مهدي بيك اوغلي
پس از چند روز ابهام و تعويق حول و حوش مذاكرات ايران و امريكا كه ناشي از تلاش مخالفان و جنگ‌افروزان براي به حاشيه كشاندن اصل مذاكرات بود، دوباره آفتاب بر ابعاد مختلف اين گفت‌وگوها تابيدن آغاز كرد و چشم‌اندازها روشن شدند. طرف امريكايي مذاكرات را رو به جلو و مثبت و عراقچي هم تفاهم بر سر كليات و ورود به جزييات را خبر داد. بر اساس اعلام دو طرف دور پنجم مذاكرات با هماهنگي طرف عماني احتمالا هفته آينده كليد خواهد خورد.
دور چهارم مذاكرات ايران و امريكا ديروز اما در شرايطي در مسقط عمان برگزار شد كه مخالفان ايران و جنگ‌افروزان تلاش فراواني را صورت داده بودند كه تصويري سياه و سپيد و صفر و يك از مذاكرات ترسيم كنند. رسانه‌هايي كه ايران را بر سر دوراهي پايان دادن به غني‌سازي و ورود به مهلكه نظامي قرار داده بودند، اما خروجي دور چهارم مذاكرات نشان داد كه فضاي رسمي و سياسي همواره با فضاي رسانه‌اي متفاوت است. همان‌طور كه سياست‌هاي «اعلاني» با سياست‌هاي «اعمالي» تفاوت‌هاي جدي دارد. مذاكراتي كه وزير امور خارجه ايران آن را «جدي‌تر و صريح‌تر» ارزيابي و اعلام كرد دو طرف از فضاهاي كلي فاصله گرفته و وارد موارد جزيي شده‌اند. عراقچي با اشاره به اينكه بحث‌هاي بسيار مفيدي انجام شد و دو طرف درك بهتري از مواضع هم دارند، يادآور شد: «مقدار زيادي موضوعات مورد اختلاف ابعادش باز شده و مواضع مقداري به هم نزديك شده است. مي‌توان گفت‌وگوها را رو به جلو ارزيابي كرد.» عراقچي از احتمال برگزاري دور پنجم مذاكرات طي يك هفته آينده نيز خبر داد. وزير خارجه اما به مهم‌ترين معادله اين روزهاي مذاكرات كه بحث ميزان غني‌سازي ايران است هم اشاره كرد و گفت: «از نظر ما غني‌سازي حتما بايد ادامه پيدا كند و جاي مصالحه در مورد آن وجود ندارد. ممكن است ابعاد، اندازه، سطح و ميزان به جهت اعتمادسازي مثلا در يك دوره‌اي محدوديت قائل شويم ولي اصل غني‌سازي اصلا قابل مذاكره نيست.» در چنين فضايي است كه دورنماي مذاكرات پس از چند روز هواي باراني ناشي از شبهه‌افكني مخالفان، دوباره آفتابي و چشم‌انداز‌هاي تحليلي در خصوص مذاكرات روشن‌تر از قبل شد.
محمد صادق جوادي حصار: خروجي دور چهارم مذاكرات، جنگ‌طلبان و مخالفان ايران را منزوي كرد
محمد صادق جوادي‌حصار، سخنگوي حزب اعتماد ملي نيز دور چهارم مذاكرات را اميد بخش دانسته و به «اعتماد» مي‌گويد: « موفق‌ترين دستاوردي كه در اين مرحله كسب شده، اين است كه جو رسانه‌اي و فشار افكار عمومي كه ايجاد شده بود خنثي شد. جوي كه بر اساس آن ادعا مي‌شد، در اين جلسه يا ايران دستان خود را بالا مي‌برد يا اينكه زنگ پايان مذاكرات به صدا درآمده و امريكا وارد فاز عمليات نظامي مي‌شود. طي يكي- دو روز اخير، رسانه‌هاي مخالف ايران در فضاي بين‌المللي چنان مساله را سياه و سفيد و صفر و يك كرده بودند كه انگار كار مذاكرات تمام شده است. يا ايران مي‌پذيرد غني‌سازي را تعطيل كند يا به استقبال جنگ مي‌رود و راه سومي وجود ندارد! اما خروجي مذاكرات همه اين موارد را خنثي كرد.»
