اس -300 پاداش ایران است

گروه ديپلماسي|واكنش‌ها به موافقت ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه به تحويل سامانه موشكي اس-300 به ايران ادامه دارد. از تاثير تحويل اين سامانه به ايران بر مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 تا پرسش در خصوص احتمال تاثيرگذاري آن بر اجماع ميان 1+5. بيشترين واكنش‌ها در 48 ساعت گذشته در اين خصوص به مقام‌هاي امريكايي تعلق داشته است. از سخنگوهاي وزارت امور خارجه و كاخ سفيد تا رييس ستاد مشترك ايالات متحده در خصوص تحويل سامانه‌هاي اس-300 به ايران هشدار داده‌اند. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور جنجالي روسيه هم در گفت‌وگوي زنده خود با مردم كشورش در خصوص دلايل موافقت خود با لغو ممنوعيت تحويل دادن سامانه موشكي اس-300 توضيحاتي داد و تاكيد كرد كه اين مجوز وي نه تنها نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت نيست بلكه به دليل همراهي ايران در مذاكرات هسته‌اي با 1+5 جايز هم به شمار مي‌آيد.
سامانه دفاعي اس-300 تهديدي عليه هيچ كشوري نيست
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه كه با فرمان ناگهاني خود در خصوص لغو ممنوعيت فروش موشك‌هاي اس-300، موجي از واكنش‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را به جان خريد در گفت‌وگوي تلويزيوني خود به ترسيم دلايل تصميم خود پرداخت. وي با اشاره به اينكه مسكو هيچ دليلي براي ادامه ممنوعيت تحويل سامانه موشكي اس-300 به ايران نمي‌بيند، گفت: تحويل اين سامانه دفاعي به ايران نقض تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل محسوب نمي‌شود. مسكو همچنين به ليست تحريم‌هاي كنوني سازمان ملل احترام مي‌گذارد. پوتين همچنين به مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 اشاره كرد و گفت: امروز دوستان ايراني ما در مذاكرات انعطاف زيادي از خود نشان داده و تمايل خود را براي دستيابي به سازش بر سر برنامه‌ هسته‌اي‌شان ثابت كرده‌اند. شركت‌هاي ما اين سامانه را تاكنون ساخته‌اند كه قيمت زيادي نيز دارد. يك سامانه اس-300 ارزشي بالغ بر 900 ميليون دلار دارد. اما تاكنون هيچ‌كس هزينه آن را به شركت‌هاي ما نپرداخته است. رييس‌جمهور روسيه در پاسخ به ابراز نگراني‌هاي نخست‌وزير رژيم صهيونيستي، گفت: اين سامانه ماهيت دفاعي دارد و تهديدي عليه منطقه و به ويژه اسراييل محسوب نمي‌شود. روسيه زماني كه مي‌خواهد قراردادهاي دفاعي را با ديگر كشورها امضا كند همواره شرايط منطقه را در نظر مي‌گيرد و احتياط زيادي به خرج مي‌دهد. ما زماني كه سلاح‌هاي‌مان را به بازارهاي جهاني عرضه مي‌كنيم هميشه به وضعيت اين منطقه به ويژه خاورميانه يا ديگر نقاط توجه مي‌كنيم. لازم به ذكر است كه ما بزرگ‌ترين تامين كننده سلاح خاورميانه نيستيم بلكه اين امريكا است كه سلاح‌هاي بيشتري را به اين منطقه مي‌فروشد. رييس‌جمهور روسيه در پايان گفت: مسكو در گذشته ملزم بود تا برخي قراردادهاي دفاعي را به اين دليل كه مي‌تواند موجب بي‌ثباني منطقه شود به حالت تعليق درآورد. اما اكنون ديگر دليلي براي ادامه ممنوعيت انتقال اس-300 به ايران وجود ندارد. بنابراين مسكو به طور يكجانبه تصميم گرفته است تا با همپيمانانش براي لغو تحريم‌ها به صورت كلي همكاري كند. گفت‌وگوي سالانه و مستقيم پوتين با مردم روسيه اين بار چهار ساعت به درازا انجاميد و بر اساس نظرسنجي‌هايي كه در ميان كارشناسان انجام گرفته است يكي از پخته‌ترين جملاتي كه پوتين در اين گفت‌وگو بر زبان راند در خصوص تحويل دادن سامانه دفاعي به ايران بود. پوتين در اين خصوص گفت: «انتقال تسليحات به ايران در حال حاضر توجيه‌پذير است.»يكي از كارشناسان مركز استراتفور در اين خصوص مي‌گويد: پوتين با اين جمله به امريكايي‌ها پيام داد كه انتقال سلاح شما به اوكراين واكنش ما و انتقال تجهيزات ما به ايران را به دنبال خواهد داشت. البته مساله اينجا است كه اين مساله تحويل سامانه دفاعي به ايران امروز به اندازه دو سال پيش تهديدي براي امريكا به حساب نمي‌آيد چرا كه تهران در حال عادي سازي رابطه خود با غرب است.
