي با هواي پاك در پايتخت 6 روز بوده ولي از تعداد روزهاي با هواي قابل قبول كاسته شده و به 113 روز رسيده و تعداد روزهاي با هواي ناسالم براي گروه‌هاي حساس به 81 روز و تعداد روزهاي با هواي ناسالم به 8 روز افزايش يافته و تهراني‌ها، 2 روز هواي بسيار ناسالم و 2 روز هواي خطرناك نفس كشيده‌اند. 
به دنبال تداوم غلظت آلاينده‌ها در هواي پايتخت، ديروز رييس كميسيون سلامت، محيط‌زيست و خدمات شهري شوراي شهر تهران با ابراز نگراني از وضعيت آلودگي هوا در پايتخت و تكرار سالانه پديده وارونگي دما و افزايش غلظت آلاينده‌ها، خواستار بازنگري اساسي در طرح‌هاي مقابله با آلودگي هوا شد. 
مهدي پيرهادي گفت كه آنچه طي دو دهه اخير و هر سال در ماه‌هاي سرد با عنوان برنامه‌هاي كاهش آلودگي هوا با هدف كنترل منابع آلاينده اجرا مي‌شود، به دليل نبود ضمانت اجرايي و نبود مديريت واحد يكپارچه در هماهنگي بين دستگاه‌ها و كمبود منابع مالي، تاثير ملموسي بر كيفيت هواي تهران نداشته و در سال جاري هم وضع همين است چنان‌كه شاخص آلودگي در بسياري از روزهاي مهر و نيمه نخست پاييز در وضعيت ناسالم بوده و با آغاز پايداري جوي و وقوع وارونگي دما، انتظار مي‌رود اين روند همچون سال‌هاي گذشته در فصول زمستان نيز تشديد شود.
اين ابراز نگراني عضو شوراي شهر تهران، در حالي بود كه به تازگي، مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران، با استناد به گزارش سالانه وضعيت كيفيت هوا و صداي تهران اعلام كرد كه «در بازه ۱۰ ساله منتهي به ۱۴۰۳، اين سال با حدود ۳۹.۹درصد شاخص كيفيت هواي بالاتر از حد سلامت، دومين سال آلوده در دهه اخير بوده است. در اين سال، به مدت 123 روز ذرات كوچك‌تر از ۲.۵ ميكرون، ۳۹ روز آلاينده ازن و ۱۴ روز آلاينده كوچك‌تر از ۱۰ ميكرون، فراتر از حد مجاز بودند. بيشترين شاخص آلودگي در سال گذشته هم ۱۷۴ و در روز ۲۹ آذر بوده در حالي كه با توجه به دو آلاينده اصلي شهر تهران، ذرات معلق كوچك‌تر از ۲.۵ ميكرون به لحاظ تعداد روزهاي آلوده در رتبه دوم و آلاينده ازن در مرتبه سوم قرار داشته است.» 

 تمام كشور از آلودگي هوا رنج مي‌برد 

گزارش‌هايي كه وزارت بهداشت در فاصله سال‌هاي 1400 تا 1403 از رصد مرگ بر اثر آلودگي هوا منتشر كرده هم نشان مي‌دهد كه هر سال، تاثير مخرب آلودگي هوا بر سلامت شهروندان، شديدتر مي‌شود. 
