پيشينه خبر در روزنامه اعتماد 1403/11/28
تصميم عبدالله اوجالان براي به زمين گذاشتن سلاح توسط پ‌ك‌ك
عبدالله اوجالان، بنيانگذار حزب كارگران كردستان (پ‌ك‌ك) از مبارزان كرد حاميان خود خواست كه سلاح‌‌هاي خود را زمين بگذارند. هر چند كه همچنان مشخص نيست درخواست او تا چه حد موثر خواهد بود و از طرفي دولت تركيه در ازاي پايان درگيري‌ها چه امتيازي به اين گروه اعطا خواهد كرد؛ البته اگر بستر براي پايان تنش هموار و آنكارا امتيازهايي را در اختيار كردها قرار بدهد. خبر درخواست اخير اوجالان توسط نماينده حزب دموكراسي و برابري خلق‌هاي تركيه در كنفرانسي مطبوعاتي در شهر استانبول با قرائت بيانيه تاريخي اوجالان به نقل از او اعلام شد. بيانيه بنيانگذار حزب كارگران كردستان در شرايطي صادر شده است كه عبدالله اوجالان از سال ۱۹۹۹ در زندان امرالي در انزواي كامل نگهداري مي‌شود. همچنين درخواست خلع سلاح بعد از آن مطرح شد كه چهار ماه پيش آنكارا به رهبر كردها پيشنهاد مصالحه داد. همزمان با رسانه‌اي شدن اين بيانيه نيويورك تايمز با انتشار يادداشتي در باب تحليل انتشار بيانيه مهم رهبر زنداني پ‌ك‌ك نوشته: بيش از چهار دهه است كه تركيه با شورش مسلحانه حزب كارگران كردستان مبارزه مي‌كند. در خلال اين درگيري‌ها كه شامل حملات پ‌ك‌ك به اهداف نظامي و غيرنظامي و همچنين عمليات نظامي آنكارا عليه اين گروه و نيز جوامعي كه از آنها حمايت مي‌كنند، بيش از ۴۰ هزار نفر كشته شده‌اند. گفتني است تركيه، ايالات متحده و برخي ديگر از كشورها اين گروه را يك سازمان تروريستي مي‌‌دانند.
وعده‌هايي كه محقق نشد و صلح نافرجام
كردها گروهي قومي با جمعيتي حدود ۴۰ ميليون نفر هستند، هر چند برآوردها در اين مورد بسيار متفاوت است و اين گروه قوميتي عمدتا در عراق، سوريه و تركيه پراكنده هستند. آ‌ن‌گونه كه واشنگتن پست نوشته: پس از جنگ جهاني اول، قدرت‌هاي جهاني وعده تشكيل كشوري مستقل براي كردها را دادند، اما اين وعده هرگز محقق نشد. در دهه‌هاي بعد، اما شورش‌هاي كردي در كشورهاي مختلف رخ داد و كردها با سركوب دولتي مواجه شدند. در سوريه، نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDF) كه تحت رهبري كردها هستند و رهبران آنها ريشه در پ‌ك‌ك دارند و از ايدئولوژي عبدالله اوجالان پيروي مي‌كنند، كنترل بخش شمال شرقي اين كشور را در دست گرفتند. اين نيروها سال‌ها از حمايت ايالات متحده برخوردار بوده و نقش مهمي در شكست داعش ايفا كرده‌اند، اما سقوط بشار اسد آينده آنها را در وضعيت نامشخصي قرار داده است، چراكه آنها مشغول درگيري‌هايي با شورشيان سوري مورد حمايت تركيه هستند و همچنان نتوانسته‌اند جايگاهي را در دولت جديد سوريه براي خود به دست بياورند. با اين همه اما پيش‌تر هم تلاش‌هاي متعددي براي برقراري صلح و نيز توقف درگيري‌ها ميان پ‌ك‌ك و آنكارا انجام شده است كه نخستين آنها به برقراري آتش‌‌بسي در سال ۱۹۹۳ بازمي‌گردد. اما همه اين تلاش‌ها شكست خوردند و حتي به درگيري‌ها و خشونت‌هاي بيشتري منجر شدند. در تداوم اين درگيري‌ها اما دور جديدي از مذاكرات صلح در سال ۲۰۱۱ آغاز شد. در آن زمان نيز ماموران اطلاعاتي تركيه با عبدالله اوجالان در زندان ملاقات كردند تا نقشه‌اي براي خلع سلاح كردن اعضاي گروهش ترسيم كنند، اما اين روند نيز بسان تلاش‌هاي قبلي در سال ۲۰۱۵ شكست خورد. از همان زمان يكي از خونينترين دور درگيري‌ها آغاز شد و براساس گزارش گروه بحران بين‌المللي، بيش از 70 هزار نفر كشته شدند. حزب كارگران كردستان در اوايل دهه ۱۹۸۰ شورش مسلحانه عليه دولت تركيه را آغاز كرد و در ابتدا به دنبال استقلال كردها بود، چراكه برآورد مي‌شود حدود ۱۵درصد يا حتي بيشتر جمعيت تركيه را حاميان اين گروه تشكيل مي‌دهند. به گزارش نيويورك تايمز، مبارزان پ‌ك‌ك از كوه‌هاي شرق و جنوب تركيه فعاليت خود را آغاز كردند و اهداف خود را پايگاه‌هاي نظامي و ايستگاه‌هاي پليس تركيه قرار مي‌دادند. بعدها اما اين درگيري به ساير نقاط كشور نيز گسترش يافت و بمب‌گذاري‌هاي مرگبار اين گروه در شهرهاي تركيه جان بسياري از غيرنظاميان را گرفت. در نهايت آنكارا در سال ۱۹۹۹، عبدالله اوجالان بنيانگذار پ‌ك‌ك را بازداشت و به جرم رهبري يك سازمان تروريستي مسلح محاكمه كرد. او ابتدا به اعدام محكوم شد، اما اين حكم بعدا به حبس ابد كاهش يافت.