گزينه ‌هاي ديگر همچنان روي ميز است
ماجراي تحويل سامانه اس-300 به ايران يكي از اصلي‌ترين پرسش‌هايي بود كه در تازه‌ترين كنفرانس خبري ژنرال مارتين دمپسي، رييس ستاد مشترك ارتش ايالات متحده مطرح شد. مارتين دمپسي در اين كنفرانس خبري با اشاره به اينكه تصميم روسيه براي تحويل سامانه دفاعي موشكي اس-300 به ايران معادلات را تغيير نداده است، افزود: گزينه‌هاي ديگر  امريكا براي جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي همچنان روي ميز قرار دارد. اين گزينه‌ها هم براي ترغيب حصول يك راه‌حل ديپلماتيك و هم براي جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي در صورت بي‌نتيجه ماندن ديپلماسي همچنان دست نخورده باقي خواهد ماند. رييس ستاد مشترك ارتش امريكا همچنين گفت: ما سال‌هاست كه از وجود چنين قراردادي براي فروش اين سامانه به ايران مطلعيم و همواره در طرح‌هاي‌مان روي اين مساله حساب كرده بوديم  .
عدم تاثيرگذاري تحويل اس-300
بر اتحاد 1+5
بخش عمده‌اي از نشست خبري روز پنجشنبه ماري هارف، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا نيز به پرسش و پاسخ در خصوص سامانه موشكي اس-300 و روند مذاكرات هسته‌اي ايران گذشت. بعد از آنكه ولاديمير پوتين پس از گذشت هشت سال از امضاي قرارداد ميان ايران و روسيه سرانجام ممنوعيت تحويل دادن موشك‌هاي اس-300 به ايران را لغو كرد، تمام نگاه‌ها به سمت مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و 1+5 و تاثير تحويل دادن اين موشك‌ها به ايران بر روند مذاكرات در واپسين ماه‌هاي آن جلب شد. روسيه و كشورهاي اروپايي به اضافه ايالات متحده در يك سال و نيم گذشته بر سر پرونده اوكراين بيشترين ميزان تنش را با هم تجربه كرده‌اند و اضافه شدن پرونده موشك‌هاي اس-300 به تهران بسياري از ناظران منطقه‌اي را نگران اين كرده است كه شايد اجماع ميان 1+5 در نتيجه اين موضع‌گيري جديد روس‌ها دچار تزلزل شود. ماري هارف، سخنگوي وزرات امور خارجه امريكا در اين خصوص مي‌گويد: تصميم روسيه براي انتقال سامانه اس-300 به ايران تاثيري بر اتحاد گروه 1+5 ندارد. ما به روشني مشخص كرده‌ايم كه نگراني‌هايي درباره نيت روسيه براي لغو ممنوعيت انتقال اين سامانه به ايران داريم. سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا تلاش كرد در سخنانش توپ را به زمين مشكلات اقتصادي روسيه بيندازد و گفت: ما پيش از اين مخالفت خود را اعلام كرده‌ايم اما من فكر مي‌كنم كه روسيه به دليل مساله مالي دست به اين كار زده است. همانطور كه مي‌دانيد اقتصاد روسيه تحت فشارهاي زيادي قرار دارد و برخي كارشناسان مي‌گويند كه اين كشور به دليل پول و شرايط اقتصادي كه با آن روبه‌روست تصميم به فروش اس-300 به ايران گرفته است. وي همچنين در واكنش به اظهارات اخير رييس‌جمهور روسيه، گفت: ما با اين حرف پوتين كه گفته است انتظار نمي‌رود تحويل اس-300 بر اتحاد گروه 1+5 در اتاق مذاكره تاثير بگذارد، موافقيم و قويا به آن اعتقاد داريم. وي در پاسخ به اين سوال كه چرا با وجود ماهيت دفاعي سامانه اس-300 امريكا نسبت به اين موضوع نگران است، گفت: ما بر اين باوريم كه فروش اين سلاح‌ها در حال حاضر ايده خوبي نبوده است. به ويژه اينكه ما در حال ادامه مذاكرات هستيم. ما مخالفت‌هاي خود را اعلام كرده‌ايم و فكر مي‌كنيم كه زمان مناسبي براي آن نبوده است. يكي از دلايل آن اين است كه ما درحال حاضر به سختي در حال مذاكره با ايران براي حصول يك توافق هسته‌اي هستيم و اكنون زمان خوبي براي اين اقدام نبوده است.