حدود دو ماه قبل، عباس شاهسوني كه معاون مركز تحقيقات كيفيت هوا و تغيير اقليم دانشگاه علوم‌ پزشكي شهيد بهشتي است، در گزارشي به خبرگزاري ايسنا خبر داد كه در سال 1403 بيش از ۳۵هزار مرگ منتسب به آلودگي هوا در كشور ثبت شده و با تاكيد بر اينكه ميزان غلظت آلودگي هوا در سال 1403 نسبت به ۱۴۰۲ افزايش داشته، در توضيح جزييات اين مطالعه گفت: «مطالعه‌اي درباره بررسي آثار بهداشتي و اقتصادي ناشي از آلودگي هوا در سال گذشته و در ۸۳ شهر كشور با جمعيتي بيش از ۵۷ ميليون نفر انجام شد كه نتايج اين مطالعه، نشان مي‌دهد كه تعداد مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در سال ۱۴۰۳ به‌طور ميانگين ۳۵ هزار و ۵۴۰ نفر است. براساس نتايج اين مطالعه، ۱۲.۷ درصد از مرگ‌هاي طبيعي در ۸۳ شهر مورد مطالعه، منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون بوده و به‌طور ميانگين ۱۴.۶۶ درصد از مرگ‌هاي منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون به علت بيماري‌هاي ايسكميك قلبي، ۱۵ درصد به علت سكته مغزي، ۱۴.۴ درصد به دليل سرطان ريه و بيش از ۱۱ درصد به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي بوده است . بر اساس نتايج اين مطالعه، هزينه‌هاي ناشي از مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا در سال 1403 حدود ۱۴ ميليارد دلار و معادل 1000 ميليارد تومان بوده است. نتايج اين مطالعه نشان داد كه ميانگين غلظت سالانه ذرات معلق در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ به ميزان جزيي افزايش هم يافته است.»
مطالعه ديگري هم سال 1402 و در ۵۷ شهر كشور و براي جمعيت 48 ميليون نفري ساكن در اين شهرها انجام شد كه نتايج اين مطالعه وزارت بهداشت هم نشان داد كه در سال 1402 ميزان ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون، در ۷۵درصد از روزهاي سال از ميزان رهنمود سازمان جهاني بهداشت بيشتر بوده و بيش از ۳۰‌ هزار و ۶۰۰ مرگ منتسب به آلودگي هوا در اين شهرها رخ داده كه ميزان مرگ‌هاي منتسب به ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون در شهرهاي ماهشهر، ريگان، تهران، مشهد، اصفهان و اراك از ميانگين كشوري بيشتر بوده و به ‌طور مشخص، در سال 1402 سهم پايتخت از مرگ‌هاي منتسب به آلودگي هوا ۶ هزار و ۹۳۹ نفر است. 
طبق نتايج اين مطالعه، سهم بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي از ميزان مرگ‌ و مير ناشي از بيماري‌هاي منتسب به ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون در ۵۷ شهري كه مورد رصد قرار گرفته‌اند ۸۱۹ نفر (حدود ۱۱.۴درصد از مرگ‌ و ميرهاي ناشي از بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي) سهم سرطان ريه، ۷۷۳ نفر (۱۴.۴درصد) سهم بيماري‌هاي ايسكميك قلبي از ميزان مرگ‌ و مير كشور در ۵۷ شهر مورد بررسي، ۷ هزار و ۳۰۸ نفر (۱۴.۷درصد) مرگ‌هاي سكته‌ مغزي به دليل مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون نيز ۳ هزار و ۱۵۱ نفر (۱۴.۹درصد) بوده و درنهايت، هزينه‌هاي مرگ‌هاي منتسب به ذرات معلق كمتر از ۲.۵ ميكرون در سال 14092 هم ۱۲ ميليارد دلار (معادل ۶۰۰ هزار ميليارد تومان) برآورد شده است.
شاهسوني درباره آمار قربانيان آلودگي هوا در سال 1401 هم اعلام كرده بود: «طبق نتايج مطالعه سال 1401 و بررسي آثار بهداشتي و اقتصادي منتسب به آلاينده ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در ۳۳ شهر كشور، شمار قربانيان بالاتر از 30 ساله، 26 درصد بيشتر از فوتي هاي آلودگي هوا در سال 1400 بوده و در اين سال تعداد كل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در افراد بالاي ۳۰ سال، به‌طور ميانگين ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر گزارش شده كه بيش از ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزايش يافته است. در سال ۱۴۰۱ ميانگين سالانه غلظت ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در شهرهاي تهران، مشهد، اهواز، تبريز، شيراز، اصفهان، ايلام، سنندج، ياسوج، همدان، خرم آباد، اراك، كرج، كرمانشاه، آبادان، زنجان، يزد، اروميه، كرمان، بيرجند، قم، زابل، بجنورد، دزفول، بوشهر، شهركرد، اردبيل، بندرعباس، شوشتر، بم، قزوين، ايرانشهر و بهبهان، بيش از 7 برابر رهنمود سازمان جهاني بهداشت (پنج ميكروگرم در مترمكعب) و تقريبا سه برابر استاندارد ملي (دوازده ميكروگرم در مترمكعب) بوده و در اين سال خسارت مرتبط با همه موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با ۴۲۱ هزار ميليارد تومان برآورد شده است.» 