جوادي حصار يادآور مي‌شود: «حسن مذاكرات دور چهارم اين بود كه يك بار ديگر به فضاسازان و افرادي كه بيرون از اين ميدان گفت‌وگو سعي مي‌كنند، فضاسازي كنند، پاسخ محكمي داد. بارها تاكيد كرده بودم كه نبايد از گفت‌وگو با امريكا پروا داشته باشيم، چرا كه مردان ديپلماسي ما متخصص، ميدان ديده و كارآمد هستند و به هیچ وجه پاي ميز گفت‌وگو اگر فقط با صحبت، استدلال و منطق باشد كم از امريكا ندارند. هر اندازه امريكایی‌ها استدلال و تخصص براي مذاكره داشته باشند، ايراني‌ها هم اگر نگویيم بيش از آنها به اندازه آنها اثرگذار هستند. مگر اينكه طرف مقابل از روش‌هاي ناجوانمردانه و غيرقانوني قرار باشد استفاده كند.»
سخنگوي حزب اعتماد ملي مي‌گويد: «در فضاي مذاكرات هر طرفي كه زير ميز بزند، در واقع باخت خود را در گفت‌وگو قبول كرده است. گمان نمي‌كنم امريكا قصدي براي پايان دادن به گفت‌وگو داشته باشد. در اين شرايط هم افكار عمومي ايراني و هم افكار عمومي جهاني متوجه پاي چوبين استدلال مخالفان مذاكرات شده‌اند. مطمئن هستم اگر روزي و روزگاري، امريكايي‌ها بخواهند از ميدان گفت‌وگو، پا فراتر بگذارند و از استدلال، منطق و قانون تبري بجويند و به پشتگرمي رويكردهاي نظامي بخواهند حق غني‌سازي ايران را منكر شوند، در آن صورت بايد مقابل ملت ايران هم بايستند. ملت ايران نشان داده هرگز زير بار زور زورگويان نمي‌رود و اين‌بار هم نخواهد رفت.»
جوادي حصار با اشاره به دكترين دفاعي ايران مي‌گويد: «من جزو كساني هستم كه بارها اعلام كرده‌ام بايد از ظرفيت‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز خودمان دفاع كرده و به دنيا ثابت كنيم كه استفاده از بمب اتم در دكترين دفاعي ما جايي ندارد. اخيرا به بي‌بي‌سي گفتم ايران اگر يك درصد بخواهد از بمب هسته‌اي استفاده كند، به فرض محال بايد آن را براي رژيم آپارتايد، آدم‌كش، كودك‌كش اسراييل بيندازد. اما هرگز چنين كاري را نخواهد كرد، چرا كه در اين سرزمين مردم مسلمان در غزه، لبنان، كرانه باختري و... حضور دارند و آسيب مي‌بينند. مردم ايران كه سال‌ها براي آزادي فلسطين مبارزه مي‌كند و هزينه مي‌دهد، هرگز براي سركوب رژيم اشغالگر فلسطين از اسلحه‌اي استفاده نمي‌كند كه ملت ستم‌ديده فلسطين را هم آزار دهد. بنابراين ايران اراده‌اي براي داشتن تسليحات هسته‌اي ندارد.»
سخنگوي حزب اعتماد ملي در پايان يادآور مي‌شود: «امريكايي‌ها اگر روي اين موضوع بخواهند بيش از اندازه پافشاري كنند در حال بهانه‌جويي هستند و با يك دولت بهانه‌جو هم نمي‌توان به توافق رسيد. اما خروجي دور چهارم مذاكرات نشان داد كه رويكرد امريكايي‌ها و ايراني‌ها مثبت است و با اين رويكرد مثبت توافق نيز در دسترس خواهد بود.»