روسيه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت را نقض نكرد
آيا تحويل سامانه دفاع موشكي ‌اس-300 به ايران، نقض قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل است؟ جاش ارنست، سخنگوي كاخ سفيد در اين خصوص به خبرنگاران گفت: اگرچه انتقال اين سامانه دفاعي در قطعنامه‌هاي شوراي امنيت ممنوع نشده است اما براي اينكه تشخيص دهيم آيا اين اقدام نقض تحريم‌هاي امريكا هست يا نه، نيازمند جزييات بيشتري از اين قرارداد هستيم. اين مقام امريكايي نيز مانند همتاي خود در وزارت امور خارجه امريكا گفت كه روسيه به دليل نياز مالي تصميم به انتقال سامانه موشكي اس-300 به ايران گرفته است. سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه پس از فرمان پوتين براي لغو ممنوعيت تحويل دادن اين سامانه دفاعي به ايران اعلام كرد كه با توجه به پيشرفت حاصل شده در مذاكرات هسته‌اي ايران و گروه 1+5 مسكو ضرورت بيشتري براي ادامه ممنوعيت تحويل اس-300 به ايران احساس نمي‌كند.
اس-300 ابزاري براي پيام رساني روسيه؟
تصور عمومي اين است كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه از سر سهل‌انگاري و بي هدف تصميم نمي‌گيرد. بر همين اساس دستور وي براي لغو ممنوعيت تحويل دادن سامانه دفاعي اس-300 به ايران نگاه‌هاي مردد بسياري را به سمت خود جلب كرده است. پوتين و اعضاي كابينه وي تاكيد دارند كه به دليل پيشرفت‌هايي كه در مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 صورت گرفته دست به چنين اقدامي زده‌اند اما كمتر كسي اين ادعاي در ملاءعام آقاي رييس‌جمهور را باور مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه شوراي عالي امنيت ملي كشورمان منتظر تحويل گرفتن اين سامانه دفاعي در سال جاري است و اين در حالي است كه وزير دفاع كشورمان هم به صراحت اعلام كرده است كه تحويل دادن اين سامانه موشكي به ايران مي‌تواند به تقويت رابطه ميان تهران – مسكو منتهي شود. با اين همه وزارت امور خارجه امريكا هرچند تلاش مي‌كند چندان نسبت به فرمان پوتين حساسيت نشان ندهد اما اعلام كرده كه اين اقدام نمي‌تواند سازنده باشد.
تصميمي كه دور از انتظار نبود
كارشناسان روس اعتقاد دارند كه برخلاف آنچه در رسانه‌ها گفته مي‌شود تصميم ولاديمير پوتين براي لغو ممنوعيت تحويل دادن سامانه موشكي اس-300 به تهران چندان هم غيرقابل انتظار نبوده است. كمتر از دو هفته پس از آنكه ايران و 1+5 در لوزان سوييس به تفاهمي در خصوص راهكارهاي مشترك دست يافتند، پوتين به نوعي با لغو اين ممنوعيت به استقبال از تفاهم احتمالي ميان ايران و جامعه بين‌المللي رفت. ايران و 1+5 تا پايان ماه ژوئن فرصت دارند برنامه جامع مشترك اقدام را نهايي كنند و به نظر مي‌رسد كمپاني‌ها و شركت‌هاي اروپايي و آسيايي براي هجوم به بازار ايران دورخيز كرده‌اند و در چنين فضايي روس‌ها به نوعي پيشدستي هم كرده‌اند.
ترس‌هاي مسكو
موشكافي در دلايل اين اقدام ولاديمير پوتين، يك تحليل ديگر را هم به ذهن متبادر مي‌كند. گفته مي‌شود كه روسيه با اين اقدام در حقيقت به ايران هشدار مي‌دهد كه چندان هم به همكاري تمام عيار و بلافاصله با غرب پس از رسيدن به برنامه جامع مشترك اقدام در پرونده هسته‌اي فكر نكند. از زمان روي كارآمدن دولت حسن روحاني كه به تلاش براي ايجاد تعادل ميان رابطه ايران با بلوك شرق و همزمان اروپايي‌ها شهرت دارد، بسياري از تحليلگران تاكيد داشتند كه پس از حصول تفاهم هسته‌اي ميان ايران و 1+5، تهران به سمت غربي‌ها تعامل خواهد داشت. بر همين اساس شايد روسيه با پيشقدم شدن در رفع تحريم‌هاي تسليحاتي ايران به دنبال اثبات دوستي خود به ايران پيش از اروپايي‌هاست. يك تحليلگر مسائل روسيه در اين خصوص مي‌گويد: غرب نمي‌تواند تمام آنچه را روسيه مي‌تواند در اختيار ايران قرار دهد به اين كشور بدهد. به خصوص در مساله تامين تسليحات مورد نياز ايران، غربي‌ها در صورت همكاري تسليحاتي با ايران بلافاصله از سوي رژيم صهيونيستي و يا پادشاه‌نشين‌هاي حاشيه خليج فارس مواخذه خواهند شد. اين در حالي است كه روسيه چنين مراوده‌هايي با اسراييل و يا كشورهاي حاشيه خليج فارس ندارد.