اگرچه تركيه همچنان پ‌ك‌ك را يك گروه تروريستي جدايي‌طلب تلقي مي‌كند، اما در عين حال برخي نابرابري‌هاي موجود در حقوق كردها را پذيرفته و حريم‌هاي زبان و فرهنگ كردها را گسترش داده است. در اين راستا آنكارا مجوز پخش برنامه‌هاي تلويزيوني و راديويي به زبان كردي را صادر و زبان كردي را به عنوان يك دوره اختياري در برخي مدارس معرفي كرده است. اما همزمان با اين اقدامات، دولت تركيه از سال ۲۰۱۵ بيش از ۱۵۰ شهردار منتخب كرد را از سمت خود بركنار كرده است و بيشتر شهرداراني كه بركنار شدند، به اتهام ارتكاب جرم‌هايي مرتبط با پ‌ك‌ك متهم شده‌اند.
عبدالله اوجالان كيست؟
عبدالله اوجالان در خانواده‌اي كشاورز در روستاي امرلي در جنوب شرق تركيه به دنيا آمد و ايده‌هاي سياسي او در ميان نبردهاي خياباني خشونت‌‌آميز بين گروه‌هاي چپ و راست در دهه ۱۹۷۰ شكل گرفت. او در سال ۱۹۷۸ از جناح چپ تركيه جدا شد و حزب كارگران كردستان با علامت اختصاري پ‌ك‌ك را تاسيس كرد و همچنين وعده داد براي ايجاد يك دولت مستقل كردستان مبارزه كند. پ‌ك‌ك كه از سوي دولي چون تركيه، ايالات‌متحده و نيز اتحاديه اروپا به عنوان يك گروه تروريستي شناخته مي‌شود، توسط اوجالان از سوريه رهبري مي‌شد تا اينكه آنكارا در سال ۱۹۹۸ تهديد به جنگ كرد كه موجب شد حافظ اسد، رييس‌جمهور وقت او را از دمشق اخراج كند. پس از آن بود كه اوجالان به روسيه پناهنده شد و از آنجا به ايتاليا و يونان رفت و پيش از آنكه در سال ۱۹۹۹ در نايروبي، پايتخت كنيا دستگير شود، در آنجا پنهان شد. در نهايت اما به آنكارا منتقل و به مرگ محكوم شد. از آن زمان تاكنون با تبديل حكم اعدامش به حبس، همچنان در زندان باقي مانده است. اكنون اما اوجالان با گذشت حدود 25 سال از عمرش در زندان با صدور بيانيه‌اي خواهان خلع سلاح مبارزانش و نيز روي آوردن به صلحي دموكراتيك شده است. ناظران نيز بر اين باورند كه بهرغم محبوبيتي كه اوجالان در ميان گروه‌هاي كرد داشته، اما هنوز مشخص نيست كه در مقطع فعلي چقدر مي‌تواند بر رويكرد اعضاي پ‌ك‌ك تاثيرگذار باشد. گفتني است ايده مذاكره با اوجالان براي اولين‌بار در ماه اكتبر توسط دولت باحچلي، رهبر يك حزب فوق ملي‌گرا و اصلي‌‌ترين متحد پارلماني اردوغان مطرح شد. باحچلي پيشنهاد داد اگر اوجالان بتواند پ‌ك‌ك را براي پايان عمليات‌هايش متقاعد كند، مي‌تواند از زندان آزاد شود. در همان مقطع اوجالان در بيانيه‌اي كه در ميان جمعيت‌هاي زيادي در جشن‌هاي نوروز كردي در مارس ۲۰۱۵ خوانده شد، گفت: «اين مبارزه ۴۰ ساله پر از درد هرچند بي‌‌نتيجه نبوده، اما ديگر غيرقابل تحمل شده است.» در عين حال در شرايطي كه همه چيز براي صلح آماده شده بود چهار ماه بعد، اما اين روند مجددا فروپاشيد و درگيري وارد خونينترين مراحل خود شد. حال اما ناظران بر اين باورند بهرغم صدور بيانيه‌اي مشابه از سوي بنيانگذار پ‌ك‌ك همچنان آينده درگيري‌ها ميان اين گروه و آنكارا در هاله‌اي از ابهام است، چراكه به‌واقع مشخص نيست اين‌بار اعضاي پ‌ك‌ك به چنين بيانيه‌اي توجه خواهند كرد يا نه. چنانچه اين بيانيه مورد پذيرش اعضاي اين گروه قرار بگيرد، تضميني وجود ندارد كه بسان فرآيندهاي صلح پيشين محكوم به شكست نباشد.