يكي ديگر از گزارش‌ها مربوط به وضعيت مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا در سال 1400 است كه شاهسوني در توضيح اين گزارش اعلام كرده است:  «در سال ۱۴۰۰، تعداد همه مرگ‌هاي منتسب به مواجهه طولاني‌مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون، بيش از ۸۷درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزايش داشته و در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه (تهران، اهواز، مشهد، تبريز، شيراز، اصفهان، ايلام، ‌سنندج، همدان، خرم‌آباد، اراك، كرج، كرمانشاه، آبادان، شهركرد، يزد، اروميه، كرمان، قزوين، بيرجند، قم، ‌زابل، بجنورد، زنجان، بوشهر، اردبيل و زاهدان) با جمعيت 35 ميليون نفري، 20 هزار و 837 نفر، در شهر تهران به‌ طور ميانگين ۶۳۹۸ نفر و در شهرهايي نظير اهواز، تهران، زابل، كرج، اصفهان و دزفول كه با آلودگي هواي شهري و پديده گرد و غبار درگير هستند، بالاتر از ميانگين كشوري است آن‌هم درحالي كه ميانگين غلظت ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه، بيش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهاني بهداشت (۵ ميكروگرم در مترمكعب) و بيش از ۲.۵ برابر استاندارد ملي (۱۲ ميكروگرم در مترمكعب) بوده است. همچنين در اين سال، تعداد مرگ به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي (COPD) منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در شهرهاي مورد مطالعه به‌ طور ميانگين ۵۷۴ نفر و در شهر تهران ۱۲۰ نفر بوده در حالي كه هزينه‌هاي مرتبط با مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي ۲۲۵ ميليون دلار تخمين زده شده است. 
ميانگين تعداد مرگ در سال ۱۴۰۰ به علت سرطان ريه منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه به ‌طور ميانگين ۵۱۳ نفر و در شهر تهران ۱۶۱ نفر و هزينه مرتبط با مرگ و مير ناشي از سرطان ريه ۲۰۱ ميليون دلار تخمين زده شده است. 
تعداد مرگ‌هاي سال ۱۴۰۰ به علت بيماري‌هاي ايسكميك قلبي منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه به ‌طور ميانگين ۴۹۲۳ نفر و در شهر تهران ۱۳۲۲ نفر گزارش شده درحالي كه در اين سال هزينه‌هاي مرتبط با مرگ و مير ناشي از ايسكميك قلبي ۱۹۳۲ ميليون دلار تخمين زده شده است. ميانگين تعداد مرگ در سال ۱۴۰۰ به علت سكته مغزي منتسب به مواجهه طولاني مدت با ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه ۱۹۷۲ نفر و در شهر تهران ۶۶۶ نفر گزارش شده در حالي كه هزينه‌هاي مرتبط با مرگ و مير ناشي از سكته مغزي ۷۷۴ ميليون دلار تخمين زده شده است. در سال ۱۴۰۰ در مجموع هزينه مرتبط با مرگ و مير ناشي از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر كمتر از 2.5 ميكرون معادل ۲۲۷ هزار ميليارد تومان برآورد شده كه اين مقدار نسبت به سال ۱۳۹۹ بيش از ۹۰درصد افزايش يافته است.»