در حال حاضر هم با شمارش معكوس براي نيل به تفاهم هسته‌اي ميان ايران و غرب، روسيه مي‌ترسد كه ايران با چرخش به سمت اروپا، مسكو را فراموش كند. از سوي ديگر پس از
از ميان برداشته شدن تحريم‌ها، ورود ايران به بازار انرژي اروپا مي‌تواند به روسيه كه در حال حاضر تنها منبع تامين‌كننده انرژي در اروپا است ضربه وارد كند.
كدام موشك‌ها و چه زماني؟
هشت سال از روزهايي مي‌گذرد كه روسيه و ايران قرارداد خريد و فروش موشك‌هاي اس-300 را امضا كردند. در حال حاضر سوال اينجاست كه روسيه پس از گذر اين سال‌ها چه نوع سامانه‌اي را در اختيار ايران قرار خواهد داد و چه زماني اين تحويل صورت مي‌گيرد؟ گفته مي‌شود كه سامانه موشكي اس-300 PMU-1  ديگر در روسيه توليد نمي‌شود و معلوم نيست كه ايران مي‌پذيرد مابه‌ازاي مشابه ديگري را به جاي آن سامانه دريافت كند يا خير؟ تهران پيش از اين پيشنهادهاي مشابه از سوي روسيه را رد كرده بود. از سوي ديگر كارشناسان تسليحاتي روسيه اعتقاد دارند كه براي روسيه امكان اينكه سيستم‌هايي را كه در حال حاضر در ساختار نظامي اين كشور استفاده مي‌شود در اختيار كشور ديگري قرار دهد آسان نخواهد بود و اين سيستم بايد دگرگوني‌هايي را تجربه كند. در حال حاضر روسيه قرارداد تحويل دادن موشك‌هاي اس-400 را با چين امضا كرده اما امكان جايگزيني اس-300 مورد درخواست ايران با موشك‌هاي اس-400 هم وجود ندارد چرا كه در حال حاضر روسيه سفارش‌هاي مورد نياز خود تا سال 2020 را پذيرفته و بايد اين نياز را تامين كند. بنابراين در شرايطي كه ايران هم به دنبال تحويل گرفتن موشك‌هاي اس-400 به جاي موشك ‌اس-300 باشد بايد حداقل هشت تا 10 سال ديگر صبوري به خرج دهد كه به نظر مي‌رسد اين مساله مورد قبول ايران نخواهد بود.
سامانه‌اي براي دفاع ايران از خود؟
رييس‌جمهور روسيه در گفت‌وگوي مستقيم تلويزيوني خود به صراحت اعلام كرد كه با در نظر گرفتن شرايط منطقه‌اي، ممنوعيت انتقال سامانه دفاع موشكي به ايران را لغو كرده است، با اين همه يكي از تحليل‌هايي كه در خصوص دلايل موافقت پوتين با اين مساله در اين بازه زماني گفته مي‌شود، شرايط منطقه‌اي ايران در خاورميانه است. روسيه در حالي خبر لغو ممنوعيت تحويل دادن اين سامانه موشكي را اعلام كرد كه تهاجم نظامي عربستان به يمن وارد سومين هفته خود شده است و به نظر مي‌رسد كه رياض هم بناي همكاري با تهران براي خاتمه دادن به اين غائله را ندارد. در چنين شرايطي ايران هم مي‌تواند با توجه به قرار گرفتن در منطقه پرآشوب خاورميانه ادعا كند كه براي برقرار كردن توازن امنيتي پيرامون خود به اين سامانه دفاعي نياز دارد. در شرايطي كه ايران به سيستم دفاع موشكي اس-300 مجهز شود طبيعتا رژيم صهيونيستي براي حمله احتمالي به ايران كه گاه به گاه از آن سخن مي‌گويد به تجهيزات بيشتري نياز خواهد داشت.