حشمت فلاحت پيشه: ايران و امريكا روي كليات توافق كردند و وارد مسائل جزیي‌تر شده‌اند
حشمت‌الله فلاحت‌پيشه، تحليلگر مسائل سياسي در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره دور چهارم مذاكرات ايران و امريكا مي‌گويد: «روز شنبه من تویيتي زدم و نوشتم اگر امريكا بخواهد بر مواضع اخير ويتكاف درباره ممنوعيت غني‌سازي اصرار كند، ديدار عراقچي و ويتكاف به قيامت مي‌افتد. خوشبختانه اينگونه نشد؛ اساسا در هر سياست و مذاكره‌اي، يك ديپلماسي رسمي وجود دارد و يك ديپلماسي عمومي. در ديپلماسي عمومي معمولا با هدف پاسخگويي به روحيه عمومي، رقبا و منتقدان اظهاراتي انجام مي‌شود، در ديپلماسي رسمي است كه رويكردهاي رسمي مطرح مي‌شود. اگر طرفين تصميم گرفته‌اند مذاكره را ادامه دهند، اين معنا را دارد كه اظهارات اخير ويتكاف متوجه داخل امريكا و لابي‌هاي يهودي بوده است و امريكايي‌ها به دنبال دستيابي به توافق هستند.»
فلاحت‌پيشه ادامه مي‌دهد: «برنامه‌ريزي دو كشور براي دور پنجم يعني اينكه دو طرف سعي كرده‌اند، ملاحظات و مطالبات هم را در نظر بگيرند. هرچند كه اين دور از مذاكرات جدي‌تر از گذشته بوده و مسائل جدي در آن مطرح شده است. ما دوران برزخي را سپري مي‌كنيم. امريكا مي‌داند هزينه رسيدن به توافق، بسيار كمتر از عدم توافق است. اگر عدم توافق صورت گيرد، موجي از هزينه‌هاي گسترده پيراموني به گردن امريكا مي‌افتد. نبايد فراموش كرد، امريكا بيشترين سرمايه‌گذاري را در كشورهاي عرب منطقه صورت داده و اگر توافق صورت گيرد، نه تنها اين سرمايه‌گذاري‌ها و مناسبات اقتصادي به خطر نمي‌افتد، بلكه فرصت‌هاي همكاري اقتصادي با ايران هم ايجاد مي‌شود.»
او مي‌گويد: «فكر مي‌كنم، اخباري كه از مذاكرات بيرون آمده نشان مي‌دهد، فضاي رسمي متفاوت از فضاي رسانه‌اي بوده و زين‌پس دو طرف مي‌توانند وارد مسائل رسمي‌تر شوند.»
فلاحت پيشه در پاسخ به پرسش «اعتماد» در خصوص فشار زایدالوصف دموكرات‌ها و جنگ‌افروزان و لابي‌هاي صهيونيستي به دولت امريكا و اينكه آيا ايران مي‌تواند به رفع اين موانع كمك كند؟مي‌گويد: «ممنوع كردن ايران از استيفاي حقوق ان‌پي‌تي براي غني‌سازي، هزينه‌هاي بسياري براي امريكا خواهد داشت. در اقصي‌نقاط جهان بسياري از كشورها بدون اينكه سلاح هسته‌اي داشته باشند در حال غني‌سازي هستند. معناي اين روند اين است كه ايران را نمي‌توان از اين حقوق محروم كرد. ايران بايد 2اقدام را در دستور كار قرار دهد. يكي اينكه موافقتنامه اسفند 1401 را در دستور كار قرار دهد و ديگر اينكه مناسبات منطقه‌اي را به صورت ويژه دنبال كند.»
اين تحليلگر يادآور مي‌شود: «در حال حاضر بيشتر آمد و شد منطقه‌اي در جريان است و ايران بايد اين روند را به توسعه مناسبات ارتباطي، اقتصادي و امنيتي ارتقا دهد. مناسبات منطقه‌اي اگر در قالب نوعي امنيت جمعي دنبال شود، اسراييل بيشتر منزوي مي‌شود. تحولات اخير نشان داده، امريكا نمي‌خواهد در قالب سیاست‌هاي امنيتي و نظامي نتانياهو حركت كنند و اين بزرگ‌ترين فرصتي است كه ايران مي‌تواند و بايد از آن استفاده كند.»